Bitcoin, nog steeds bijzonder onbegrepen

Onbegrip rond Bitcoin (protocol), blockchain en andere distributed ledger-technieken is nog steeds in grote hoeveelheden aanwezig. Vaak berust dit onbegrip op kennislacunes, maar het cryptovalutasysteem bitcoin (de munt) zette ook veel paradigma’s onder druk, al is het alleen maar de vraag: wat is een geldsysteem zonder politieke kleur nou eigenlijk?

Die laatste vraag moet even rusten. Eerst gaan we vanuit de technische kant kijken naar een recent opinieartikel in het FD van twee trendanalisten waar eigen mening en het gemis aan kennis probleemloos door elkaar gehusseld worden. Dit kan doordat de meeste mensen geen flauw idee hebben hoe het Bitcoin-protocol werkt, waardoor iedereen wat kan roepen in opiniestukken zonder verder onderzoek te doen of dat eindredacties hier vragen bij kunnen stellen. Hoog tijd om voor de zoveelste keer een paar hardnekkige mythen en sagen rond dat stukje technologie de wereld uit te helpen. 

De titel ‘Stop de bitcoin en kies voor digitale munt centrale banken’, is een goed startpunt omdat je Bitcoin (protocol) technisch gezien niet kunt stoppen, net zo min als je kunt besluiten de ene kant van de aarde nog wel van zuurstof te voorzien en de andere kant niet. Zolang er iets van een netwerkverbinding opgezet kan worden, kun je bij het bitcoin-netwerk. Dat kan zelfs met analoge radiotechnologie of mesh networks. Wat je wel kunt doen is het lastig maken om bitcoins (de munt) te kunnen wisselen naar euro’s, dollars of ander fiat geld. Maar omdat nooit iemand het met elkaar eens is op deze aardbol, zal er altijd wel een land of plek zijn waar je dat wel kunt doen, al is het gewoon heel decentraal op straat van cash-naar-bitcoin of andersom.

Energie

Het relaas begint met energieverbruik en daarin wordt een lastig te onderzoeken getal in kilowattuur omgezet naar kilowattuur-per-transactie. De gebruikte energie is niet alleen om transacties goed te keuren en in de Bitcoinblockchain te plaatsen, maar om het hele netwerk veilig te houden. Je zou eens een berekening moeten maken van wat het instandhouden van alle bankinfrastructuur op de wereld kost aan energie. Je kunt met het bitcoin-netwerk ook heel veel andere zaken van een niet te veranderen timestamp voorzien en je kunt lagen bouwen op het bitcoin-netwerk, waardoor je geen directe transactie op het bitcoin-netwerk hoeft te doen, maar slechts eens in de zoveel tijd, zoals met Lightning of dPoW of delayed Proof of Work. Sommigen beargumenteren zelfs dat als je écht CO₂ zou beprijzen, dat bitcoin wel eens heel praktisch zou kunnen worden, omdat je overal een bitcoinminer kunt neerzetten, zolang je maar energie hebt en die energie mag uit alles komen. Nu al wordt geschat dat minstens 70 procent uit renewables komt. Dat klinkt misschien erg bitcoinfanboy-achtig, maar er zijn heel veel zaken waar mensen energie voor gebruiken die anderen weer volstrekt nutteloos vinden. Daarbij komt dat de huidige onderzoeken hiernaar vaak op z’n minst van twijfelachtige kwaliteit zijn, wat overigens niet betekent dat je er beter onderzoek naar kunt doen.

Dan de volgende bewering: de energie is nodig om ‘complexe cryptografische puzzels’ op te lossen. Er wordt helemaal geen lastige puzzel opgelost, de reden dat er zoveel rekenkracht nodig is, is om zo snel mogelijk zo veel mogelijk getallen achter elkaar te verzinnen en die te checken om een bepaalde hash te vinden, in dit geval een getal dat kleiner is dan een bepaalde waarde. Adam Back legt dat bijvoorbeeld mooi uit. Die computers berekenen een hash die er op een bepaalde manier uit moet zien. Dat doen ze door een bestaande hash op een bepaalde manier te vermenigvuldigen met een ander getal en dat dus heel vaak achter elkaar totdat het bestaande getal keer het door de computer gegenereerde getal iets produceert dat in het juiste formaat staat. Voor een mens met een papiertje best lastig, voor een computer een eitje, niks ‘ingewikkelde wiskunde‘. Vergelijk het met het volgende: we willen een getal van 2 cijfers dat begint met een 2. We geven je het getal 7. Dan gaat de computer aan de slag: 1×7=7. 2×7=14. 3×7=21, eureka, het benodigde getal is 3! Volgende getal moet weer een 2 hebben, we geven je 9. 1×9=9. 2×9=18. 3×9=27, eureka! Maar dan dus met hele lange getallen. Niks ingewikkelds, gewoon keihard vermenigvuldigen. Oké, misschien is dit iets te simplistisch, het verwerken van een blockheader, merkleroothash en nonce is wel iets complexer, maar voor een computer is het niet lastig, alleen het gokken op biljoenen nummers is wél lastig.

