Op zoek naar blockchain: waarheid of waanzin

Ik schrijf dit artikel om ogen te openen en tegengewicht te bieden aan de ongenuanceerde artikelen over blockchain en de blockchain community van René Veldwijk. In dergelijke innovatie-remmende opinie-artikelen worden blockchain en de ondernemers, die blockchain al enige tijd operationaliseren, ten onrechte in een negatief daglicht geplaatst met ongenuanceerde bewoordingen als bedrog en fraude.

Dit raakt mij, omdat ik met mijn team dag en nacht bezig ben om processen efficiënter in te richten door middel van innovatie. Omdat René Veldwijk mij heeft verzocht te reageren op zijn opinie-artikelen, pak ik bij deze de handschoen maar een keer op namens mijzelf en de blockchaincommunity in Nederland.

Evolutie van informatietechnologie

Er zijn dagelijks veel positieve als negatieve artikelen te vinden over het onderwerp blockchain, we kunnen dan ook concluderen dat het een hype is.

Naar mijn mening is blockchain een nieuwe stap in de evolutie van informatietechnologie. Deze evolutie begon met de database, welke een goede oplossing bood om gezamenlijk data op te slaan en aan te werken.

Toen kwam het internet, dat ons, het begrip ‘inter’ zegt het al, in staat stelde de verschillende databases integraal te verbinden, data te delen, en makkelijker te bereiken. Er zijn echter enkele problemen, anders gezegd uitdagingen, die vandaag de dag steeds acuter worden en roepen om oplossingen. Als gebruiker of bedrijf weet ik namelijk niet meer waar mijn data zijn en wie er wat mee doet. Dit lijkt voor velen een ‘ver van mijn bed’-show, maar komt steeds dichterbij door bedrijven zoals Facebook, Google en Amazon, die persoonlijke data overal en nergens voor gebruiken zonder enige controle en toestemming van de gebruiker. Daarbij komt ook nog eens dat men weinig tot niets terug krijgt voor het gebruik van persoonlijke data, terwijl bedrijven hier bakken met geld aan verdienen.

Een volgende bruikbare stap in deze evolutie in ieders belang is dus, dat gebruikers kunnen controleren en beheren, wie er wat met hun data doet en er wat voor terug krijgen.

Op deze volgende stappen in de evolutie van technologie lijkt blockchain een antwoord te geven.

In de blockchain hype wordt er nogal eens veel meer van blockchain gemaakt dan het in de kern is. Blockchain is geen gouden graal, en oplossing voor elk technisch probleem, het is een middel en geen doel op zich.

Deze perceptie is gecreëerd door grote consultancy bedrijven en mensen, die veel praten over blockchain zonder enige praktische kennis en ervaring, maar een slaatje willen slaan uit de hype.

Een aantal van de separate oplossingen, die blockchain biedt zijn ook te bereiken met andere technologieën, maar blockchain biedt een elegante praktijkgerichte combinatie van verschillende oplossingen en voordelen in één.

Wat is blockchain dan feitelijk?

Blockchain is een decentraal databasemodel, waar iedere deelnemer in een supply chain een gelijke kopie van de data heeft: dit heet een node. Daarbij worden alle verschillende transacties gevalideerd op basis van onderling gemaakte afspraken. Zie het als stempeltjes, die worden gezet in ieder zijn boekje, die aantonen dat er iets is gebeurd, waar en wanneer het is gebeurd en door wie.

Een blockchain bestaat echter niet uit allemaal dezelfde databases, waar men een berg data in opslaat, die voor iedere deelnemer zomaar zichtbaar en toegankelijk is. In een echte blockchain oplossing worden alleen hashes en pointers opgeslagen, welke verwijzen naar de feitelijke bronnen van data. Er passen ook gewoon niet hele grote bestanden in een blockchain en daar is het naar mijn mening ook niet voor bedoeld. Blockchain vervangt dus niet de huidige database structuren maar maakt ze intelligenter en verbindt.

