Veel data-issues in aanloop naar verkiezingen

In aanloop naar de Tweede Kamer-verkiezingen van 17 maart is er deze uitzending van het Datanieuws veel aandacht voor overheidszaken. Maar ook is er veel nieuws uit de onderwijssector, wisselend positief en negatief. Verder aandacht voor een afsprakenstelsel voor het delen van data, de strijd tegen digibetisme, edge computing out of space, internetprivacy, cloudnieuws van de grote spelers en Helmond. Walter van der Scheer van GoDataDriven, Harm Bodewes, executive director data & analytics bij Vanderlande en Computable-hoofdredacteur Sander Hulsman lieten dit en ander datanieuws van de afgelopen weken de revue passeren.

Het delen van data tussen uiteenlopende sectoren en domeinen krijgt een belangrijke impuls. Om data delen op grotere schaal mogelijk te maken, zijn praktische afspraken in de maak die algemeen toepasbaar zijn. Ze gaan niet alleen over datastandaarden en beveiliging maar ook over bijvoorbeeld businessmodellen. Daarvoor is een gids in wording, het zogenoemde Harmonisation Canvas.

Zelfrijdend busje Helmond

In Helmond rijdt sinds kort op een testtraject de Navaya, een zelfsturend shuttlebusje. Dat dit op de openbare weg gebeurt, is een landelijke primeur. In een pilot van vijftig dagen wordt het gedrag van het busje bestudeerd. De Navaya heeft zes zitplaatsen en geen chauffeur. Wel is bij elke rit een veiligheidssteward aanwezig. Het chauffeurloze busje rijdt een vaste route op basis van een omgevingsscan en een handjevol sensoren rondom het voertuig. De steward kan met een controller ingrijpen waar dat nodig is.

Recent lanceerde de zone Studiedata haar simulatiedataset. De dataset is bedoeld voor universiteiten en bestaat uit synthetische studentdata. Deze data zijn gebaseerd op de echte data van een universiteit, maar zijn dusdanig afgeleid dat je ze niet meer terug kunt herleiden tot echte studenten. Door deze dataset te gebruiken kun je ook buiten je eigen instelling algoritmes en analyses delen zonder dat de privacy van je studenten in het geding komt.

Digibetisme en space computing

Moeten we in 2030 strijden tegen digibetisme, zoals we ook nu al strijden tegen analfabetisme? Dat is de vraag die trendwatcher Mark Schipper de bezoekers van de conferentie Nederland Digitaal op 9 februari 2021 voorhield. Computable vond dat een interessante vraag en ging het gesprek hierover met Schipper aan. Hij zoomt in op de impact van digitalisering op de maatschappij.

Hewlett Packard Enterprise (HPE) heeft aangekondigd real-time gegevensverwerking vanuit de ruimte mogelijk te maken door edge devices op het International Space Station (ISS) in te zetten. Astronauten aan boord van het ISS versnellen de ‘time-to-insights’ van maanden tot minuten bij verschillende experimenten in de ruimte. De toepassingen variëren tussen het verwerken van medische beeldvorming en DNA-sequencing (van de astronauten) tot het ontsluiten van belangrijke inzichten uit data van externe sensoren en satellieten. Dit gebeurt allemaal met behulp van HPE’s Spaceborne Computer-2 (SBC-2), een edge-computersysteem.

Onderwijs en security

De onderwijs-onderzoeksector heeft het afgelopen jaar extra geïnvesteerd in cyberbeveiliging. De verhoogde activiteit van hackers tijdens de pandemie was een belangrijke aanleiding voor de inspanningen. Ook het ransomware-incident bij de Universiteit Maastricht aan het eind van 2019 was een wake-upcall. Dat komt naar voren uit het Cyberdreigingsbeeld dat Surf jaarlijks publiceert. Verder blijkt dat de sector onderwijs en onderzoek kwetsbaar is geworden door de afhankelijkheid van een klein aantal grote Amerikaanse cloudproviders. Die afhankelijkheid is het gevolg van online-onderwijs en thuiswerken vanwege de coronacrisis. Ook laat het rapport zien dat universiteiten en hoge scholen meer aandacht hebben voor het beschermen van wetenschappelijke kennis. De veranderende internationale verhoudingen spelen hier een rol.

Half februari werden de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam gehackt. In eerste instantie werd gezegd dat de schade beperkt was, maar later bleek dat de overlast toch groter is dan aanvankelijk werd aangenomen. De versleutelde wachtwoorden van studenten en medewerkers van de HvA en de UvA zijn namelijk in handen gekomen van hackers. Ondanks de encryptie zouden de cybercriminelen daarvan misbruik kunnen maken. ICT Services, de gezamenlijke dienst van de HvA en UvA, heeft bij onderzoek geconstateerd dat de hackers versleutelde wachtwoorden ontvreemdden. Hoewel niet vaststaat dat de versleuteling ook daadwerkelijk is gekraakt, nemen beide onderwijsinstellingen het zekere voor het onzekere.

