Burgers kunnen in het jaar 2030 twee derde van alle gemeenteprocessen zelf online uitvoeren. Via selfservice-portalen en apps kunnen ze online zaken regelen met de lokale overheden. Dat is de uitkomst van onderzoek naar gemeenten en ict onder hoge ambtenaren.
De ondervraagden zien selfservice als een sterk instrument om de digitale dienstverlening te verbeteren. Die verbetering is noodzakelijk nu burgers steeds hogere eisen stellen aan de diensten van gemeenten. Dat komt naar voren in het Digitale Overheidsonderzoek: Gemeente 2030.
Het onderzoek is uitgevoerd door specialist in informatiebeheer BCT Software en het platform voor overheid en digitalisering, iBestuur. Aan het onderzoek werkten 117 hogere ambtenaren van Nederlandse gemeenten mee.
‘De digitale dienstverlening bij gemeenten is de laatste jaren sterk verbeterd. Maar wanneer we dat afzetten tegen de omvang van de digitalisering in de samenleving en de impact die dit heeft, dan kunnen gemeenten nog flinke vorderingen maken’, concluderen de onderzoekers.
Slechts 30 procent van de ondervraagde hogere ambtenaren geeft bijvoorbeeld aan dat zij een ervaring kunnen bieden aan burgers die vergelijkbaar is met die van de bekende e-commerce platforms. ‘Het in de toekomst kunnen bieden van zo’n ervaring heeft voor bijna de helft (48 procent) prioriteit, maar men is nog niet zo ver’, luidt de samenvatting.
Corona
De hoge ambtenaren zien dat burgers steeds vaker zelf de regie willen houden bij een aanvraag. Ook verwachten ze continu inzicht te hebben in de status van een aanvraag. In 2020 was ruim 40 procent van de gemeenten al actief met het organiseren van selfservice voor burgers. Volgens de ambtenaren is dat een belangrijke stap in het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening.
Het onderzoek legt volgens de betrokkenen het grillige karakter van de digitale transformatie bij gemeenten bloot. Ze zien dat onder invloed van de coronamaatregelen werkprocessen verder zijn gedigitaliseerd. ‘Maar dit blijft beperkt tot online samenwerking. Dit gaat regelmatig ten koste van informatiebeveiliging.’
Ook zijn gemeenten niet wendbaar genoeg om snel te kunnen innoveren en hebben ze grote moeite om security en compliancy te koppelen aan innovatie- en verandervermogen, stellen de onderzoekers. Daar komt bij dat gemeenten worstelen met het in balans houden van mens en it.
Weet BCT Software wel waarover ze het hebben? In de meeste gemeenten kan je al van alles aanvragen, maar straks twee derde van alle gemeenteprocessen zelf geheel online uitvoeren met de systemen van de overheid? Dat zou dan ook moeten gelden voor een deel van tijdrovende, complexe en of fraudegevoelige processen. Online je aanvraag WMO uitkering afhandelen, je aanvraag bouwvergunning afhandelen, je aanvraag sloopvergunning afhandelen, je aanvraag kapvergunning afhandelen, jouw buurtinspraakronde afhandelen, je bezwaarschrift afhandelen, je aanvraag bijstandsuitkering afhandelen, je aanvraag drank- en horecavergunning voor je clubhuis afhandelen, je aanvraag omgevingsvergunning voor het milieu afhandelen, je subsidieaanvraag voor je vereniging afhandelen, de grondslag van je OZB bepalen, je aanvraag schuldhulpverlening afhandelen, een onderaannemer van de gemeente een gat in het wegdek laten repareren, de aanvraag jeugdzorg van je kind regelen, enz. Is dat realistisch en zo ja ook wenselijk?
Beter is het dat burgers eindelijk continu inzicht krijgen in de status van een aanvraag, de afhandeling van een klacht en zo de regie houden bij een aanvraag, klacht, enz. Dat zouden burgers en bedrijven mogen verwachten ongeacht met welke overheid of overheidsorgaan ze te maken hebben. Vaak gaat het om meerdere overheden, diensten. Gewoon alles via één portaal kunnen aanvragen en de afhandeling kunnen volgen. Probeer dat maar eerst in 5 jaar te regelen (dat worden er al gauw 10). Beloof niet te veel aan burgers en bedrijven en leer van de bad IT practices bij de overheid en bij commerciële dienstverlening. Commerciële dienstverlening zoals e-commerce mislukt ook heel vaak. En zorg voor een uitstekende continuïteit, veiligheid en privacy vanaf het begin. Dan kunnen we over 5 jaar evalueren en dan verder gaan plannen. En zou als burger of bedrijf e.e.a. zonder een ambtenaar kunnen afhandelen, regel dat dan maar meteen.