Dit zijn Neerlands grootste privacyschenders

Jaarlijks ‘eert’ burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom de grootste privacyschenders van het desbetreffende jaar. Niet geheel onverwachts gaan dit jaar de prijzen naar politici. Demissionair minister Hugo de Jonge gaat er met de publieksprijs vandoor, terwijl zijn (demissionair) ambtsgenoot Fred Grapperhaus de juryprijs opstrijkt. Of beide bewindslieden hun Big Brother Award komen ophalen valt te betwijfelen. De prijs is bedoeld om op een ludieke manier aandacht te vragen voor het respecteren van privacy.

De winnaars van de Big Brother Awards kwamen aan bod in het Datanieuws van 15 december van podcast De Dataloog. Iedere vier weken schuift Computable aan om verschillend datanieuws te bespreken. Veel van deze informatie is al eerder op de website van Computable gepubliceerd, maar natuurlijk niet alles. In dit artikel daarom een selectie van het datanieuws dat nog niet op onze website voorbij is gekomen, te beginnen natuurlijk met onze nationale privacyschenders.

Big Brother Awards

De ‘winnaars’ van de Big Brother Awards 2021 zijn bekendgemaakt. Demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft de publieksprijs van de jaarlijkse Big Brother Award gewonnen. De prijs voor grootste privacyschender kreeg hij voor de manier waarop zijn ministerie de coronatoegangsbewijzen heeft ingevoerd.

Ook een vakjury kende een Big Brother Award toe. Die ging naar De Jonges collega Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). De prijs is volgens de jury dit jaar ‘een oeuvreprijs voor een hele rits aan misstappen die het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft begaan’. De prijs voor de grootste privacyschender van Nederland is een initiatief van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom.

E-mails overleden persoon

Maar er was meer datanieuws, en wel rondom Microsoft Nederland. Want dat bedrijf moet de ouders van een in juli overleden dertiger toegang geven tot zijn e-mails. De vader en moeder van de man hadden Microsoft tevergeefs verzocht om het Hotmail- en OneDrive-account van hun zoon te deblokkeren.

De man overleed op 17 juli. In de maanden na zijn dood probeerden zijn ouders en twee zussen toegang te krijgen tot zijn e-mail-account, waarvan ze het wachtwoord niet hadden. Wel vonden ze een oude laptop waarop zijn e-mail nog open stond, maar voor ze die konden bekijken, was de batterij van de laptop leeg. Na het herstarten van het apparaat hadden zij geen toegang meer tot het account.

Onderzoek naar ethiek algoritmen

Ook Google kwam recent niet zo positief in het nieuws. Juist van binnenuit kon ze technologiebedrijven veranderen, dacht Timnit Gebru, maar een kritisch onderzoek kostte Gebru haar baan bij Google. Begin deze maand lanceerde ze haar eigen onderzoeksinstituut Dair, afkorting voor Distributed Artificial Intelligence Research Institute. Dit instituut onderzoekt de ethische kanten van ai. Gebru leidde jarenlang de afdeling Ethiek en kunstmatige intelligentie binnen Google.

In het onderzoek dat Gebru haar baan zou kosten, waarschuwt ze voor een papegaai-effect. Als je kunstmatige intelligentie traint met alle woorden op internet, krijgt die ai een verknipt beeld van de werkelijkheid. Bovendien zal zo’n model net als een papegaai onnadenkend herhalen wat het heeft geleerd, zonder dat het weet wat het precies zegt, stelt Gebru.

Autisme eerder herkennen

Er was ook nog goed datanieuws, want onderzoekers van de Universiteit van Chicago hebben een systeem ontwikkeld dat autisme bij jonge kinderen classificeert op basis van gegevens die zijn verzameld tijdens routinecontroles. De auteurs gebruikten Markov-modellen, die de waarschijnlijkheid van een reeks acties voorspellen, om een ‘gradient boosting machine’ (een ensemble van beslissingsbomen) te voeden. De dataset omvatte wekelijkse, medische rapporten van dertig miljoen kinderen van nul tot zes jaar.

Het percentage kinderen dat het classificeerde als autistisch en dat daadwerkelijk de aandoening had – was een derde na 26 maanden. Het classificeren van kinderen van dezelfde leeftijd, een vragenlijst die vaak wordt gebruikt om kinderen tussen 18 en 24 maanden oud te diagnosticeren, behaalde een nauwkeurigheid van veertien procent. Het model was in staat om gevoeligheid te bereiken – het percentage kinderen dat het correct als autistisch classificeerde – tot negentig procent, met dertig procent minder valse positieven dan de vragenlijst met een lagere gevoeligheid.

De meetmaatschappij

Tot slot kwam in de nieuwe boekenrubriek ook nog wat interessants voorbij. Tegenwoordig moet alles gemeten en beoordeeld worden. Sterren, rankings, likes: we zijn doorgeschoten in het meten van prestaties, terwijl die vaak niet in cijfers zijn te vangen. Daarvoor waarschuwt Berend van der Kolk, onderzoeker op het gebied van prestatiemeting aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, in zijn boek De meetmaatschappij.

Managers hebben snel de neiging om te roepen: ‘Meten is weten’. Maar deze uitdrukking komt eigenlijk uit het fysieke domein. Het is noodzakelijk voor een timmerman om een stuk hout af te kunnen tekenen, voor een dokter is het belangrijk de bloeddruk te meten. Maar simpelweg meten is volgens de auteur in feite ongeschikt om mensen en organisaties te beoordelen, omdat je daarbij allerlei factoren niet meeneemt die wel relevant zijn voor het functioneren en zelfs voor het resultaat.