Het nieuw te vormen kabinet heeft behoorlijke ambities op digitaal gebied. De coalitie gaat wettelijk regelen dat algoritmes worden gecontroleerd op transparantie, discriminatie en willekeur. Een algoritme-toezichthouder moet dit bewaken. Dit blijkt uit het coalitieakkoord waarover VVD, D66, CDA en ChristenUnie het eens zijn geworden. De informateurs Remkes en Koolmees hebben daarmee hun werk afgerond.
De overheid wil het goede voorbeeld geven door niet meer data te verzamelen en onderling te delen dan nodig is. Ook komen er regels voor data-ethiek in de publieke sector. Het voornemen bestaat mensen een eigen ‘online’ identiteit en regie over hun eigen data te geven.
Nederland volgt Europa
Grote online platformen worden verantwoordelijk om desinformatie en haatzaaien op hun platforms tegen te gaan. Kinderen ontvangen extra bescherming tegen niet-passende online reclame en kindermarketing. Ze krijgen het recht om niet gevolgd te worden en geen dataprofielen te krijgen. Daarmee volgt Nederland de Europese ontwikkelingen.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt extra geld om zijn werk beter te doen. Ook moeten de diverse digitale toezichthouders beter gaan samenwerken. Extra aandacht komt er voor fundamentele burgerrechten online. Daarom wordt de veilige digitale communicatie versterkt. Gezichtsherkenning mag alleen onder strenge wettelijke afbakening en controle.
Bestrijden cybercrime prioriteit
Het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), het Digital Trust Center (DTC), overheden, bedrijven en wetenschappers gaan beter samenwerken. Zij kunnen straks sneller en makkelijker informatie delen over digitale kwetsbaarheden en hacks. De strijd tegen cybercriminaliteit krijgt extra prioriteit. De coalitie zegt te investeren in een brede meerjarige cybersecurity-aanpak. Versterkt wordt de cyberexpertise bij de politie, rechtspraak, het Openbaar Ministerie (OM) en Defensie.
Nederland wordt het digitale knooppunt van Europa. Alle delen van het land krijgen robuust, supersnel en veilig internet. Ingezet wordt op versterking van de samenwerking tussen lidstaten op het gebied van digitalisering. Nederland wil het voortouw nemen bij een mensgerichte inzet van kunstmatige intelligentie, digitale ethiek, ontwikkeling van digitale identiteit en cybersecurity. Ook in open source worden we voorloper.
Volgens de coalitie leggen hyperscale datacentra een onevenredig groot beslag op de beschikbare duurzame energie. Dit in verhouding tot de maatschappelijke en/of economische meerwaarde. Daarom worden de landelijke regie en de toelatingscriteria bij de vergunningverlening hiervoor aangescherpt.
Toets op uitvoerbaarheid
In lijn met het rapport van de Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties komt er meer aandacht voor de uitvoeringstoets door instanties zelf. Beter inzicht wordt geboden in mogelijkheden van systemen en ict. Voorstellen uit de Kamer worden getoetst op uitvoerbaarheid. Aangekondigd worden een ‘doenvermogenstoets’, en mogelijk ook een ’generatietoets’. Grote wetsvoorstellen worden voorafgegaan door een hoofdlijnenbrief. De effecten van wetgeving op de uitvoering worden na één jaar geëvalueerd (invoeringstoets).
Defensie krijgt meer geld om de achterstanden bij onder meer ict weg te werken. Ook komt er beter materieel, inclusief digitalisering. Nederland versterkt specialismen in ‘cyber’ en inlichtingen.
Leraren worden meer digitale vaardigheden bijgebracht. Om de werkdruk van het docentenkorps te verlichten worden meer digitale hulpmiddelen gebruikt. Verder investeert de coalitie in chips en sleuteltechnologieën zoals kunstmatige intelligentie en quantum computing.
