Veel politieke partijen besteden in hun verkiezingsprogramma aandacht aan Defensie en ict. Ze willen dat Nederland betere bescherming geniet tegen cyberaanvallen en vinden dat de budgetten voor het wapenen van de vitale ict-infrastructuur omhoog moeten. Het cyberleger rukt op.
Dat blijkt uit het doorspitten van de programma’s van de partijen deelnemen aan de Tweede Kamerverkiezingen. Twaalf van de 37 partijen (zie kader) spreken zich uit over Defensie en ict en het opvoeren van de digitale slagkracht van ons leger.
De partijen die Defensie en de aanpak van cybercrime noemen, zijn het er unaniem over eens dat er meer geld moet naar de digitalisering van het leger. Ook de inzet van cyberreservisten is een terugkerend onderwerp. De partijen zien de tijdelijke inzet van burgers met veel ict-kennis als belangrijke oplossing voor het gebrek aan ict-expertise bij defensie. Ook de roep om meer regelgeving rondom cyberaanvallen en digitale bewapening (terug-hacken) komt meerdere keren terug.
Met name de partijen aan de rechterflank van het politieke spectrum zien ict-investeringen in cyberveiligheid als kans om via Defensie-orders de economie aan te zwengelen. Door opdrachten te gunnen aan Nederlandse bedrijven en startups moeten de vaak grote investeringen in Defensie-tech terugvloeien in de Nederlandse economie, is de gedachte.
Cyber warfare focus
Grote bestaande partijen als de VVD, PVV, D66, CDA en GroenLinks nemen standpunten in over cybercrime en Defensie. Maar ook nieuwkomers zoals Volt en Vrij en Sociaal Nederland (VSN) spreken zich uit.
Volt ziet Europese samenwerking als belangrijkste wapen tegen internationaal georganiseerde internetcriminelen en partijen die digitaal grote schade aanrichten. ‘Tegen die dreigingen zullen we ons beter moeten wapenen. Hiervoor zal extra geld worden vrijgemaakt.’
VSN schrijft in haar programma dat Defensie een ‘cyber warfare focus’ moet hebben. Een term die ook door Lijst30 wordt gebruikt. VSN stelt dat de krijgsmacht actief moet zijn in cyber en technologie en dat expertise uit het veld en ict-kennis ‘essentieel’ is voor medewerkers bij Defensie. De partij wil dat het leger geen humanitaire missies meer uitvoert, maar zich alleen nog richt op defensieve taken en het verzamelen van inlichtingen.
Ethiek
De SGP neemt uitgebreide standpunten in over Defensie en cyber. Tot aan de bewapening van bepaalde type drones aan toe. Waar andere partijen voor de regulering van digitale oorlogsvoering wijzen naar verdragen, neemt de partij van Kees van der Staaij een duidelijk ethisch standpunt in: ‘Het is niet aan software en algoritmen om de trekker over te halen’.
Volgens de streng-christelijke partij moet Nederland het voortouw nemen bij het bepalen van internationaalrechtelijke kaders over zinvolle menselijke betrokkenheid bij inzet van (dodelijk) wapengeweld door bijvoorbeeld drones of cyberwapens. ‘De mens moet in de zogenoemde ‘observeer-oriënteer-beslis-acteer’-cirkel blijven’, stelt SGP.
Hoe serieus is de politiek ten aanzien van het cyber commando? Er wordt bijvoorbeeld door defensie al zo lang en zo vaak gevraagd om betere CnI middelen. (Acroniem voor Command, Control & Communication enz. en Intelligence) Zou de Tweede kamer na 9 jaar opeens C6ISR wel serieus nemen? (Waarbij de vijfde C voor cyber-defense en de zesde C voor combat systems staat.) Zonder de Russische GROe hack acties gericht tegen de OPCW vanaf nota bene Nederlandse bodem, zou er amper aandacht voor een cyber commando zijn.
De Nederlandse defensie loopt regelmatig technisch achter, of er is te weinig capaciteit, of er zijn te weinig getrainde medewerkers, of er zijn te weinig reserve onderdelen, er is te weinig munitie, enz. Nederland heeft in de afgelopen decennia tientallen miljarden minder uitgegeven aan defensie dan is afgesproken met de bondgenoten, nl. 2% bruto binnenlands product. Op dat punt had Trump geheel gelijk. Nederland is in de NAVO de grote wanbetaler die maar al graag met de vinger wijst naar Zuid-Europa. De meeste politieke partijen willen pas over vele jaren een 2 % BBP budget ter beschikking stellen, enkele partijen willen het geheel niet of willen het niet zeggen. Het is dus de vraag, kan het cyber commando de komende decennia wel elk jaar voldoende financiële middelen krijgen? Of is het weer een kwestie van lintjes knippen, wisselend opbouwen en weer afbreken en duur materieel verkopen?
En hoe staat het met de beleidsmatige inbedding van het cyber commando? De afstemming tussen de operationele troepen en het ministerie van Defensie is regelmatig slecht en de afstemming met het ministerie van BuZa is altijd al belabberd geweest. Verreweg de meeste uitzendingen van Nederland zijn gebrekkig tot rampzalig verlopen. Reden hiervoor is de traditionele grenzeloze naïviteit en het gebrek aan commitment bij de tweede kamer. Expertise op het gebied van defensie is in de 2e kamer nog schaarser dan ICT expertise.
Er is ook geen harde grens tussen civiel en militair bij Cyber war. Hoe staat het met de afstemming met en de mogelijkheden van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid?