De overheid moet met een veel nuchtere blik kijken naar digitalisering. Dat zeggen onderzoekers van denktank Rathenau Instituut. Zij wijzen erop dat digitale technologie vaak onterecht als oplossing voor allerlei problemen wordt gezien. Tech is volgens hen pas deel van de oplossing als deze verstandig is ingebed in de complexe praktijk, zoals in de zorg en het onderwijs. Bovendien onderschat de overheid de risico's van innovatie.
Een nieuw kabinet is gebaat bij wat Hollandse nuchterheid over de mogelijkheden van digitale technologie, betogen de onderzoekers. De bewindslieden moeten stoppen met het overschatten van de kansen van digitalisering en met het onderschatten van de risico’s, schrijven ze in een opiniebijdrage op iBestuur.
Nog niet op orde
Hoewel digitaliseringsthema’s als cyberveiligheid en duurzaamheid al langer op de politieke agenda staan, zijn ze nog niet op orde gebracht. Voor de onderzoekers wordt het tijd dat een nieuw kabinet ervoor zorgt dat de digitale samenleving echt veiliger, duurzamer, gezonder en menselijker wordt. Op sommige terreinen zien ze al vooruitgang, bijvoorbeeld bij de analyse van medische scans en bij spraakherkenning, maar die successen vinden volgens hen plaats in afgebakende omgevingen.
In dynamische omgevingen vallen de prestaties van technologie meestal tegen en kun je tech niet als dé oplossing zien, aldus de denktank. Ze geven als voorbeeld de corona-app, die werd ontwikkeld terwijl het contactonderzoek en vervolgacties niet op orde waren. ‘Een app zonder context is niet de silver bullet voor het tegengaan van een epidemie.’
Risico’s
Ook verwijten de onderzoekers de overheid van risico-onderschatting. Er is de afgelopen jaren weliswaar meer aandacht gekomen voor privacy, veiligheid en non-discriminatie, maar voor de verdergaande effecten van digitale innovaties is te weinig aandacht. Aan een nieuw kabinet het advies om regels en randvoorwaarden tijdig op te stellen om digitale technologie in goede banen te leiden.
Het Rathenau Instituut doet onderzoek naar de impact van technologie op de maatschappij. De Haagse organisatie heeft zich wel vaker kritisch geuit over het digitaliseringsbeleid van de overheid.
Dit klinkt als verstandig advies! iets minder digidrang, iets meer boerenverstand en niet meteen kind met badwater weggooien steeds…
“Een app zonder context is niet de silver bullet voor het tegengaan van een epidemie.” Of hier met de context bedoeld wordt dat de app pas in de totale omgeving zijn betekenis krijgt weet ik niet, ik weet wel dat een app leeft op een device welke traceerbaar is via een netwerk en dus meer informatie geeft dan menigeen denkt. En in de context van het DIKW-model is wetenschap de som der delen welke dus steeds vaker om een datasynthese vanuit verschillende bronnen gaat terwijl de burger veelal niks gevraagd wordt.
Tenslotte kent de totale omgeving van de overheid nogal wat incestueuze relaties die onder de vlag van wetenschap politiek bedrijven, het fenomeen van lobbyen middels door de overheid gefinancierde instituten brengt daarom de vraag naar voren of de overheid zich werkelijk blind staart op technologie of hierop alleen maar een eenzijdige focus heeft. De scope creep van een andere doelbinding aan verkregen data geven wringt weliswaar met de privacy en non-discriminatie beginsel maar als je jezelf als overheid bestuurlijk eerst op enige afstand plaatst dan lijkt er niks aan de hand.
Er was ooit een Wetenschappelijke Raad Regeringsbeleid (WRR) die heel lang geleden met een rapport over een paradigma wijziging van e-overheid naar i-overheid kwam met daarin een paar duidelijke adviezen. Zo werd er geadviseerd om de transparantie en accountability binnen informatiestromen te verbeteren omdat anders de burger vertrouwen verliest. En dat ze in Den Haag vervolgens precies het omgekeerde deden geeft al aan welke waarde dit soort adviezen hebben.
Digitalisering is het laatste instrument in handen van het neoliberale kapitalisme en daarmee de meest zekere weg naar de afgrond.
En dan zijn er nog lieden in Nederland die “de totale digitalisering” willen…
https://nl.linkedin.com/pulse/totale-digitalisering-daan-rijsenbrij
@Jack Jansonius
Dat is wel een heel negatief wereldbeeld, en de strekking van het artikel is juist dat er eens goed moet worden nagedacht voordat naar het middel digitalisering wordt gegrepen.
Nu ben ik het wel met je eens dat neoliberalistische kapitalisme heel vaak de gemakkelijke weg van het marktmechanisme vindt (zelfs als dat mechanisme niet zichtbaar aanwezig is, en het de vraag is of die er is).
Maar zoals het artikel suggereert: meer boerenverstand minder streven naar politieke prestatiedrift (onder het motto: “ik moet mijn stempel drukken door een project te starten!”) zou veel goed doen in dit land, niet alleen op het gebied van digitalisering.
Jack,
Volgens mij vind het neoliberalisme als ideologie zijn oorsprong in het begin van de vorige eeuw toen het kapitalisme bekritiseert werd door Karl Marx. In die tijd was er namelijk een ideologische strijd gaande tussen totalitaire systemen welke uiteindelijk fulimeerde in de tweede wereldoorlog want het neoliberalisme werd eind jaren 30 van de vorige eeuw niet de dominante ideologie in Duitsland. Nu eet elke revolutie uiteindelijk zijn kinderen op want hedendaagse strijd tussen de ideologiëen heeft dezelfde inzet als weleer waardoor de opmerking over de afgrond wel klopt alleen heb ik mijn bedenkingen over de weg er naar toe als gevolg van het ‘Sein und Zeit’ in de context.
Daan Rijsenbrij geeft dan ook aan dat de multidisciplinaire uitdaging van digitalisering een bredere context heeft dan het bouwen van digitale werkruimtes. Zo zijn er naast de economische en juridische aspecten ook sociologische en psychologische aspecten als het om de menselijke maat van een begrijpbare digitalisering gaat. Transparantie en accountability binnen informatiestromen zijn trouwens typisch neoliberalistische punten die voorkomen dat we in een dictatuur geraken van digitale dwang. Want de dwang van een app gaat om het bezit van een smartphone, liefst met 5G waardoor een bepaalde consumptie gestimuleerd wordt.