Dgibetisme wordt aangepakt
Iedereen krijgt de kans om mee te komen door digitale kennis- en vaardigheden aan te bieden in het onderwijs en via om- en bijscholing. Het digibetisme wordt gericht aangepakt. Dit gebeurt via een publiek-private strategie voor digitale geletterdheid. Digitale overheidsdiensten worden beter toegankelijk, met behoud van alternatieven voor digitale overheidscommunicatie.
Inlichtingendiensten worden beter in staat gesteld om hun slagkracht te benutten en hun capaciteit uit te breiden. Dit met het oog op nieuwe digitale dreigingen en aanvallen. Daarbij komen er waarborgen voor goed en effectief toezicht en digitale burgerrechten.
Iedereen blijft eigenaar van de eigen gezondheidsgegevens. Data-uitwisseling tussen patiënt/cliënt en aanbieder alsmede tussen aanbieders onderling wordt verbeterd. Daarbij is uniformiteit noodzakelijk.
In Europees verband wordt ingezet op een digitale dienstenbelasting.
DDA en FCA
Als vertegenwoordigers van de fysieke digitale infrastructuur vinden de Dutch Datacenter Association (DDA) en de Fiber Carrier Association (FCA) het positief dat er meer prioriteit, geld en organisatiekracht naar het onderwerp digitalisering gaat. ‘De stappen die de coalitie daarbij zet zijn ambitieus’, aldus DDA en FCA in een gezamenlijke reactie op het regeerakkoord. ‘Dit in het licht van de grote impact en de snelle veranderingen en de toekomst van onze economie en samenleving. Echter, vooralsnog missen we een bewindspersoon die als digitale regisseur de lijnen uitzet, wat geen overbodige luxe was geweest.’
NLdigital
NLdigital constateert ‘mooie ambities’, maar vindt de paragraaf over digitalisering weinig concreet. ‘Het wachten is op de uitwerking van de plannen. Goed dat Nederland het digitale knooppunt van Europa wordt’, aldus Tim Toornvliet, woordvoerder van NLdigital. ‘Maar op geen enkele wijze wordt ingegaan op de vraag hoe Nederland verder gaat met 5G. Zo ontbreekt verdere informatie over de toewijzing van de 3,5 GHz-band, de belangrijkste frequenties van 5G.’
Wel wordt benadrukt dat overal in Nederland supersnel internet komt. NLdigital neemt aan dat Nederland een beroep gaat doen op het EU-herstelfonds. Met dat geld kunnen de twintigduizend huishoudens in buitengebieden, die nu geen breedband hebben, worden aangesloten.
Ook had de branchevereniging een duidelijke verankering van digitale vaardigheden in het primair en voortgezet onderwijs willen zien. De coalitie spreekt wel van een aanpak van het digibetisme, maar is op dit punt weinig concreet. Positief is dat de Autoriteit Persoonsgegevens meer middelen krijgt. Tim Toornvliet: ‘Maar dan moet een deel van dit geld wel worden besteed aan meer voorlichting, met name voor het mkb.’ De branchevereniging heeft sterke aanwijzingen dat er geen apart ministerie van Digitale Zaken komt. ‘Op zichzelf is dat geen ramp, maar dan moet de digitalisering wel stevig verankerd worden in een ministerie, bijvoorbeeld dat van Economische Zaken.’
Stichting DINL
Michiel Steltman, directeur Stichting DINL (Digitale Infrastructuur Nederland), is blij verrast over de aandacht die digitalisering krijgt in het coalitieakkoord. Hij bestrijdt de opvatting dat de acht hoofdpunten tellende paragraaf over dit thema weinig concreet is. De ambities die de coalitiepartners uitspreken, zijn volgens hem allerminst vrijblijvend.
Neem bijvoorbeeld het streven om uit te groeien tot het digitale knooppunt van Europa. ‘Daaruit spreekt het voornemen om meer de regie te nemen op de brede digitale infrastructuur,’ legt Steltman uit. ‘Daar hebben we jarenlang voor geknokt,’ zegt hij. Hij is erg tevreden met het plan om niet alleen over de klassieke telecominfrastructuur meer regie te voeren maar ook over allerlei basisfuncties zoals de datahub, datacenters, zeekabels, het internetknooppunt AMS-IX en ondersteuning van hosting en de cloud.