21 miljoen, schaarste en hoge prijzen

Dan komt eentje die niet zoveel met techniek als met logisch nadenken te maken heeft, namelijk: er zijn maximaal 21 miljoen bitcoins en er kunnen geen bitcoins meer bijkomen nadat in 2140 (!) het laatste minibeetje bitcoin is gemined. De alinea eindigt met drie korte zinnen achter elkaar die bijzonder zijn: Het risico is dat de dan ontstane schaarste resulteert in waardetoename. Hogere bitcoinprijzen gaan gepaard met complexere cryptopuzzels en dus hoger energieverbruik. Verschillende scenario’s schetsen dat de bitcoin in 2140 de huidige energieconsumptie van de Verenigde Staten zal evenaren. Die laatste zin, tja, dat is a) koffiedik kijken en b) denk ik niet dat er veel mensen zijn die nu weten hoe we dan energie opwekken. Als je naar de zon kijkt is de energie die we op aarde opvangen praktisch oneindig binnen onze levensspanne als mens.

Zin twee: we hebben net gezien dat die puzzels niet per se lastig zijn, want het zijn geen puzzels. De prijs heeft ook niets te maken met de moeilijkheid. De moeilijkheid wordt namelijk bepaald door het protocol dat eist dat ongeveer elke tien minuten een nieuw blok gevonden moet worden om in de blockchain te plaatsen. Dat zoeken naar de juiste hash moet dus ongeveer tien minuten duren. Als nu de helft van de bitcoinminers ermee zou stoppen, zou dat betekenen dat het voor een bepaalde periode gemiddeld langer duurt om een blok te vinden, maar het protocol zal de moeilijkheid bijstellen, waarna het weer ongeveer tien minuten duurt. En vergeet ook niet dat de techniek voortschrijdt, dus de snelheid en/of efficiëntie van de processors zal ook toenemen in de toekomst, maar dit ging over zin twee.

De eerste zin heeft het over schaarste en waardetoename, en dat waardetoename een risico is. Dat laatste wordt niet onderbouwd en is best een vreemde stelling. Op dit moment zijn er ruim achttien miljoen bitcoins gemined, dus dat laatste beetje wordt steeds minder relevant voor de waarde, zeker als je de schaal logaritmisch bekijkt. Ook zijn er inmiddels miljoenen bitcoins onbereikbaar doordat mensen hun geheime sleutels zijn kwijtgeraakt (Misschien dat we in de (verre) toekomst met quantumcomputers de oudste verloren bitcoins die nog met een ander type publiek adres werden opgeslagen nog wel kunnen terugkrijgen, maar dat kan niet met de standaardbitcoinadressen,).

Fracking

Daarna gaan de auteurs ineens over naar iets dat totaal uit de lucht lijkt te vallen, namelijk dat hun verhaal geen pleidooi is om ‘innovatie de kop in te drukken’. Door een totaal uit context getrokken referentie aan het adres van Nobelprijswinnaar Paul Romer, lijken ze hun beweringen extra cachet te willen geven. Dat zou kunnen als Romer het ooit ergens over bitcoins, blockchains, mining of iets van dien aard en een vergelijking met fracking gehad zou hebben, maar dat is niet het geval. De Nobellaureaat heeft het in het referentie-artikel wel over fracking en dat, ondanks dat het een knappe uitvinding was, je niet alle fossiele brandstoffen zo alsnog uit de bodem moet willen halen. De auteurs van het FD-artikel zien wel een vergelijking tussen fracking en bitcoinmining. Prima, dat mag, maar gaan zwaaien met grote namen maakt de vergelijking niet sterker. Overigens heeft Romer wel een mening over Bitcoin en cryptografie, maar houdt zich daarbij verre van fracking.

Uiteraard komt nog even langs dat het ‘ideale valuta zijn voor cybercriminelen’ en witwassen. Dat klopt, dat kan, net als dat je geld heel goed met kunst kunt witwassen, of met vastgoed, goudstaven, kapperzaken, belwinkels en wat al niet meer. Ter info: de wereldwijde zwarte/criminele markt werd in 2016 geschat op elf biljoen dollar, waarvan het lastig is om de hoeveelheid bitcoin erin te betrekken, maar schattingen over 2018 gaan om 1,5 miljard dollar voor de zwarte markt, nogal een verschil. Vrijwel alles gaat in dollars, dan komen de euro’s en yuan. Overigens is inmiddels ook wel duidelijk dat je als crimineel echt heel onverstandig bezig bent wanneer je nu nog betalingen doet of ontvangt met cryptovaluta omdat voor de meest gangbare cryptovaluta anonimiteit voorlopig nog niet goed geborgd is met de huidige stand van de technologie.

