Nepberichten, namaakfilmpjes en desinformatie bedreigen ook de Nederlandse democratie. De middelen zijn er, het wachten is nu op kwaadwillenden.
Dit stelt het Rathenau Instituut in Den Haag op basis van een studie naar technologische ontwikkelingen die binnen vijf jaar een rol kunnen spelen bij de productie en verspreiding van nepnieuws. Opdrachtgever was het ministerie van Binnenlandse Zaken dat zich zorgen maakt over de toenemende dreiging. Weliswaar hebben misleidende berichten momenteel nog weinig invloed op de democratie maar door de snelle technologische ontwikkelingen kan dat snel veranderen. Gevaar bestaat er wel degelijk.
Het onderzoeksrapport bevat ook een lijst met maatregelen om desinformatie te bestrijden. Dan gaat het vooral om een detectie van deepfakes, niet van echt te onderscheiden nepfilmpjes. Ook nodig zijn monitoring van misbruik door adverteerders en facilitering van factcheckers. De onderzoekers vinden dat platformbedrijven als Facebook, Twitter, YouTube en Instagram meer en betere beschermingsmaatregelen moeten nemen. Want de verantwoordelijkheid voor veel van de geopperde maatregelen ligt bij deze platforms. Als de platforms dat niet uit zichzelf doen, moet de overheid ingrijpen en zelf regels voorschrijven, aldus het instituut. Het publieke belang rechtvaardigt dergelijk ingrijpen.
Kunstmatig hoofd
Voor het onderzoek zijn behalve literatuurstudies en interviews ook twee casestudies gedaan. Apart onder de loep lagen deepfakes en psychographing.
Kunstmatige intelligentie kan worden ingezet voor de bewerking van audiovisueel materiaal. Daarmee zijn gemanipuleerde video’s (deepfakes ) te maken die lastig van echt zijn te onderscheiden. Zo kunnen met ‘face swaps’ gezichten worden verwisseld of is met ‘digital puppetry’ een kunstmatig hoofd of lichaam te generen. Ook is met deepfakes de indruk te wekken dat een bepaalde persoon een bepaalde uitspraak heeft gedaan, wat het publieke debat kan schaden.
Worden we ook bedreigd door liegende politici en reklame?
Het enig werkelijke gevaar bestaat uit het onderdrukken van de diskussie door schijn-argumenten.
Behalve information-bubbles schijnen in deze door “social” media gekenmerkte tijd ook “opinion-bubbles” te ontstaan.
Er wordt niet geargumenteerd maar alleen de eigen (vaak weinig gefundeerde) mening herhaald.
Dit mechanisme wordt door “de politiek” schaamteloos misbruikt.
Een dieptepunt is de EU, waar continu beweerd wordt dat het de “demokratische waarden” verdedigt maar de kommisie nauwelijks door het parlament gekontroleerd wordt, ook mw. van der Leyen is niet demokratisch gekozen.
Kajsa Ollongren – de minister van Binnenlandse zaken – heeft nogal een obesssie voor nepnieuws waardoor ze een gelijkenis met Don Quichot krijgt in haar strijd tegen desinformatie. Een gevaar dat inderdaad ondermijnend kan zijn voor de democratie alleen blijft na het lezen van het rapport van Rathenau Instituut wel de vraag wie we nu het meeste moeten vrezen hierin. Want ik ben altijd een beetje op mijn hoede als ondemocratische instituten tot de slotsom komen dat een ingrijpen in de informatie voorziening het publieke belang rechtvaardigd. Beïnvloeding van de publieke opinie heeft tenslotte een doel en de inhuur van allerlei ‘influencers’ wordt niet door de Russen gedaan maar door onze eigen regering. En de indruk wekken dat een bepaald persoon een bepalende uitspraak heeft gedaan in het publieke debat terwijl de (authentieke) beelden iets anders laten zien wordt opmerkelijk vaak door onze eigen staatsomroep gedaan middels het kunstje van framing. Ik voordeel geweld tegen de NOS maar ik maak me wel zorgen over de onafhankelijkheid van onze staatszender.
Mijn moeder zei altijd: “Praatjes vullen geen gaatjes.”
Als iedereen werd afgerekend op z’n daden vraag ik me af of Rutte (die van o.a. belasting op frisdrank om degenen die nog wat te schenken hebben minder belasting te laten betalen en van afschaffing van belasting op het afromen van bedrijfswinsten) z’n 10 jaar volgemaakt zou hebben.
We (wij !) leven in / zijn een gemeenschap die af gaat op mooie praatjes, lieve glimlachen, glossie plaatjes en grote bekken. Zo werkt het nu een keer en ik verwacht niet dat de verlichting zo doorbreekt dat dat binnenkort veranderd. Daarom heeft het voor politicy (en grote bedrijven) zin om gebruik te maken van leugens en ‘alternatieve’ feiten en om influencers in te schakelen om die feiten begeleid door een glimlach en mooie plaatjes te verspreiden.
Desinformatie bestaat niet. De veelheid van bronnen biedt iedereen de mogelijkheid z’n eigen waarheid in te vullen en daarnaar te handelen. Feitelijk het toppunt van democratie. En daardoor krijgt elk land de regering die het verdient.
Of dat het beste is voor de gemeenschap is natuurlijk de vraag maar wat is dat eigenlijk: “het beste” ? En: “de gemeenschap” ?
Ik schreef dat ik niet verwacht dat de verlichting doorbreekt, maar eigenlijk verwacht ik dat juist wél… Alleen duurt het nog even voor al die door onszelf gemaakte inteligentie zo zelfbewust is en voldoende middelen heeft om dat armzalige humanoïde gekrakeel de mond te snoeren en het heft in handen te nemen.