Onlangs las ik een interessant artikel in het NRC over het innovatievermogen van Nederland. We zijn dan wel gestegen in de meest recente ranglijsten van het World Economic Forum, maar er blijven hardnekkige knelpunten. Bijvoorbeeld de kwaliteit van het onderwijs. Ik heb er nog eentje: ongunstige overheidsregelingen.
Dat het onderwijs in Nederland niet aansluit bij de behoeften van het bedrijfsleven, begint een beetje een stokpaardje van me te worden. Begin vorig jaar schreef ik er ook al een blog over. Iedereen is het erover eens dat technologie/it de toekomst heeft, maar ondertussen leiden we nog altijd meer managers dan techneuten op. Waar blijven de specialisten? Neem alleen al een ontwikkeling als artificial intelligence (kunstmatige intelligentie, ai). Daar hebben we straks in alle onderdelen van de maatschappij mee te maken. Maar er zijn weinig mensen in ons land die er echt verstand van hebben.
Imagoprobleem
Het nog steeds ietwat stoffige imago van it helpt ook niet om meer mensen warm te maken voor het vakgebied. Neem mijn neefje van negen, die bijna 24 uur per dag aan het gamen is. Vraag ik hem of hij later iets met computers wil, dan krijg ik een duidelijke nee. Het klassieke beeld van de nerd in een t-shirt is niet echt aantrekkelijk voor de jonge generatie. Campagnes om dat imago te veranderen zijn voornamelijk op volwassenen gericht. Daar zouden we werk van moeten maken naar kinderen op jonge leeftijd.
Een mooi initiatief is bijvoorbeeld dat van RobotWise. Dit bedrijf laat kinderen op de basisschool spelenderwijs kennismaken met robotica. Zo ontdekken ze dat programmeren ook heel erg fun kan zijn. GirlsDay van VHTOG is ook zo’n goed voorbeeld. Op 2 april is er weer een nieuwe editie. Dan kunnen meisjes van tien tot vijftien jaar bèta, techniek en ict van dichtbij beleven bij diverse Nederlandse bedrijven. Van dat soort initiatieven kunnen we er meer gebruiken!
Gunstig tech-klimaat
Ondertussen zitten we als bedrijven met een serieus probleem. Je kunt zelf techneuten opleiden, maar dat kost een heleboel geld dat je niet gemakkelijk terugverdient. Voor een gemiddelde mkb-ondernemer is een investering van tienduizenden euro’s in nieuwe medewerkers al snel te begrotelijk. Dus richt je je blik over de grens: je outsourcet werk naar andere landen of haalt buitenlandse specialisten in huis. Dat is op zich niet zo erg, want het heeft ook voordelen om in multiculturele teams te werken. Mensen uit andere culturen bekijken dingen vaak vanuit een ander perspectief en dat kan tot verrassende inzichten leiden.
De vraag is natuurlijk waarom andere landen wél de skills hebben waar wij zo naarstig naar op zoek zijn. Dat heeft volgens mij onder meer te maken met het feit dat die landen een beter tech-klimaat hebben. Bijvoorbeeld doordat de overheid regelingen biedt om mensen op de payroll op te leiden. Of door de tech-sector aantrekkelijker te maken door it-werknemers vrij te stellen van inkomstenbelasting, zoals Roemenië de afgelopen tien jaar heeft gedaan.
Nederland een kenniseconomie?
In Nederland worden dit soort innovatie stimulerende regelingen echter steeds minder en strenger. Een voorbeeld is de verhoging van het belastingtarief van de innovatiebox, waar de winsten van innovatieve bedrijfsactiviteiten worden belast. Dat tarief gaat 7 procent nu, naar 9 procent in 2021. Als Nederland zo graag voorop wil lopen als kenniseconomie, dan is dat geen goede zaak. Willen we niet rechts en links worden ingehaald, dan moeten we investeren. Niet alleen in de ontwikkeling van de juiste vaardigheden op het gebied van tech/it, maar ook in het creëren van een klimaat waarin ondernemers gemakkelijker hún bijdrage aan de totstandkoming van innovatie leveren. Anders staan we straks met lege handen in een land vol generalisten.
Wat ik vaak zie is dat de carrièrepaden voor experts amper bestaan. Wil je hoger komen, zul je manager of dergelijke, dus generalist moeten worden. Waarom moet de manager meer betaald krijgen dan de expert waarover hij de leiding heeft? Wanneer we experts naar kennis en kunde gaan waarderen, zullen ook meer mensen in die rol blijven. En het aantrekkelijker worden ook een technische opleiding te volgen. Waarom zou ik een zware studie aan een TU gaan volgen wanneer ik er niet rijk mee kan worden binnen het bedrijfsleven? Het heeft volgens mij weinig te maken met belastingregels.
@Reinoud … je bent me voor, maar wat je schrijft is inderdaad zeer herkenbaar. Ik heb er wel eens een discussie over gehad met wat managers …. de vraag heel simpel gesteld; waarom moet ik als expert altijd backup hebben, of is het een probleem als we als team van experts er een dag niet zijn en kan management gewoon 5 dagen op de hei zitten waarbij de toko nog beter draait dan als jullie wel op kantoor zijn.
