Duurzaamheid is een prioriteit voor overheden en organisaties over de hele wereld. Naarmate de zorgen over het klimaat toenemen, groeit ook de noodzaak voor mondiale inzet om deze crisis op te lossen. Tal van initiatieven op overheidsniveau zijn hier het bewijs van, terwijl de nieuwste klimaatplannen van de Europese Commissie de zorgen onderstrepen.
De verantwoordelijkheid voor duurzaamheid beperkt zich niet tot actie door de overheid. De bouw – een sector die meer bekend staat om afval dan om natuurbehoud – moet ook zijn verantwoordelijkheid pakken. De aanpak is tweeledig: er moet geanticipeerd worden op toekomstige klimaatproblemen en er moet worden gewerkt aan een betere bouwsector en projecten die een bijdrage leveren aan het oplossen van de crisis.
Het duurzaamheidsonderzoek van Autodesk ‘Digitale duurzaamheid: de route naar netto nul afval voor de bouwbranche’ dat eerder dit jaar werd gepubliceerd, laat zien dat veel bouwgerelateerde organisaties inmiddels al de vruchten plukken van hun inspanningen op het gebied van duurzaamheid. Driekwart van de respondenten gaf aan dat focus op duurzaamheid leidt tot beter gebruik van bronnen, bijvoorbeeld door middelen te ontwerpen waarvoor minder materialen nodig zijn of fouten te minimaliseren – wat resulteert in minder afval.
Afsluitdijk
Een mooi Nederlands voorbeeld dat hierop aansluit is de versteviging van de Afsluitdijk. De documentaire ‘Rising to the Challenge: Afsluitdijk’ laat zien hoe innovatieve ontwerpen en constructies werden gebruikt om bestaande infrastructuur te verstevigen. Carlo Kuiper, projectdirecteur bij BAM PPP, beschrijft in de documentaire hoe het project vier belangrijke functies heeft: ‘Enerzijds hebben we het systeem dat verdedigt tegen overstromingen. Anderzijds moeten we nog een opening in de dijk creëren voor de migratie van vissen. We moeten in die nieuwe opening dus een veilige barrière tegen overstromingen creëren. En dan zijn er nog de twee andere functies: wegverkeer en scheepvaart. Het beton en de dam moeten voldoen aan de veiligheidseisen voor bescherming tegen overstromingen.’ Het team was zich ook bewust van de ambitie van de overheid om de CO2-footprint van bouwprojecten te verminderen.
Om aan de gewenste eisen op het gebied van veiligheid en milieu te voldoen, werden golfbrekerelementen genaamd Levvel-blocs gebruikt om de dam te versterken. Deze elementen, die met elkaar worden verbonden, zijn bestand tegen zware golven en springvloed. De blokken werden digitaal ontworpen voordat het project begon en geproduceerd in een geautomatiseerde fabriek in Harlingen. Via de haven van Harlingen kon het team de blokken vervolgens over zee vervoeren, wat niet alleen veiliger was dan vervoer via de weg maar ook leidde tot een lagere CO2-uitstoot.
Bij de versteviging van de Afsluitdijk werd veel aandacht gegeven aan het vermijden van afval om de algehele duurzaamheid te verbeteren. Elk element bevat een chip, zodat het team de locatie van vervoer tot gebruik kan volgen. Het project bewijst duidelijk hoe fundamenteel de bouwsector is bij het realiseren van een duurzamere en veerkrachtigere maatschappij.
Gebouwen die iets teruggeven
De uitdagingen in de razendsnel veranderende wereld, bieden de bouwsector een geweldige kans om beter te bouwen in plaats van te bouwen om maar aan de milieunormen te voldoen. We weten dat bouwen duurzaam kán en dat we ons bewust moeten zijn van middelen om afval te verminderen. Een recent project ging echter nóg verder en resulteerde in een gebouw dat bedoeld is om iets terug te geven aan het milieu.
