Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), waarmee gemeenten, provincies en waterschappen aan het oefenen zijn, vertoont haperingen. Het laatste restje vertrouwen dat leveranciers, opdrachtgevers en andere direct betrokken partijen nog in het systeem hadden, ebt weg.
Fouten in de standaard voor de publicatie van omgevingsdocumenten leiden voortdurend tot storingen. De problemen zijn zo groot dat Lieuwe Koopmans, adviseur Omgevingswet bij leverancier Tercera, aan de bel trekt.
Koopmans: ‘Kern van alle problemen is dat de Standaard Officiële Publicaties (Stop) en het Informatiemodel Omgevingswet (Imow) te theoretisch zijn. De informatie-architecten hebben verzuimd naar de dagelijkse werkelijkheid te kijken. De uitgangspunten zijn destijds niet aan de praktijk getoetst. Van de oude standaard (Imro) die goed werkte, is zelfs helemaal geen gebruik gemaakt.’
Koopmans vreest dat als deze fundamentele ontwerpfouten niet worden gecorrigeerd, de Omgevingswet tot in de lengte der dagen onwerkbaar blijft. Gewoon doorgaan leidt volgens hem onvermijdelijk tot chaos. Ook reparatie biedt weinig soelaas omdat een slecht ontwerp moeilijk te repareren is. Bij nieuwe releases werken bepaalde data namelijk niet meer. Probleem is dat de nieuwe versies van de standaard steeds ‘niet backwards compatible’ zijn, hoewel de organisatie achter het DSO eerder had toegezegd daar wel voor te zullen zorgen.
Vernietigen
Vanuit een nieuwe versie valt thans niet met een oudere te werken. Koopmans: ‘Stel dat je een bepaald thema aan een tekst wilt koppelen en dat doet met vijftig items. Als vervolgens de standaard verandert en nog maar vijftien items overblijven, doet de vraag zich voor wat je met de 35 andere items doet. Die data mag je niet vernietigen.’
Overigens worden al sinds 2016 kritische vragen gesteld over de maximale omvang van een omgevingsplan. Experts waarschuwden toen al dat gemeente dekkende omgevingsplannen zoveel geo-informatie zouden gaan bevatten dat de systemen het niet meer aan kunnen. Sander Eland, adviseur bij de gemeente Moerdijk, noemt het op LinkedIn stuitend dat dit nu nog voortmoddert.
Koopmans onderstreept dat het met lapmiddelen niet gaat lukken het systeem stabiel te krijgen. ‘Het beste is opnieuw naar de tekentafel te gaan’, concludeert de oud-directeur van het door de Exxelence Groep overgenomen Tercera.
Als tijdelijke maatregel valt een terugkeer naar de al genoemde oude tool Imro te overwegen. Zo’n tijdelijke maatregel is voor gebiedsontwikkeling – bijvoorbeeld de woningbouw – al in de maak. Maar voor de langere termijn is een grondige herziening van de standaard zodat meer rekening wordt gehouden met de praktijk, de enige werkbare oplossing.
Wonder
Dat de huidige Stop-standaard slecht werkt, mag geen wonder heten. De twee organisaties die de standaard hebben gemaakt, het Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheids Publicaties (Koop) en het Kadaster, werkten tot voor vorig jaar behoorlijk langs elkaar heen. Het deel van de standaard waar Koop voor verantwoordelijk was, werkt niet goed met het Kadaster-deel. Zo passen de talen waarin de standaard is geschreven, niet bij elkaar.
Koopmans noodkreet in Gemeente.nu, waarin hij zelfs waarschuwt voor de ineenstorting van de Omgevingswet, kreeg de afgelopen dagen bijval. Tegelijk durven weinig anderen zich publiekelijk uit te laten over de slechte opzet van de it achter deze omvangrijke operatie. Volgens ingewijden bestaat er angst om straks de schuld te krijgen voor het mislukken van dit project. Een aantal leveranciers houdt de kaken stijf op elkaar omdat kritiek toch weinig zin zou hebben. Tussen de ‘werkvloer’ en de ambtelijke top zit een tussenlaag van inhuurkrachten die over de gesignaleerde problemen notities schrijven maar verder hun nek niet uitsteken.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat niet bekend staat als een bolwerk van it-kennis, zit al helemaal niet op kritiek te wachten. Die heeft belang bij een snelle inwerkingtreding van de Omgevingswet. Als het dan vervolgens misgaat met de uitvoering, kan de schuld naar de leveranciers, hun opdrachtgevers en beheerders worden doorgeschoven. Herhaald uitstel van de operatie zou tot gezichtsverlies lijden. Ook minister Ollongren wil als politiek verantwoordelijke bewindspersoon de Omgevingswet niet nog eens uitstellen. In een brief aan de Tweede Kamer bleef ze volhouden dat de gemeenten op de beoogde invoeringsdatum van de wet in juli 2022 klaar zullen zijn. En dat terwijl iedereen weet dat vooral de kleinere gemeenten daar onmogelijk toe in staat zijn.
