In 6 stappen naar een app voor iedereen

Hoe maak je een app die voor een brede doelgroep toegankelijk is, en dus ook voor mensen met een beperking? Jop Cobussen, app-ontwikkelaar en user experience-designer (ux) van de Berichtenbox-app en Jarst Faber, product owner Berichtenbox bij Logius, geven zes tips voor het ontwikkelen van apps voor iedereen.

#1 Begin bij toegankelijkheid

Vaak zijn app-ontwikkelaars gefocust op het bieden van functionaliteit aan een doelgroep zonder beperking. Maar het begint bij het streven naar een app die voor iedereen toegankelijk is. ‘Dat kan een ontwikkelaar niet individueel of achteraf doen. Inclusie of toegankelijkheid zit door de hele app verweven: van concept, ontwerp en teksten tot technische implementatie’, zegt Cobussen.

Hij vervolgt: ‘Soms worden concepten bedacht die niet werken voor mensen met een visuele beperking. Dan is het van begin af aan gedoemd te mislukken. Wil je een toegankelijke app maken, houdt in het basisprincipe er dan altijd rekening mee dat er gebruikers zijn die niet kunnen horen, slecht zien of moeite hebben met lezen.’

#2 Begrijp hoe mensen met een beperking de app gebruiken

Doelgroepen worden niet of te weinig betrokken bij de realisatie van een app. Faber: ‘Het is een kwestie van de doelgroep leren kennen.’ Hij vertelt dat Logius elk kwartaal met een groep ux-designers en product owners op bezoek gaat bij een deel van de doelgroep.

Zo maken ze kennis met laaggeletterden, zodat er meer begrip ontstaat voor zaken die voor hen urgent zijn. Hij raad app-ontwerpers aan om vaker app-gebruikers op te zoeken. ‘Je kunt je daardoor sneller inleven in hun situatie en een gevoel krijgen bij waar ze tegenaan lopen.’

Het aantal gebruikers met een beperking wordt sowieso vaak onderschat, zien Faber en Cobussen. De doelgroep is bovendien veel breder dan alleen mensen met een visuele beperking. Faber: ‘De groep mensen die moeite heeft met lezen is veel groter dan je misschien zou verwachten.’ Maar het gaat nog een stap verder. Naast mensen met een ‘permanente’ beperking zijn er ook mensen met een ‘tijdelijke’ beperking. In de richtlijnen voor het maken van breed toegankelijke apps houdt de overheid er rekening mee dat iedereen tijdens zijn leven meerdere keren tijdelijk beperkt kan zijn. Bijvoorbeeld na een oogoperatie of een gebroken arm. Faber: ‘Maar denk ook aan iemand die overspannen is geraakt en waarvan de draagkracht drastisch is afgenomen. Voor zo iemand zullen complexe teksten en veel processtappen lastig zijn.’

#3 Zorg dat de app voldoet aan de WCAG-eisen

Kleine knoppen met een klein icoontje, invoervelden met een lichtgrijze rand die door gebrek aan contrast nauwelijks zichtbaar zijn tegen een witte achtergrond, teksten die niet meeschalen, Cobussen komt regelmatig apps en websites tegen die de basisprincipes van toegankelijkheid niet op orde hebben.

‘Visuele aantrekkelijkheid is belangrijk. Maar om voor een breed publiek bruikbaar te zijn, moet een app voldoen aan de eisen voor Web Content Accessibility Guidelines (WCAG).’ Daarin staan vijftig wettelijk verplichte criteria waaraan informatie in apps of op internetsites van de overheid moet voldoen. Die punten zorgen dat de app goed leesbaar is en is te gebruiken door een brede doelgroep. 

Cobussen: ‘Soms moet je kiezen voor bepaalde contrasteisen, ook al is dat minder fraai dan je bedacht had. In onze huisstijl is een kleurenpalet afgesproken. Daarin staat ook welke combinaties niet mogen.’ Hij ziet dat app-ontwikkelaars vaak onvoldoende rekening houden met contrast.

#4 Informatie in teksten en filmpjes moet kraakhelder zijn

De WCAG zijn belangrijk, maar nog geen voorwaarde dat een app ook voor iedereen bruikbaar is. Daarin speelt taal ook een groter rol, leggen Cobussen en Faber uit.

‘Zorg voor eenvoudige taal in je producten. Zo hebben we bij Logius alle taalgebruik naar niveau B1 gebracht. Zinnen moeten kort en bondig zijn’, aldus Faber. Cobussen legt uit dat daarin de samenwerking tussen ontwikkelaars en het communicatieteam belangrijk is. ‘Die communicatieadviseurs schrijven doorgaans de teksten. De ux’er weet hoe die boodschap zo toegankelijk mogelijk in de app komt.’ Vaak volgt een ‘sparringsessie’ over de beste tekst die niet te technische is en die voor de gebruiker de meeste toegevoegde waarde heeft.

#5 Zorg dat teksten in voorleesmode goed ‘scanbaar’ zijn

Een ander punt dat Cobussen en Faber noemen, is de mate waarin de tekst scanbaar is. Veel gebruikers met een visuele beperking gebruiken de voorleesmodus van een app.

Ze scannen vaak snel de tekst. Tussenkoppen moeten dan houvast bieden. Cobussen: ’Die lezers maken op basis van de tussenkoppen de keuze of in dat stuk van de app de informatie staat die ze zoeken. Bij een gebrek aan kopteksten zien ze de hiërarchie niet. Ook is het belangrijk dat de kern van de boodschap in het begin van de zin staat.’

#6 Wacht niet tot je volledig bent, verbeter de app in stappen

Faber: ‘Wanneer je een bestaande app toegankelijk wil maken, maak dan eerst een inventarisatie en stel prioriteiten in de uitvoering. Zeker wanneer tijd en budget gelimiteerd zijn. Overweeg bijvoorbeeld bij grote aanpassingen, zoals het geschikt maken van je app voor liggend gebruik, om dit na een eerste WCAG-toets te plannen. Neem daarna de restpunten van de eerste toets mee.’

Faber vervolgt: ‘Stel realistische doelen en werk iteratief. Als je na een maand al zestig procent kan verbeteren en releasen, doe dat dan ook, wacht niet tot je volledig voldoet. Het houdt nooit op, het gaat om constante verbetering. Werk kortcyclisch en als je merkt dat de nieuwe versie beter is, vergeet dan niet dat het een pittige kluif kan zijn om een app toegankelijker te maken.’