Op 20 november jl. is op 79-jarige leeftijd professor Theo Mulder overleden. Zonder enige twijfel kunnen we hem een van de boegbeelden noemen van het it-ondernemerschap in de beginjaren van de Nederlandse it-industrie. Naast het vervullen van vele adviseurschappen en commissariaatrollen, was Mulder actief met het bemiddelen bij it-conflicten met zijn geesteskind de Stichting Geschillenoplossing voor Organisatie en Automatisering (SGOA).
Mulders it-carrière startte overigens in een geheel andere sector, namelijk bij de onderlinge levensverzekeringsmaatschappij Olveh van 1879. Daar was hij in 1963 werkzaam als rekenaar van afkoopwaardes van begrafenispolissen. Zijn werkgever vroeg hem toen deel uit te maken van het team dat de komst van een eerste computer in het bedrijf moest voorbereiden. Met zijn gave voor kennisoverdracht bestond zijn inbreng ongetwijfeld uit het voor zijn collega’s vertalen van de abstracte computerlogica naar de regels van de ’business van alle dag’.
Als softwareondernemer trok Mulder de aandacht van de redactie Computable door zijn pleidooien voor het onafhankelijk maken van applicatiesoftware van de computerhardware en bijbehorende besturingssystemen. Zijn in Gouda gevestigde bedrijf Minihouse leverde bedrijfsapplicaties op basis van voornamelijk Digital Equipment Corporation (DEC)- en Hewlett-Packard-computerhardware. De zogeheten minicomputers van deze fabrikanten dankten hun populariteit aan het functioneel en prijstechnisch wedijverden met de dominerende mainframes van IBM. De belangstelling van Mulder lag duidelijk aan de softwarekant. Zijn systeemhuis spande zich in om met Unix en C-programmering de hardware tot een ’commodity’ te maken.
Computable, Universiteit van Maastricht en familieboek
Ate van Eek, destijds hoofdredacteur van Computable, respecteerde Mulder. Van Eek had een grondige hekel aan de mix van technisch jargon en commerciële grootspraak, waarmee veel it-ondernemers zich in die periode profileerden. Mulder nam de tijd om de vakbladjournalist rustig en objectief uit te leggen waar het om draaide bij het automatiseren van belangrijke bedrijfsprocessen. Het zal duidelijk zijn: de Goudse ondernemer sierde veelvuldig de redactionele pagina’s van het toenmalige weekblad. Mulder was eind jaren negentig ook nog betrokken bij de uitreiking van de Computable IT Award; zo was hij in 1998 voorzitter van de jury.
Een briljante zet kwam van de Universiteit van Maastricht; die maakte van de praktijkman Mulder een hoogleraar. Zijn studenten zullen ongetwijfeld veel hebben opgestoken van de heldere, no-nonsens-colleges van een aimabele professor. Mulder moet als huisvader net zo innemend zijn geweest, getuige het feit dat hij samen met zijn zoons werkte aan het boek ‘Eenvoud in Complexiteit’, waarvan de eerste druk verscheen in 2006 en de tweede druk uitkwam in 2010 met de toevoeging: ‘De passie van een ondernemingsfamilie’. Beide zoons zijn als it-ondernemers in de voetsporen van hun vader getreden; Hans ook als hoogleraar.
Bijzonder aan het familieboek is dat het alle aspecten van het it-ondernemerschap beschrijft, dus ook die zaken waaraan de entrepreneur minder plezier beleeft. In de jaren tachtig van de vorige eeuw waren veel it-pioniers voornemens om naar de beurs te gaan. Expansie was op deze manier voordeliger te financieren dan met bancaire leningen. Minihouse, genoteerd aan de beurs in Londen en aan de beurs in Amsterdam, fuseerde in 1986 met de eveneens beursgenoteerde branchegenoot Multi-Function Computers van it-ondernemer Peter Laanen. Onder de naam Multihouse verliepen de zaken echter zo slecht, dat Mulder in 1988 zijn portefeuille ter beschikking stelde. Er moest flink worden gesneden in het personeelsbestand. Uit loyaliteit met de mensen die het bedrijf hadden opgebouwd, wilde Mulder daar niet aan beginnen.
Overhaast fusiebesluit
Volgens Klaas van der Heide, technisch directeur van Minihouse was het besluit tot fusie te overhaast genomen. Een jaar na Mulder verliet ook hij het zinkende schip. Op zijn Linkedin-pagina staat een interessant artikel over de gezamenlijk pionierstijd in de prehistorie van de Nederlandse automatisering. Klaas en Theo leerden elkaar kennen bij het Amsterdamse NOVI, waar beiden als docent werkten. Toen het slecht ging met het opleidingsinstituut besloten ze om gezamenlijk een adviesbureau te beginnen met hoogleraar economie Bert van ‘t Klooster als mede-participant .
Even zag het er naar uit dat Mulder de stap niet ging zetten, want hem werd een interessante baan aangeboden door de Amerikaanse computerfabrikant Control Data Corporation (CDC). ‘Afspraak is afspraak’, stelde Van der Heide en daar hield Mulder zich aan. In 1974 besloot het duo om het advieswerk uit te breiden met het leveren van computers en bijbehorende software.
Multihouse was in 1993 in feite technisch failliet. Toch behaalde volgens een artikel in Computable van 4 april 1997 het softwarebedrijf in dat jaar nog een bescheiden winst van 324.000 gulden. De toenmalige directeur, F.R. baron van der Feltz, maakte gewag van een omzet van 71 miljoen gulden. Naast een positieve bijdrage van een goodwill-afschrijving van 2,7 miljoen gulden stond een afschrijving van een last van 3,6 miljoen gulden door een mislukt it-project, een klanteninformatiesysteem voor zeven nutsbedrijven.
Uiteindelijk heeft een veel hogere miljoenenclaim van de nutsbedrijven Multihouse de das omgedaan. De aandelen zijn na enig gesteggel om de prijs in handen gekomen van een ander bekende it-entrepreneur: Gerard Sanderink.
Moore versus Murphy
Omdat we de in memoriam willen afsluiten met een eerbetoon aan de ons ontvallen Mulder, herdenken we hem via de epiloog uit de boekbeschrijving van ‘Eenvoud in Complexiteit’. We citeren: ‘De vier inhoudelijke hoofdstukken beschrijven het duurzame en fundamentele karakter van automatisering. Het begint met het zoeken naar wetmatigheden op basis van vijftig jaar ervaring met automatisering. Als twee wetten de automatisering beheersen, dan zijn het wel de Wet van Moore en de Wet van Murphy. Ict ontwikkelt structureel efficiëntere en effectievere mogelijkheden (Wet van Moore) om te informatiseren en te communiceren. De voordelen van Moore zijn niet altijd merkbaar omdat goedkopere capaciteit meestal wordt opgesnoept door nieuwe functionaliteit. ‘Meer mogelijkheden’ verhoogt de kans op fouten. En dan geldt de Wet van Murphy in optima forma: Als er iets mis kan gaan in de ict, dan gaat het ook mis.’