Het Kendeda Building for Innovative Sustainable Design zette de traditionele bouw op zijn kop doordat opnieuw werd nagedacht over wat er mogelijk is. Elk jaar wordt er 170 miljoen ton aan bouwmaterialen weggegooid, maar het multidisciplinaire, niet-departementale gebouw van het Georgia Institute for Technology is energie positief en wekt zelf energie op. Alissa Kingsley, architect bij Lord Aeck Sargent, legt uit welke basisbeginselen aan het project ten grondslag liggen: ‘Gebouwen kunnen echt iets teruggeven aan het milieu. Duurzaam bouwen houdt in dat we minder van het milieu gebruiken, minder materiaal gebruiken en minder energie nodig hebben. En sterker nog, dat een gebouw energie kan opwekken.’
Het Kendeda-gebouw moet volledig worden gecertificeerd door de Living Build Challenge, de ambitieuste standaard ter wereld voor prestaties van gebouwen. De uitdaging kent zeven pijlers: locatie, energie, water, materialen, gezondheid en geluk, gelijkheid en schoonheid. Om het certificaat te behalen, concentreerden de ontwerp- en bouwteams zich op samenwerking, verbonden bouw, visualisatie door middel van technologie en het scheiden van bruikbare materialen van afvalstromen.
Het team ziet het Kendeda-gebouw als een blauwdruk voor de toekomst. In de documentaire ‘Sustainability Reimagined: The Kendeda Building for Innovative Sustainable Design’ zijn meer manieren te zien van wat er voor wat betreft duurzaamheid allemaal mogelijk is in de bouw.
Hoe digitale technologie duurzaamheid kan verbeteren?
- Zet BIM in
CO2-neutraal bouwen en het realiseren van gebouwen die netto nul operationele CO2-uitstoot hebben, is van cruciaal belang voor de aanpak van klimaatverandering. Om dit te realiseren kun je niet om BIM heen, een geïntegreerde manier van werken voor het ontwerp, de uitvoering en het beheer van bouwprojecten waarmee data uitgewisseld worden tussen diverse stakeholders van een bouwproject. Het maakt duurzaam bouwen mogelijk doordat het vele aspecten vanuit milieu, economisch en sociaal oogpunt in verschillende stadia van de bouw koppelt, zoals de te gebruiken energie- en hulpbronnen en milieuprestaties.
- Robotica en 3d-printen
Acht procent van de wereldwijde antropogene CO2-emissies bestaat uit cementproductie en calcinering, en is daarmee vier keer zo hoog is als de CO2-emissie van de luchtvaartindustrie. Oplossingen voor het verbruik van koolstofintensieve materialen en de daarmee gepaard gaande hoge emissies, zijn robotica en 3d-printen. De milieu-impact van de bouwsector en de projectkosten kan hiermee aanzienlijk verminderd worden. Het gebruik van technologische innovaties om duurzamere resultaten te bevorderen, is erg belangrijk.
- Track & trace en materialenpaspoort
Wereldwijd zien we steeds meer r&d-projecten waarbij verschillende stakeholders betrokken zijn, gericht op het tracken & tracen van grondstoffen tot en met de uiteindelijke constructie gebouwen. Deze r&d-projecten zijn er om bouwbedrijven te helpen standaarden, kaders en protocollen te ontwikkelen. Dit kan een aanzienlijke impact hebben en helpen bij het stimuleren van duurzaamheidsagenda’s en circulaire economie in de bouwsector.
- Voorkomen van aanpassingen
Fouten kunnen de ecologische voetafdruk van bouwprojecten vergroten. Nabewerkingen veroorzaken afval, emissies en vervuiling. Het verminderen van fouten, het minimaliseren van verspilling en het verhogen van kwaliteit – de principes van lean bouwen – kan niet alleen duurzaamheid ondersteunen, maar ook de prestaties van projecten verbeteren. Digitale samenwerkingsplatformen helpen fouten te verminderen door ervoor te zorgen dat iedereen up-to-date informatie binnen handbereik heeft, waardoor het team in één keer goed kan bouwen.
- Omzet van prefabricage
Tot slot wordt prefabricage gezien als het belangrijkste aspect om CO2-uitstoot van de industrie te verminderen. Dat blijkt ook uit het al genoemde duurzaamheidsonderzoek. Het off-site fabriceren van componenten is niet alleen energiezuiniger, maar vermindert ook het afval dat tijdens de bouw ontstaat – en dus de milieu-impact van de bouw.