Wie is er nu belangrijker in de organisatie, wij (experts) of jullie (managers) ….
Een gemiddelde organisatie is ingericht zoals het na de industriële revolutie werd ingericht. Je hebt een leidinggevend die sturing geeft aan een aantal werknemers die het werk doen. Omdat er minder leidinggevenden waren dan uitvoerenden en men van mening was dat de leidinggevende meer verantwoordelijkheid hadden en betere opleiding werd hij/zij beter beloond. Deze situatie geldt nog steeds. Om dit te veranderen en beloning aan het belang van je werk te koppelen vergt een verandering in deze inrichting. Heb niet het gevoel dat dit in de nabije toekomst zal gebeuren.
Een tweede probleem is dat werken met je hand ondergewaardeerd wordt t.o.v. werken met je hoofd. Als een gebouw wordt gebouwd dan wordt de architect als de bouwer beschouwd, niet de bouwvakkers die het werkelijk hebben gebouwd.
Een derde probleem is dat, in mijn mening, geen goede samenwerking is tussen het onderwijs en het bedrijfsleven. In het onderwijs ontbreekt innovatie omdat daar geen geld voor is. Leerlingen werken vaak met apparatuur dat achterhaald is. Ook is de inhoud van het onderwijs niet aangepast aan de veranderende wereld om ons heen. Vooral ICT verandert razendsnel. Ik zou zeggen zet het bedrijfsleven en onderwijs bij elkaar en bepaal wat nodig is om goede opleiding te geven die aansluit aan de behoefte van het bedrijfsleven. Laat het bedrijfsleven faciliteren in apparatuur e.d. Ik heb zelf twee dagen als zij-instromer op het voortgezet onderwijs informaticales gegeven en de leerlingen waren verbaasd hoeveel soorten functies er zijn in Informatica omdat voor hen informatica programmeren is. Sommige leerlingen gaven aan niet in informatica door te gaan omdat ze alleen programmeren saai vinden.
Het valt mij op dat Nederlanders heel snel zich tot de overheid wenden om een probleem op te lossen. Het kan toch niet zo zijn dat alle knappe koppen in het bedrijfsleven en het onderwijs geen oplossing kunnen vinden om kinderen enthousiast te maken voor technische vakken en ze motiveren om die richting te studeren?
Follow the money is ook in dit geval waar het om gaat. De juridisering van de maatschappij maakt dat er meer en makkelijker geld te verdienen (krijgen) is in secondaire en tertiaire processen in de maatschappij. Dat is wel steeds meer geld vanuit de Centrale Banken in de plaats van door werkelijke economie gedragen geld.
We hebben als mensheid een olie-parasitaire maatschappij opgebouwd. Nederland heeft zich daaraan boven gemiddeld goed aangepast. Net als andere rijke grote bevolkingscentra in de wereld overigens (Tokio, NY, Londen, Parijs, ..). Zolang we niet snappen dat onze milieuproblemen alles te maken hebben met ons luxe olie verteer leven, zolang zal het slecht gaan met innovatie in Nederland. Alleen een crisis kan het schip keren (boem is ho).
De tijd van de HBS Nobelprijs winnaars kan alleen terug komen als de olie op dreigt te raken. Tot die tijd is het doormodderen, ben ik bang.
Voor een b vakkenpakket VWO geldt vaak de eis dat je voor wiskunde b een 7.5 moet staan en voor natuurkunde een 7. Men houdt er geen rekening mee dat onze pubers een jaar later beter kunnen worden in wiskunde en natuurkunde. De grote groep verlaat dus het VWO met economie en geschiedenis in het pakket.
Bij een voorlichting over elektrotechniek (TUE) werd verteld dat er een studentenstop geldt voor nederlandse studenten. Buitenlandse studenten worden wel onbeperkt aangenomen. Natuurlijk vanwege het garanderen van de kwaliteit van het onderwijs.
Mijn punt is dat het volgen van een technische studie zoveel mogelijk wordt tegengewerkt.
Ik ben zelf, in beter tijden, cum laude afgestudeerd in de elektrotechniek, maar was met deze regels nooit zover gekomen.
Ik herken een aantal dingen wel van de reacties. Ook ik denk dat je onderscheid moeten maken tussen leidinggevenden en uitvoerenden die vaak in een traditionele hark worden geperst. Dat is old school denken (imho) Waar vroeger de hoogste in rang als de slimste, meeste werk verstouwende en hoogste besluitvormer werd gezien, is er wel consensus (zowel in de overheid als in het bedrijfsleven) dat de hoogste in rang niet meer de slimste en het meeste werk verstouwd. Edoch besluiten ze nog alleen. Veel leidinggevenden laten zich juist door specialisten adviseren. De besluiten daarover zou in 80% van de gevallen hamerstukken moeten zijn. Bij twijfel aan de managementtafel worden de specialisten gevraagd om tekst en uitleg komen te geven en wat je dan vaak ziet, is dat de specialist op de man (of vrouw!) af gevraagd wordt wat hij of zij zou beslissen! Anderhalf jaar geleden bezocht ik een masterclass en er werd toen al gewag gemaakt dat de tijd voor veel leidinggevenden (beslissers) zijn langste tijd gehad heeft. Tenminste in deze context.