Volgens Koopmans wordt het hoog tijd om uit te spreken dat het niet werkt. Fouten moeten worden toegegeven. Maar waarschuwingen zoals die van hem, plegen ministeries allerminst af te remmen.
Andere reacties
Alexander Dunlop, adviseur ruimtelijke ordening bij gemeente Landerd, denkt dat het DSO en de gehele Omgevingswet een ‘too big to fail’ project is geworden. Daarom is er weinig ruimte voor een discussie over het al dan niet stoppen van deze operatie. Hij vreest dat dit teveel, vooral politieke, gevolgen krijgt.
Jan Struiksma, emeritus hoogleraar Bestuursrecht VU Amsterdam, denkt dat de affaire uit de hand gaat lopen. ‘Het tragische is dat het idee om met Regels op de kaart en een Vergunningschecker eenheid in het omgevingsrecht te brengen, kan niet werken.’
Ook Ingeborg Wind, advocaat Van Doorne, betreurt het dat bijna niemand openlijk zijn twijfels durft uit te spreken. Volgens haar zijn er al jaren signalen dat het uit de hand loopt. Peter Plambeck, jurist Raad van State, ziet geen andere oplossing dan een verder uitstel van de inwerkingtreding van deze wet. ‘Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald’, meent hij.
Wat is er precies mis gegaan in de informatiearchitectuur?
Welke architecten stonden daarbij?
Is de architectuur voor dit stelsel niet eerst onafhankelijk, onpartijdig beoordeeld alvorens zij werd gebruikt.
“De informatie-architecten hebben verzuimd naar de dagelijkse werkelijkheid te kijken. De uitgangspunten zijn destijds niet aan de praktijk getoetst.”
Tsja, in de echte wereld wordt alweer een paar jaar aan Design Thinking gedaan. Maar bij de overheid kom je dus dit soort zaken tegen.
Dat informatie-architecten te theoretische informatiemodellen maken en daardoor verzuimen naar de dagelijkse werkelijkheid te kijken is een overbodige opmerking, want dat doen zij per definitie.
“Terwijl iedereen modellen bouwt, wordt er nauwelijks nagedacht over de complexe werkelijkheid. “
P. Omtzigt, Een nieuw sociaal contract. 2021, blz. 86.
Zonder enige bronvermelding nog wat achtergrondinformatie bij dit faalproject:
A smart solution – the Digital System for the Environment Act (DSO) – is being created for citizens, businesses and authorities in accessing these regulations to inform, to check the legitimacy of plans or to apply for a permit for planned activities.
This lecture will be about the DSO. It is an ecosystem of components and services based on a model-driven architecture. The core of the system is formed by decision models of the central and various local authorities working together and leading to a coordinated, coherent decision.
The decision models are based on the new DSO standard for decision models, the “Standard Applicable Rules (STTR)”, which is an extension of the DMN specification. STTR is used for modeling decisions, defining data from different sources to be used as input and controlling user interaction. This is known as the STTR layer model for decision logic.
In this session you will learn:
– Why DMN has been extended to STTR;
– How rules of 400 authorities work together;
– How STTR is implemented using the Drools rule engine;
– What challenges we had to overcome to make authorities responsible for setting up their decision models.
Het gaat vooral fout bij:
“smart”, Digital System, ecosystem, model driven architecture, decision models, rules, modeling decisions, defining data, layer model, decision logic, rule engine.
De belangrijkste techniek bij DMN (= Decision Modeling and Notation) is de beslissingstabel, maar deze wordt datagedreven verwerkt en om deze reden nog beslismodel genoemd.
Datagedreven verwerking maakt de zaak vervolgens veel complexer en leidt bovendien tot de genoemde performanceproblemen.
Wijlen mijn pa werkte destijds bij Philips Nederland (Eindhoven) als Technisch-Commercieel product manager.
