Nederlandse bedrijven moeten beschermd worden tegen inmenging van bedrijven buiten de EU. De overheid wil een actieve rol spelen om te voorkomen dat intellectueel eigendom of technologie via investeringen van bijvoorbeeld Chinese of Amerikaanse bedrijven wegvloeit. Dat is te lezen in een kabinetsvisie op de ontwikkelingen in de Nederlandse maakindustrie.
In een brief aan de Tweede Kamer schrijft staatssecretaris Mona Keijzer dat Nederland en Europa ‘niet terug moeten deinzen’ de economische en maatschappelijke belangen te beschermen tegen ongewenste invloed of oneerlijke concurrentie van buiten Europa. ‘Dit vraagt soms een actievere en assertiever rol van de Nederlandse overheid dan we in de afgelopen decennia gewend waren’, aldus Keijzer.
Zo werkt het kabinet aan screeningseisen om overnames en investeringen in de vitale processen of bedrijven die hoogwaardige sensitieve technologie ontwikkelen, te toetsen op risico’s voor de nationale veiligheid.
Keijzer: ‘Bij de beoordeling is het uitgangspunt dat de investering door kan gaan, en risico’s worden gemitigeerd. Alleen in het uiterste geval kan een investering worden verboden. Op deze manier ontstaat een handrem bij ongewenste wijzigingen van zeggenschap.’
Invetseringstoets
Voor een aantal vitale processen geldt al een investeringstoets, bijvoorbeeld voor de telecom, elektriciteits- en gassector. Het wetsvoorstel is 8 september in internetconsultatie gegaan, en het voornemen is deze wet in het eerste kwartaal van 2021 aan te bieden aan de Tweede Kamer.
Daarnaast werkt het kabinet aan een nieuw te introduceren sectorale investeringstoets op het gebied van de defensie-industrie, waarmee specifieke maatregelen zijn te nemen bij ongewenste overnames en investeringen binnen de toeleveringsketen van Defensie.
‘Ook buiten het veiligheidsdomein kunnen er urgente strategische economische of maatschappelijke belangen spelen die om een actievere betrokkenheid van de overheid vragen. Daarbij zijn verschillende opties mogelijk. In het uiterste geval kan dit leiden tot een financiële ondersteuning van een bedrijf’, schrijft Keijzer.
Twintig miljoen subsidie
Een voorbeeld is de toekenning van twintig miljoen euro subsidie voor het bedrijf Smart Photonics (zie kader). Keijzer: ‘Vanwege het maatschappelijke en economische belang heeft het kabinet dit jaar daarom besloten tot het onder strikte voorwaarden ondersteunen van Smart Photonics. ‘De overheid past hier echter een terughoudende rol, en het risico is dat steeds als een bedrijf in moeilijkheden komt of dreigt te worden overgenomen er een roep ontstaat dat de overheid in het bedrijf moet investeren’, aldus Keijzer.
SWOT-aanalyse
Het kabinet zegt in zijn visie in te zetten op structurele groei van de Nederlandse (maak)industrie. Dat doet het door extra te investeren in ‘sleuteltechnologieën’ en in groeimarkten als life sciences & health (inclusief medische technologie), hi-tech/ict (halfgeleiders, fotonica, quantum, ai) en defensie & ruimtevaart-gerelateerde technologie en industrie.
‘Maar ook door het verder stimuleren van digitalisering binnen de industrie (smart industry), het opleiden en ontwikkelen van personeel, verduurzaming, hergebruik van grondstoffen (circulaire maakindustrie), het verbeteren van vestigingsvoorwaarden, regionale én Europese samenwerking, vat Keijzer samen.
De kabinetsvisie heeft als bijlage een SWOT-analyse (sterkte-zwakteanalyse) van verschillende onderdelen van de Nederlandse maakindustrie, die is uitgevoerd door TNO en KPMG. Het document geeft een interessant inkijk in thema’s die belangrijk zijn binnen de maakindustrie, zoals cybersecurity en ai.
Fotonica
Toelichting kabinet op investering in Smart Photonics:
‘Fotonica is een opkomende sleuteltechnologie die kansen biedt voor Nederland. Fotonica gaat Nederlandse bedrijven helpen om chips te ontwikkelen voor een nieuwe generatie toepassingen op het gebied van onder meer communicatie, medische apparatuur, gezondheidszorg en de industrie. En er ontstaat zo een interessante mondiale groeimarkt waar het zich in Nederland ontwikkelende fotonicacluster een plek in kan veroveren.
Het kabinet ondersteunt de ontwikkeling van fotonica in Nederland zoals vormgegeven in de Nationale Agenda Fotonica en heeft het partnerconvenant voor de publiek-private samenwerking Photondelta ondertekend. De productiefaciliteit van Smart Photonics speelt een belangrijke rol in dit opkomende ecosysteem.
Dit bedrijf was op zoek naar nieuwe investeerders om haar productiecapaciteit te vergroten. Er was belangstelling uit derde landen om deze investering te doen. Om te waarborgen dat dit bedrijf en het ecosysteem voor geïntegreerde fotonica behouden blijft heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een bedrag van 20 mln. euro als lening beschikbaar gesteld, als onderdeel van een breder investeringspakket van private investeerders. Het sluit aan bij een oproep van de Europese Commissie aan de lidstaten om alert te zijn en waar mogelijk op te treden tegen onwenselijke marktontwikkelingen, zoals het voorkomen van strategische afhankelijkheden of onderbreking van vitale processen.’