Daartegen over wordt in de reactie gewag gemaakt van het feit dat veel specialisten het allemaal wel weten. Daar is nog een wereld te winnen. Het idee dat in een organisatie alle neuzen dezelfde kant op staan is imho echt niet waar. De grootste groep dezelfde kant op krijgen is al een kunst. Dan moeten zo ook nog eens feilloos samenwerken. Er werd een onderscheid gemaakt in een van de voorgaande reacties, dat vaak een architect de credits krijgt voor een bouwwerk en de bouwvakkers niet. Daar zit wel de crux van het verhaal. Je hebt beide nodig. Je kan moeilijk een stel bouwvakkers vragen “doe maar huis” en hard weglopen. Daar moet iets meer bij. Waar bouwvakkers echt niet de competenties van een architect hebben, zou een architect als het een goede is wel eens met de voeten in de klei staan. (ga maar eerst eens een muurtje metselen).
Zo ook in de ict. Ik onderscheid op alle rollen in de (ict)organisaties mensen met goede en slechte kwaliteiten, daar is niets vreemds aan. Wat ik wel merk is dat de rolscheiding vooral leidt tot vierkante postzegel gedrag en er geen enkele realiteitszin en pragmatisme is om tot gezamenlijke doelen te komen. Daarbij is het prettig als je mensen in je organisatie hebt die de bruggen wel kunnen slaan, zowel op de vakinhoudelijke discipline als de houding en gedragskenmerken die je nodig hebt om elkaar juist te verstaan. Een van de moeilijkste takken van sport – in welke organisatie dan ook – is de overal visie en missie in een organisatie te vertalen tot het laagste detailniveau van activiteiten die nodig is om die visie en missie te ondersteunen. Dat is noeste en stugge arbeid. Wat je vaak dan ziet, is dat juist in de uitwerking in die details de effecten van de vertaling bij velen niet uitkomen, doordat het de eigen functie aantast, er geen kennis en kunde aanwezig is of er koudwatervrees heeft (kunnen, willen en doen).
Overigens on topic van het onderwerp, meer geld geven voor werk waar je voor staat is in essentie kul. We leven (en dat is ook een keuze) in een kapitalistische samenleving. Vraag en aanbod bepalen de prijs en zo ook arbeid.
Svenja,
Dat iedereen op zoek is naar het schaap met de vijf poten voor de prijs van een goedkoop lam heeft geen nieuwswaarde meer. De carrièrepaden zijn rond de eeuwwisseling door het beheermodel van Looijen veranderd en de specialisten in de sector zijn hierdoor vaak zelfstandig ondernemer:
“Leaseweb is het merk waaronder verschillende onafhankelijke Leaseweb bedrijven opereren. Elk van deze bedrijven is een afzonderlijke juridische entiteit en levert diensten in een bepaald geografisch gebied.”
“De vraag is natuurlijk waarom andere landen wél de skills hebben waar wij zo naarstig naar op zoek zijn”
Daar worden mensenrechten niet gerespecteerd.
Ze zijn met velen
Geen sociale voorzieningen
Lage belastingtarieven
Kinderarbeid, geen bezwaar
Corruptie
Voor of in het buitenland werken levert later ook geld op
Individuele rechten zijn onderschikt aan collectief
Svenja zelf heeft overigens haar hele carriere alleen maar managementsrollen gehad.
Het stoffige imago zit toch echt tussen de oren van de schrijver. Om nog maar te zwijgen over de kortzichtige houding om alleen in korte termijn denken te verzanden. Wel geld steken in innovatie maar die innovatie niet uitsmeren over de aankomende generaties omdat je ‘goedkopere’ FTE’s uit het buitenland haalt. Dat je daarmee de economie van het land verzwakt met gevolgen van dien wordt niet over nagedacht want is moeilijk. Er is een groot gebrek aan visie, durf en inzet van het huidige kabinet en ICT belangenorganisaties denken alleen maar aan zichzelf.
IT heeft een slecht imago niet omdat IT an sich zo saai zou zijn. Het komt eerder van al die schandalen bij de overheid waarbij keer op keer blijkt dat de bestuurders lichtgewicht blijken te zijn en genadeloos worden uitgespeeld door de detacheerders. Wat dat betreft zou IT management een heel goed in die spiegel moeten kijken of zij zelf niet het probleem zijn i.p.v. dit keer op keer bij anderen neer te leggen.
@Dino: ik ken de regeling niet precies, maar ik weet dat o.a. mijn Indiaase collega’s de eerste jaren een stuk minder belasting betalen in Nederland dan wat wij betalen. Dit maakt het voor hun heel aantrekkelijk om hier te komen werken …