Net als libra: buiten de deur

Men sluit af met het ‘buiten de deur houden’ van libra, het ‘cryptomuntverhaal’ van Facebook en consorten. Dat buiten de deur houden zou ook voor Bitcoin moeten gebeuren volgens de auteurs, maar dat is technisch dus niet mogelijk, want het is niet alleen een heel transparant netwerk, het is ook resistent tegen censuur. Mogelijk zien we hier wel een hint van de echte reden waarom de auteurs negatief zijn over bitcoin: namelijk om een wit voetje te halen bij hun gedachte klantenkring of in aanloop naar een Europese blockchaininfrastructuur.

Het is lastig om bitcoin en dergelijke systemen onder de knie te krijgen. Niemand ‘snapt’ dat even in een paar dagen wat inlezen. Dat is niet zo vreemd, niet omdat de technieken zo exotisch zijn, maar omdat het een heel andere manier van denken vereist. Je hebt te maken met een open netwerk, zonder politieke kleur, zonder voorkeur voor iets, dat bestaat. Waar iedereen zonder zelf bij machte te zijn om heel ingewikkelde beveilingingsprocedures op te zetten, toch met 100 procent zekerheid transacties uit kan voeren die niet gecancelled kunnen worden, die niet gedupliceerd kunnen worden of vervalst kunnen worden. Een systeem waarbij je 100 procent zeker bent dat als jij de transactie hebt verstuurd, je niet nog een stukje achter kunt houden en vice versa. Vergelijk het met het overhandigen van een briefje van 20 euro: als iemand dat aanpakt en je het loslaat, heb je het ook niet meer. Dat weet de andere partij zeker, want die heeft het briefje vast. En dat veilig doen op internet, kon voor het bitcoinprotocol niet digitaal zonder derde partij. Andere systemen, waar de auteurs mee afsluiten zonder er een naam aan te geven, zijn nog steeds niet zo veilig bevonden als het proof-of-work-systeem (pow) van bitcoin. 

Dat pow veel energie vraagt is een dilemma en voor veel bitcoinminers, al dan niet omdat ze het milieutechnisch onprettig vinden: het is altijd zaak om elektriciteit te vinden die zo goedkoop mogelijk is, het liefst gratis. Dat moet dus óf een overschot zijn uit conventionele elektriciteitscentrales óf iets anders. En dat ‘iets anders’ om een onkraakbaar netwerk te bouwen, daar is wat voor te zeggen. Op de maan, een desolate plek op de aarde? Kan, als er maar zonlicht is voor de energie en een internetverbinding. Miningbedrijf Hut8 is bijvoorbeeld druk bezig met het plaatsen miningcontainers op desolate plekken.

Open source en transparant

Het bitcoin-netwerk wordt gebouwd door vrijwilligers, een deel daarvan zal, doordat ze er al lang mee bezig zijn, misschien een hoop bitcoins hebben. Een ander, veel groter deel op dit moment, heeft dat niet. Het is een opensourceproject waarbij elke gebruiker kan meestemmen voor eventuele verandering, iets dat ervoor zorgt dat het niet snel verandert, en dat is wel zo prettig voor een idee, een netwerk, dat in theorie nog honderden jaren zal moeten kunnen draaien. Hoe dát eruit gaat zien, weet niemand. 

Met dit verhaal hebben we vooral gekeken naar technische details die incorrect zijn uit een opinieartikel in een grote landelijke Nederlandse krant. Uiteraard moeten vragen gesteld blijven worden. Er zijn mensen die zich bitcoin-maximalist noemen, er zijn mensen die vinden dat Bitcoin een log, traag ding is en iets anders willen, er zijn mensen die willen bouwen bovenop Bitcoin, er zijn mensen die liever een eigen blockchain(achtig) ding(etje) bouwen, er zijn zoveel mogelijkheden dat het kan duizelen. Maar laat u niet inpakken door bedrijven die zeggen dat je allemaal binnen hun ecosysteem moet kruipen om een ‘blockchain’ te gebruiken. Ze liggen daar, open en bloot. Praktisch gratis te gebruiken voor overdracht van waarde en allerhande toepassingen, waarvan de meeste misschien wel onzin zijn. Uiteindelijk moeten al die netwerken met elkaar kunnen praten en dat kan al, met behulp van zogenaamde atomic swaps. Dat klinkt heel bijzonder, maar is vooral bijzonder makkelijk.

We zouden nog terugkomen op de vraag die in de eerste alinea van dit stuk naar voren kwam, namelijk: wat is een geldsysteem zonder politieke kleur nou eigenlijk? Wel, dat is Bitcoin: het is van niemand en iedereen kan het gebruiken. Dat is een werkelijkheid die niet eenvoudig te omvatten is. Iedereen kan het gebruiken op de manier die hem of haar goeddunkt. Je kunt het gebruiken als je overtuigd libertariër bent, maar ook als je een socialistische inborst hebt. Je kunt zelfs, als je dat zou willen, een zijketen maken waarin je je andere regels toepast, zoals al veelvuldig gebeurt met zogenaamde ‘stablecoins’, maar dat gaat te ver hier nu nog uit te diepen. De technologie is niet de moeilijkheid, de eigenlijke vraag moet zijn: waarom is bitcoin (on)interessant?