De twee toezichthouders op de geheime diensten AIVD en MIVD staan op hun achterste poten, nu het kabinet de inlichtingen- en veiligheidsdiensten meer bewegingsruimte wil geven. De Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) en de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Ctivd) vrezen dat hun toezichthoudende rol daardoor fors wordt ingeperkt. Ze denken er zelfs aan om met hun werk te stoppen.
TIB-voorzitter Mariëtte Moussault en Ctivd-voorzitter Nico van Eijk vragen zich in NRC Handelsblad af waarom hun instanties eigenlijk zijn opgericht. De TIB en Ctivd zijn faliekant tegen het leegtrekken van servers en het grootscheeps aftappen van het internetverkeer zoals de AIVD en MIVD graag willen. Ze hebben daar een stokje voor gestoken wat voor kabinet reden was de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017) te herzien.
De Evaluatiecommissie Wiv (ECW) concludeerde onlangs dat deze wet op punten nog tekortschiet en verbetering behoeft. De ECW deed aanbevelingen voor de verwerking van bulkdatasets en de uitwisseling van gegevens met buitenlandse partnerdiensten. Ook werd een betere aansluiting van de wet op technologische complexiteit voorgesteld. Het kabinet heeft die aanbevelingen overgenomen. Deze aanbevelingen betekenen een ingrijpende wijziging van het systeem.
Verontwaardigd
Tot verontwaardiging van het D66-kamerlid Kees Verhoeven wil kabinet, hoewel het demissionair is, de wetswijziging voortvarend ter hand nemen. De ambtenaren zijn er al mee aan de slag. De ECW zegt dat het werk van de TIB en de Ctivd niet voor niets is geweest. Hun kritiek heeft geleid tot een betere kwaliteit van de toestemmingsaanvragen voor de inzet van bijzondere bevoegdheden. Het systeem dat de diensten in staat stelt zorgvuldig met gegevens om te gaan, is op orde gebracht.
Maar het ontbreekt aan een uniforme regeling voor de omgang met bulkdata en een voldoende uitgewerkte normering van de internationale samenwerking tussen diensten. Dit heeft geleid tot knelpunten in de uitvoering en een aantal patstellingen met de toezichthouders. De diensten hebben bij de ECW aangegeven dat zij een klein maar wezenlijk deel van de onderzoeken thans niet kunnen uitvoeren. Het kabinet erkent dat het niet lukt met de toezichthouders overeenstemming te bereiken over de uitleg van de wet.
Verhoeven: ‘De wiv is een complexe wet met een roerige geschiedenis. Na het referendum in 2018 werd de wet gewijzigd en iedereen ziet dat dit weer nodig is. Maar als het demissionair kabinet na het data-rampjaar 2020 het toezicht tegen beter weten in wil uithollen, is dat uiterst onverstandig.’
