De benoeming van Alexandra van Huffelen als staatssecretaris voor Koninkrijkrelaties en Digitalisering komt als een verrassing.
De D66-politica heeft geen enkele aantoonbare bestuurlijke ervaring met overheids-ict. Ze neemt feitelijk de rol over van de huidige demissionaire staatssecretaris Raymond Knops (Binnenlandse Zaken) als het gaat om de ict bij de departementen en andere organisaties binnen het Rijk. Ook Knops deed de Koninkrijksrelaties ‘erbij’. Van Huffelen zal sterk zijn aangewezen op input vanuit de ambtelijke top van haar ministeries.
Opvallend is dat D66, een partij met relatief veel interesse voor ict, geen zwaargewicht op dit gebied heeft gekozen. De 53-jarige bestuurskundige was zeker geen gedoodverfde kandidaat.
Waar de namen van voormalig Euro-parlementariër Marietje Schaake, de Almeerse burgemeester Franc Weerwind of oud-Kamerlid Kees Verhoeven veelvuldig werden genoemd, was het de laatste weken stil rond de demissionair staatssecretaris van Financiën in Rutte III. Van Huffelen zal de Toeslagen-affaire, samen met Hans Vijlbrief verantwoordelijk voor de Belastingdienst, in ieder geval niet afhandelen.
Begrip tonen
Tijdens haar twee jaar durende staatssecretaris hield ze zich primair bezig met toeslagen en douane. In die rol heeft Van Huffelen kunnen ervaren hoe belangrijk het is dat wetgeving uitvoerbaar is, ook uit oogpunt van ict Aan de problemen bij de Divisie Toeslagen van de Belastingdienst zat zeker ook een ict-aspect. Ze zal als staatssecretaris hebben gezien hoe groot de rol van de ondersteunende processen kan zijn. De omslag naar datagedreven werken pakte bij de Belastingdienst op zijn zachtst gezegd verkeerd uit.
Bij de douane had Van Huffelen de taak de digitale dienstverlening te verbeteren. Het aangiftesysteem voor e-commerce moest worden vereenvoudigd. Ze zat te kort bij Financiën om haar rol te kunnen duiden.
Van Huffelen onderscheidde zich als staatssecretaris door veel begrip te tonen en altijd een open oor te hebben voor critici. Daarvoor was ze bijna zes jaar algemeen directeur van het GVB Amsterdam, bepaald geen gemakkelijke organisatie om te leiden. Ze was kort Eerste Kamerlid. Voor haar aantreden in de hoofdstad was ze wethouder van onder meer Duurzaamheid in Rotterdam.
Frisse blik?
In haar nieuwe rol moet de D66-politica vooral de strategische hoofdlijnen bij de digitalisering van de overheid bewaken, een voor haar onbekend terrein. Ze zal de grote versnippering moeten tegen gaan. Haar partijgenoot oud-Kamerlid Kees Verhoeven wees onlangs nog op deze belangrijke taak voor de nieuwe staatssecretaris.
Van Huffelen moet in het kabinet invulling geven aan de niet onaanzienlijke ambities op digitaal gebied. Dit betekent onder meer een wettelijke regeling van de controle op algoritmes, meer aandacht voor uitvoeringstoetsen, de aanpak van Big Tech, het terugdringen van het digibetisme en meer regie op de digitale infrastructuur.
Maar haar portefeuille is niet heel breed. Het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) valt onder Dilan Yesilgöz (Justitie en Veiligheid). Telecommunicatie en digitale mededinging blijven bij Economische Zaken, het ministerie dat wordt geleid door Micky Adriaansens. Als minister van Binnenlandse Zaken komt de inlichtingendienst AIVD onder Hanke Bruins Slot, net als de omstreden Omgevingswet.
De digitalisering van Defensie ligt op het bord van Kajsa Ollongren. Het is de vraag welke thema’s Van Huffelen voortvarend zal oppakken en waar ze haar politieke gewicht laat gelden. Ze heeft in ieder geval geen ‘legacy’ om in it-termen te blijven. Een frisse blik kan geen kwaad.
Op zich ben ik blij dat Computable de nieuwe staatssecretaris met lichte verbazing, maar met open vizier de kans biedt om met een frisse blik iets te kunnen betekenen, wellicht. Op Tweakers gaat het er wat anders aan toe, met name wat betreft haar (niet ICT) achtergrond. Vaak kom ik daar niet, met name vanwege het betweterige toontje, maar in dit geval was het toch wel handig geweest, een beetje meer ervaring met digitale transformatie dossiers bij de overheid of bij het bedrijfsleven, zo op het eerste gezicht. En D66 heeft op dit vakgebied inderdaad wel wat meer in huis, zoals eind vorig jaar nog op gespeculeerd werd. Kortom: erg veel “Rutte-IV” en maar weinig “nieuw elan”, spreekt hier uit.
Defensie kan met zijn Grenzeloze IT (onder mom van staatsveiligheid) onbeteugeld blijven doorstoeien, Cybersecurity blijft bij J&V (onder het mom van bescherming van de rechtsstaat) en Telecommunicatie en mededinging van de “digitale markt” bij EZ. Vooral dat laatste verbaast me: hoe kun je “regie op de digitale infrastructuur” krijgen, als de economen op de Bezuidenhout de verdeling van assets voor de komende decennia zoals spectrum en ook de regels er omtrent blijven bepalen? Daar is ook al zo weinig ICT-kennis aanwezig op de beleidsbepalende niveaus in de organisatie! Missiegedreven innovatie met behulp van de disruptieve technologische veranderingen zoals die bijvoorbeeld momenteel op ICT-gebieden als 5G en Cloud hun beslag krijgen, wordt nog een hele kluif voor dit kabinet, vrees ik.
In het nieuwe kabinet barst het van de nieuwe namen, maar of dat nu echt nieuw elan is? Diverse personen zoals Dilan Yesilgö en nu ook van Huffelen komen terecht op toch wel redelijk strategische plekken en je mag verwachten dat ze het daarom moeilijk gaan krijgen. Maar laten we hen en ook van Huffelen het voordeel van de twijfel geven voorlopig. Overigens blijft de combinatie Koninkrijkrelaties en Digitalisering en hele aparte ook want er is geen samenhang tussen die 2. Het komt over als: we hebben nog 2 portefeuilles over nl. Koninkrijkrelaties en Digitalisering. Laten we die maar samenvoegen en aan één persoon geven…….
Dit wordt een drama, ‘mark my words’. Zoals Kees Verhoeven al heeft aangegeven is minstens een Minister nodig om de IT bij de overheid op de rit te krijgen. Beter nog een rijksinstituut voor digitale zaken over alle ministeries heen met doorzettingsmacht. Dat instituut kan in plaats van alle kennis en onderzoeken binnenshuis (RIVM) expertise inhuren en gebruiken voor alle ministeries èn overheid met een soort van OMT maar dan een met meer variatie in expertise.
Heb dit eerder hier al eens aan Kees Verhoeven voorgelegd.