Mijn vader was ook zeer wel thuis in statistiek, en vertelde mij als klein jochie al, dat de ontwerpen met zeer grote complexiteit statistisch gezien een grote foutgevoeligheid hebben. Daar kon je niet omheen.
We zaten toen net in het kleurentelevisie (KTV) tijdperk (jaren 60), en mijn vader rekenende voor mij uit wat de kans was dat een dergelijk (voor die tijd complex) apparaat als een KTV stuk ging over een bepaalde tijd.
Theoretisch was dat vrij hoog, maar het hing ook af van de kwaliteit van de gebruikte componenten.
In werkelijkheid waren er maar heel weinig KTV’s die in de garantieperiode defect raakten, en ook ver na de garantieperiode was de uitval laag. Kwaliteit is belangrijk!!
Dank aan de uitstekende kwaliteit van de (Philips) componenten.
Tot zo ver de analogie met KTV’s uit de jaren 60.
In het heden blijkt dat software die voor de Overheid geschreven wordt meestal uitdraait op een totale chaos.
Bedrijven komen als vliegen op paardenmest af om dit soort lucratieve contracten binnen te slepen.
Een heftige strijd breekt los en soms worden er rechtzaken geopend omdat bepaalde contracten aan hun neus voorbijgaan, omdat ze aan een concurrent worden gegund.
Als de klus eenmaal is binnengehengeld en het overheidsgeld binnenklotst gaan regimenten software-achitects aan het luchtkasteel bouwen.
Men gebruikt allerlei ingewikkelde ontwikkelings-standaarden, die na soms al na een jaar weer gepasseerd worden door weer nieiwere ontwikkelings sstandaarden. Dit is al een gevaarlijke kant van software-ontwikkeling.
Het lijkt een beetje op de Wilde Vaart: halverwege de atlantic wordt het roer omgegooid, en vaart het schip weer een andere koers!
De looptijd-planning loopt zo goed als zeker uit de uit de klauwen, en de kostprijs stijgt tot aan veelvouden van de oorspronkelijke kostenraming.
Dit alles komt mij over als een Rambo film, waar je bij elke nieuwe versie die uitkomt de plot al kunt vermoeden en je gewoon weet dat het slecht afloopt.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft recent tevergeefs geprobeerd een eigen systeem voor videovergaderen te ontwikkelen. Vanwege tijdsdruk werd er geen aanbesteding gedaan en werd de opdracht gegund aan een stichting van een eigen ambtenaar. Het mislukte experiment kostte bijna 900.000 euro, meldt de Volkskrant.
Het zoveelste mislukte overheidsproject.
Ambtenaren hebben geen ZAK verstand van dit soort zaken en ze moeten zich daar ook NIET NIET NIET mee bezighouden!! Kappen nou!!
Maar ja, alles hangt aan de tiet van de overheid, en de belastingbetaler die schuift wel.
Het BIT van Ton Elias is al weer weggewerkt, dus de ambtenarij kan weer los gaan….
We wachten weer vrolijk op nieuwe belastinggeld-verkwanselende IT projecten die ongetwijfeld gaan komen.
Ik hoor in de verte al een nieuw overheids software-drama aankomen:
‘De Omgevingswet’
De is een mega project. De plannen ervoor zijn al jaren oud, en officieel werd het project in 2015 door de Tweede Kamer en in 2016 door de Eerste Kamer goedgekeurd. Volgens de oorspronkelijke plannen had het al lang en breed doorgevoerd moeten zijn. Maar met name de ict gooide roet in het eten. Daardoor is de Omgevingswet uitgesteld, aanvankelijk tot 1 januari van volgend jaar maar inmiddels al tot 2022.
Heeft, zoals helaas gewoonlijk, weer weinig te maken met ICT, maar alles met sturing: opdrachtgeverschap. Ook veel niet aan ICT gerelateerde projecten lopen op soortgelijke wijze mis bij de overheid.
Dit specifieke geval heeft vooral veel overeenkomsten met het destijds door minister Plasterk afgeblazen oBRP: een centrale standaard die allerlei partijen op allerlei niveaus bij elkaar moet brengen. Maar er is een ernstig gebrek aan centrale sturing en een overvloed aan langs elkaar heen werkende partijen met hun eigen belangen en meningen.
Destijds werd oBRP voortijdig gestopt. De Omgevingswet heeft te maken met een nog meer complexe verzameling van belanghebbenden. Voorspelt niet veel goeds.