Internetprivacy en cloudnieuws

Negen op de tien internetgebruikers van twaalf jaar of ouder beschermen hun persoonsgegevens. Dat is een stijging vergeleken met 2016 toen 79 procent dit soort maatregelen had genomen. Dit blijkt uit de enquête ict-gebruik van huishoudens en personen die jaarlijks door het CBS wordt afgenomen. Nederlanders zijn voorzichtiger geworden met persoonlijke gegevens op internet. Van de internetgebruikers heeft naar eigen zeggen meer dan driekwart in 2020 de toegang tot locatiegegevens beperkt of geweigerd. Iets minder dan driekwart staat niet toe dat persoonlijke gegevens worden gebruikt voor commerciële doeleinden. In 2016 was dat achtereenvolgens 49 procent en 62 procent.

T-Systems past zijn strategie aan en kiest voor ‘cloud first’ bij al zijn hosting- en infrastructuurdiensten. Dit noopt het Duitse it-concern tot forse investeringen in zijn clouddiensten. Het bedrijf zegt daarvoor honderden miljoenen euro vrij te maken, onder meer voor het aantrekken van vijfduizend cloudexperts. In Nederland draait T-Systems zijn publieke cloud-omgeving bij een Amsterdams datacenter van NorthC.

Databricks en Google Cloud zijn een samenwerking aangegaan waardoor het voor klanten mogelijk wordt Databricks in te zetten in een volledig gecontaineriseerde cloudomgeving. Databricks verwacht dat de meeste data in de cloud in data lakes belanden. Met haar oplossingen kunnen klanten sneller en beter inzichten verkrijgen uit de enorme hoeveelheden data in deze ‘lakes’.

Digitale autonomie en verkiezingen

De Cyber Security Raad is zeer recent naar buiten getreden met zijn onderzoeksrapport over nationale digitale autonomie. Digitale autonomie is zowel op nationaal als Europees niveau onderwerp van gesprek. De Cyber Security Raad heeft daarom onderzoekers Freddy Dezeure en Paul Timmers opdracht gegeven tot een verdiepend onderzoek over de nationale digitale autonomie. Het onderzoeksrapport biedt heldere inzichten in de complexe vraagstukken, illustreert dat met aansprekende actuele voorbeelden en beschrijft een toetsingskader. De raad zal dit toetsingskader vertalen naar een concrete handreiking voor beleidsverantwoordelijken. Het rapport is in het Nederlands en Engels beschikbaar.

De komende Tweede Kamer-verkiezingen lijken niet in het teken te staan van technologie. Stichting Toekomstbeeld der Techniek mist in aanloop naar de verkiezingen in ieder geval tech-onderwerpen en dus ontwikkelde het een online stemhulp die inzicht geeft in de tech-standpunten van politieke partijen. De Technologie Kieswijzer telt zeventien onderdelen. In tegenstelling tot andere kieswijzers zijn het geen stellingen, maar problemen waarbij je mogelijke oplossingen kunt kiezen. Bijvoorbeeld oplossingen om de digitale dienstverlening van de overheid te verbeteren, de digitale inclusie te vergroten en digitale beïnvloeding van verkiezingen te beperken. De Technologie Kieswijzer is te vinden op technologiekieswijzer.nl.

Cybersecurity voor politici

Na de verkiezingen wordt onder de noemer ‘Digitale Binnenhof Academy’ begonnen met kennis- en informatiesessies die toegankelijk zijn voor politici en hun beleids- en fractiemedewerkers. Dat is hard nodig want meerdere politici met ict in het portfolio zullen niet terugkeren in de kamer. Bij nieuwe politici schort het nogal aan kennis over ict en cybersecurity. Dat klinkt als een potentiële probleemsituatie waaraan iets gedaan zou moeten worden.

Computable-expert Fred Streefland, chief security officer bij Hikvision, wil samen met Inge Bryan (Fox-IT) en Jeroen Gaiser (Rijkswaterstaat) hier wat aan doen en maakte in het Datanieuws bekend dat het drietal algemene cybersecurity-presentaties gaat verzorgen voor enkele fracties. Dit is niet commercieel noch partijgebonden. Deze ‘masterclass Cybersecurity’ duurt ongeveer zestig tot negentig minuten. Op dit moment worden de slides gebouwd. Enkele partijen hebben al aangegeven interesse te hebben in deze sessie tijdens hun fractievergaderingen. Daarnaast worden er ‘factsheets’ ontwikkeld, waarin in voor politici begrijpelijke taal bepaalde onderwerpen in one-pagers (een ‘cyberspiekbrief’) worden beschreven. Dit kan bijvoorbeeld gaan over industriële cybersecurity-automatisering of iot-cybersecurity.