Met een gestage toename in de loop der jaren en een gemiddeld succespercentage van 83 procent open toegang tot wetenschappelijke publicaties loopt de Europese Commissie voorop bij de financiers van onderzoek en innovatie, concludeert het consortium van het analysebedrijf PPMI (Litouwen), het onderzoeks- en innovatiecentrum Athena (Griekenland) en de Universiteit Maastricht (Nederland).
De belangrijkste bevindingen van de studie geven aan dat het vroege leiderschap van de Europese Commissie in het Open Wetenschapsbeleid zijn vruchten heeft afgeworpen. De pijler ‘excellente wetenschap’ in Horizon 2020 – het subsidieprogramma voor wetenschap in Europa – heeft het succesverhaal aangevoerd, met een open-toegangspercentage van 86 procent. Tot de koplopers binnen deze pijler behoren de Europese Onderzoeksraad (ERC) en het programma Technologieën van de toekomst of in opkomst (FET), met open toegangspercentages van meer dan 88 procent.
Ad Notten, informatiespecialist en onderzoeker aan United Nations University Merit: ‘Wij zijn is al meer dan vijftien jaar een voorstander van Open Access publishing en hebben verschillende grote OA-gerichte studies geleid, waaronder een studie over Creative Commons en een andere die is gefinancierd door de Wikimedia foundation. Wij zijn namelijk van mening dat onderzoeksresultaten die met overheidsgeld zijn betaald, ook vrij toegankelijk moeten zijn voor het grote publiek en (her)bruikbaar voor de bredere wetenschappelijke gemeenschap.’
Daarbij gaat het volgens Notten niet alleen om publicaties, maar ook om onderzoeksdata, waarbij dat laatste een punt van aandacht is in het onderhavige onderzoek. Samen met de Universiteit Maastricht wil UNU-Merit de toepassing van Open Access en FAIR-principes binnen haar wetenschappelijke gemeenschap en haar bredere netwerk verbreden om het basisprincipe van academische integriteit te ondersteunen door middel van hoogwaardig, repliceerbaar, onderzoek en data.
Goed begrepen
Wat de artikelverwerkingskosten (APC’s) betreft, raamde de studie de gemiddelde kosten in Horizon 2020 van het publiceren van een open access artikel op ongeveer 2.200 euro. APC’s voor artikelen die worden gepubliceerd in ‘hybride’ tijdschriften (wat niet langer subsidiabel zal zijn onder Horizon Europa), hebben een gemiddelde kostprijs van 2.600 euro.
De naleving van de verplichting om open access-publicaties in een repository te deponeren (zelfs wanneer via een tijdschrift open access wordt gepubliceerd) is relatief hoog (81,9 procent), wat erop wijst dat het huidige deponeringsbeleid door de onderzoekers goed wordt begrepen en uitgevoerd.
Wat licenties betreft, is 49 procent van de Horizon 2020-publicaties gepubliceerd met Creative Commons-licenties (CC), die hergebruik toestaan (met verschillende niveaus van beperkingen), terwijl 33 procent gebruik maakt van uitgeverspecifieke licenties die beperkingen opleggen voor tekst- en datamining (TDM).
Institutionele repositories hebben op bevredigende wijze gereageerd op de uitdaging om FAIR-toegang tot hun publicaties te verschaffen, door interne processen en metadata aan te passen om de nodige wijzigingen op te nemen: 95 procent van de gedeponeerde publicaties bevatten in hun metadata een soort persistent identifier (PID).
Datasets
Datasets in repositories voldoen slechts in beperkte mate aan de eisen: slechts ongeveer 39 procent van de gedeponeerde Horizon 2020-datasets is vindbaar (d.w.z. de metagegevens bevatten een PID en een URL naar het databestand), en slechts ongeveer 32 procent van de gedeponeerde datasets is toegankelijk (d.w.z. het databestand kan worden opgehaald met behulp van een URL-link in de metagegevens). Horizon Europe zal hopelijk betere resultaten mogelijk maken.
De studie heeft ook lacunes aan het licht gebracht in de bestaande Horizon 2020-monitoringgegevens over open toegang, waardoor het nog moeilijker wordt om de naleving te beoordelen. Ook de zelfrapportage door begunstigden bracht een aantal problemen aan het licht.
Samen met de studie heeft de Commissie de hele dataset die ten grondslag ligt aan de publicatie open toegang gegeven op Data Europa EU, en heeft zij een beschrijving van de databank en het gegevensbeheersplan (DMP) voor iedereen beschikbaar gesteld voor gebruik en hergebruik.
