Veel animo voor een ministerie van Digitale Zaken

In een handvol verkiezingsprogramma's duikt de wens op: de oprichting van het ministerie van Digitale Zaken of, in een variant, het ministerie van Tech en ICT. Maar niet elke partij is er van geporteerd. Zo vreest Splinter dat zo'n departement als rookgordijn fungeert. Opvallend ook is het gebrek aan aandacht voor de Vaste Kamercommissie ICT, waarvoor vorig jaar een motie is aangenomen.

Er wordt al jaren geroepen dat er een apart ministerie voor Digitale Zaken zou moeten komen om de regelmatig falende ict-projecten bij de (rijks)overheid een halt toe te roepen. Ook in de programma’s van de 37 politieke partijen die aan de verkiezingen meedoen, wordt dit departement genoemd. Zo wil Volt een ministerie van Digitale Zaken. Niet alleen om de digitalisering van de maatschappij samen met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties in goede banen te leiden, maar ook om een efficiënt opererende digitale overheid te creëren. Alle kennis en ervaring binnen de overheid wordt gebundeld in dit nieuwe ministerie.

De Piratenpartij ijvert ook voor een minister van Digitale Zaken en wil ict-kennis meewegen in de hele besluitvorming, tot aan de ministerraad toe. Bij de SGP gaat het om een ministerie van ICT. Die moet kabinetsbreed een aansturende rol spelen bij ict, zoals het ministerie van Financiën dat doet bij de begrotingen en het ministerie van Economische Zaken & Klimaat bij de regeldrukaanpak.

Vrij en Sociaal Nederland (VSN) en de afgesplitste Lijst 30 – Hart voor Vrijheid hebben het over een ministerie van Techniek en ICT, waarbij wel de ‘menselijke maat’ in de gaten gehouden worden. Burgers moeten snel fysiek geholpen kunnen worden als ze door ict-problemen van de overheid in de problemen komen. De LHK steekt zo’n nieuwe ict-post weer wat anders in en gaat voor een minister van Innovatie en Duurzaamheid. En JA21 kiest niet voor een apart departement maar voor een uitvoerende dienst, zoals Rijkswaterstaat. Deze Rijksdigistaat voert dan nationaal toezicht op de digitale infrastructuur, die net als de klassieke infrastructuur, nationaal bezit moet worden. 

Geen ict-departement, wel centrale regie

D66 spreekt in zijn programma niet over een apart ministerie maar wil wel dat er één minister komt die verantwoordelijkheid is voor zowel de digitalisering van de overheid als de digitalisering in de samenleving en economie, inclusief veiligheid, privacy en ethische aspecten.  

Ook de VVD praat niet over een aparte minister maar vindt wel dat er in een volgend kabinet ‘coördinatie moet zijn voor digitale onderwerpen, ook omdat de wereld om ons heen zeer snel digitaliseert.’ Opvallend is dat het plan van vertrekkend Kamerlid Jan Middendorp voor de oprichting van een Rijksinspectie Digitalisering niet in het VVD-programma is opgenomen. Wel pleit de partij voor een toezichthouder voor algoritmen om willekeur en discriminatie te voorkomen. Het idee voor zo’n waakhondfunctie leeft bij meer partijen, zoals BIJ1, SP, D66, de Piratenpartij.

Vaste Kamercommissie en het BIT

Saillant is dat er weinig partijen verwijzen naar de installatie van een vaste commissie voor digitale zaken in de Tweede Kamer. Daarover werd afgelopen oktober een motie aangenomen naar aanleiding van de adviezen van de tijdelijke commissie Digitale toekomst over hoe politiek Den Haag meer grip kan krijgen op de digitalisering binnen de overheid. Die vaste Kamercommissie zou na de verkiezingen worden geïnstalleerd. 

Naast D66 verwijst Splinter in zijn verkiezingsprogramma naar de vaste commissie en is hier eveneens voorstander van. De partij verwerpt het idee van een ministerie van Digitale Zaken. Het effect daarvan zou zijn dat bewindspersonen zich achter elkaar kunnen verschuilen. Verder krijgt als het aan Splinter ligt het bureau ICT-toetsing (BIT) een echt onafhankelijke positie, zoals de Ombudsman, en valt het niet meer onder de ministeriele verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Ook D66 wil BIT versterken door er een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) van te maken. De Piratenpartij wil het BIT weer onderbrengen bij een ministerie van Digitale Zaken. De ict-waakhond krijgt dan meer bevoegdheden, terwijl de goedkeuring van het BIT is vereist bij grote projecten, aldus de piraten.