Erg positief vindt hij ook de wijze waarop de coalitie de publiek-private samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven wil invullen. Voorheen beperkte het kabinet zich tot het maken van beleid. Vervolgens kon het bedrijfsleven alles uitvoeren. Die scheiding vervalt. Thans wordt aangekoerst op een gezamenlijke aanpak waarbij alle stakeholders nauw zijn betrokken; een benadering waar DINL altijd voor heeft gepleit. De collectieve aanpak is door deze passage in het coalitieakkoord bekrachtigd, concludeert Steltman. Het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), het Digital Trust Center (DTC), overheden, bedrijven en wetenschappers gaan de handen ineenslaan.
Hij wijst erop dat de digitale paragraaf expliciet een fundament legt voor het beleid in de komende jaren. ‘Het zijn geen obligate zinnetjes,’ aldus de spreekbuis van DINL. Eveneens gunstig vindt hij het voornemen van de coalitie om te investeren in een sterke positie van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Hij gaat ervan uit dat de privacywet GDPR hierdoor beter is te handhaven. Minstens zo belangrijk is de aankondiging de samenwerking en samenhang tussen de diverse digitale toezichthouders te versterken. Het Agentschap Telecom, de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en de AP moeten meer gelijk optrekken. Zeker op gebied van cybersecurity is dat hard nodig.
Steltman is ook verheugd dat de coalitie meer gaat letten op de uitvoerbaarheid van wetgeving, iets waar het de afgelopen jaren sterk aan heeft ontbroken. ‘De praktische kant krijgt meer aandacht.’ Volgens hem groeit het besef dat nieuwe wetten en maatregelen weinig zin hebben als ict het niet aan kan en deze in de praktijk niet gaan werken. Last but not least is de aankondiging dat de positie van de Tweede Kamer wordt versterkt. Het parlement krijgt een betere ondersteuning. De Griffie, de Dienst Analyse Onderzoek en het Bureau Wetgeving krijgen meer middelen. Samenvattend concludeert Steltman dat belangrijke stappen zijn gezet in de goede richting.
Prachtige ambitie!
Kleine vraag.
Waar komen de mensen (kennis en kunde) vandaan om dit waar te maken?
Het zou ook fijn zijn als de Nederlandse ICT-branche in zijn reactie en opstelling wat betreft het regeerakkoord een beetje eenduidiger reageert en eensgezind optrekt met het nieuwe kabinet. Mijn eerste reactie was zoals van NLDigital: mooie woorden, leuk dat het woord digitalisering en afgeleide termen meerdere malen voorkomen, maar weinig specifiek over hoe het ingevuld gaat worden.
Bijvoorbeeld mooi dat de positie van de Autoriteit Persoonsgegevens versterkt wordt, maar krijgt hij nu ook structureel die 100 miljoen budgetverhoging of blijft het bij de (naar eigen zeggen) veel te krappe 25? Prachtig dat ons landje het digitale knooppunt van Europa wil worden en leidend in digitalisering en nieuwe technologieën. We gaan dus voor de laatste 20.000 huishoudens die KPN te duur vindt om langs te komen, het EU herstelfonds aanspreken. Maar geen woord over de brede wens vanuit het bedrijfsleven en publieke instellingen om meer zekerheid te krijgen over de mogelijkheden voor private 5G netwerken in de nabije toekomst.
En wel je hier als kabinet nog steeds op het al in 2018 naar de Tweede Kamer toe omarmde missie gedreven innovatiebeleid blijven richten, maar als het over het inzetten van het Nationaal Groeifonds gaat daarvoor geen ombuiging van het poortwachtersbeleid ervoor aankondigen, zoals het Rathenau Instituut en andere adviesorganen al flinke tijd met goede argumenten bepleiten. Dus blijven we nu gewoon vasthouden aan “grote slagen maken van minimaal 30 miljoen” en ons daarbij expliciet richten op economische groei i.p.v. een circulaire economie (zoals bij het ambitieuze klimaatdoel wordt genoemd)? Of verlaten we eindelijk ook in de uitvoering het trickle-down innovatiebeleid en komt er zo meer ruimte voor andere publiek-private samenwerkingen waar maatschappelijke organisaties, publieke uitvoeringsorganen en/of de in het regeerakkoord genoemde start- en scale-ups en het MKB ook leidend kunnen zijn i.p.v. constructies waar alleen de krampachtig als “trekkers van de economie” betitelde grootmachten en incumbents het voor het zeggen hebben?
Maar goed,er is zowaar een aparte paragraaf over digitalisering en het belang open source wordt expliciet genoemd in het regeerakkoord. En de digitale transformatie die plaatsvindt wordt als “revolutie” betiteld en het is daarmee ook voor dit kabinet toch meer dan alleen ons werk dat verandert erdoor. Maar supersnel en veilig internet meten we nog steeds alleen op land in aantal huishoudens of langs het aantal gebouwen en bijvoorbeeld niet in aantal IoT-devices en hun risicoprofiel, die de vitale infrastructuren draaiende en veilig moeten houden. Ook nog steeds geen woord over het toenemende veiligheids- en economisch belang van de Noordzee waar in 2030 al ruim 40% van onze energie vandaan moet komen en nu al bijna 70% van alle goederen die ons land binnenkomen over wordt vervoerd.
Het laatste hyperscaler datacenter waarover een gemeenteraad het laatste woord heeft, komt nu in Zeewolde. Wel Telegraaf hetzes overnemen over energieverbruik en onzekere restwarmte inzetmogelijkheden van hyperscalers die het wagen om niet alleen onze nationale social media verslaafden te bedienen, maar geen kwaad woord over de energie slurpende datacenters van de game industrie waar Nederland mondiaal mee uitblinkt. De “creatieve industrie” betrekken we juist bij grote maatschappelijke opgaven, zeggen de regeringspartijen toe. Door net zoals in China gamen voor de jongere staatsburgers tot maximaal 3 kwartier of 2 uur per dag te beperken, en als het elektriciteitsnet acuut gestabiliseerd moet worden iedereen die van de infrastructuur in die regio gebruik maakt, maar even naar buiten te sturen voor een frisse neus (en wellicht te vermaken met een nieuwe versie van Pokemon Go waarvoor de servers elders staan)?
Het blijft beleidsmatig dus een mengeling van een te beperkt aantal bekende en deels “holle-woorden-wijn” met wat verfrissende nieuwe ingrediënten. Nu moeten we met z’n allen ervoor gaan zorgen dat ook de kruiken en hun roergangers van waaruit dit beleid in de uitvoering over de maatschappij gaat worden uitgeschonken, zich snel genoeg aan de digitale revolutie die is verkondigd zullen aanpassen. De digitale kloof tussen politiek samen met de vierde macht en de realiteit waarin de mooie plannen vertaald moeten worden is nog aanzienlijk, en net zoals bij het herstelbeleid omtrent verzakkingen in Groningen of voor benadeelde ontvangers van kinderopvangtoeslag, kan het nog gruwelijk misgaan in de uitvoering.
Maar inderdaad Michiel, de eerste stappen voor de digitale transformatie van de BV Nederland lijken nu gezet in den Haag, dus op naar gemeenschappelijk waarmaken nu!
Aanvulling: De AP weet zelf wel al hoeveel meer hij krijgt en schijnt er blij mee te zijn, ook al komt het niet in de buurt van die 100 miljoen per jaar, voorlopig: https://www.agconnect.nl/artikel/privacywaakhond-ap-krijgt-toch-meer-budget