Het decentrale karakter wordt gebruikt als middel voor vertrouwen en controle. Omdat men een centrale partij in een supply chain met toegang tot alle data steeds minder vertrouwt en moeilijk kan controleren, is het makkelijk om allemaal een kopie te hebben met stempeltjes. Dit om gezamenlijk te controleren en valideren, wie er wat en wanneer doet en hier regels aan te verbinden.

De regels worden afgesproken, vastgelegd en uitgevoerd middels een smart contract, wat een stukje software is, dat intelligentie toevoegt aan de blockchain.

De toegang tot de blockchain wordt verkregen via een zogenaamde wallet, die wordt gebruikt om persoonlijke data en eventueel digitaal geld in op te slaan.

Een blockchain netwerk hoeft dan ook geen netwerk van duizenden publiek toegankelijke, over de hele wereld verspreide nodes te zijn, zoals veel blockchain puristen beweren. Het creëert al voldoende vertrouwen wanneer er bijvoorbeeld vijf partijen samenwerken, die ieder een gelijke node draaien, waarin stempeltjes worden gezet ter controle van elkaar. Dit in plaats van één partij met controle over alle data, die zelf niet te controleren is.

Wat zijn dan de voordelen van blockchain?

Blockchain staat voor supply chain optimalisatie en controle tools, om efficiënter te kunnen samenwerken met de volgende generieke voordelen van verschillende toepassingen:

Onweerlegbaar. Omdat er stempetjes in de blockchain worden gezet, die aan bepaalde afspraken voldoen en deze worden gecontroleerd door alle leden van het netwerk, zijn deze data feitelijk onweerlegbaar. Onweerlegbaar betekent hiermee, dat je data niet zomaar kunt verwijderen. Dit voorkomt dat erop kan worden vertrouwd, dat één partij geen wijzigingen kan doorvoeren of data verwijdert zonder, dat de anderen hier weet van hebben.

Controle over eigen data. Doormiddel van de wallet heeft de gebruiker zelfcontrole over wie er wanneer en wat met zijn/haar data mag doen. Dan kan je denken: dit kan ook zonder blockchain. Dat klopt, maar binnen het kader van een blockchain wordt echter wel weer onweerlegbaar vastgelegd, wie er wat en wanneer met de data heeft gedaan.

Intelligente laag. Het is nog steeds moeilijk om verschillende data silo’s te verbinden. Denk bijvoorbeeld aan ziekenhuizen, die allemaal hun, in de loop der tijd ingerichte, eigen data-eiland hebben, waardoor een patiënt bijvoorbeeld steeds weer opnieuw zijn verhaal moet doen, omdat de databases niet integraal verbonden zijn. Blockchain vormt in dit kader een intelligente laag, die deze bronnen verbindt, zodat men het betrouwbare ‘stempeltjes’-pad kan volgen.

Administratieve optimalisatie. Oude situatie: Wanneer je naar data binnen een administratief traject kijkt, volgt het administratieve proces de operationele en financiële processen en is dus reactief ingericht.

Neem bijvoorbeeld de zorg. Een verzorgende levert thuiszorg, documenteert wat hij of zij heeft gedaan, en stuurt deze informatie naar het kantoor. Het kantoor neemt dit over in een systeem en stuurt dit door naar de betalende instantie. Wat er wordt verstuurd is dus niet tevens gecontroleerd door de zorgontvanger (de bron). De betalende instantie neemt de informatie wederom in het eigen systeem over en gaat na 90 dagen of langer over tot betaling. Dit duurt lang, is inefficiënt en duur, omdat het financiële proces het arbeidsintensieve, administratieve proces volgt.

Nieuwe situatie: Door middel van blockchain technologie stuurt de verzorgende met een app een gestructureerde notificatie, dat en wat hij/zij bij de zorgontvanger heeft verricht. De zorgontvanger kan deze notificatie afwijzen, dan is er een discussie aan de bron waarom een bepaalde dienst niet is geleverd of als zodanig is ervaren. Wanneer de zorgontvanger de notificatie accepteert wordt zowel het administratieve als het financiële proces binnen een paar seconden over de verschillende partijen afgewikkeld en is bij de start gecontroleerd door de zorgontvanger. Hier loopt het administratieve en het financiële proces dus parallel en is dus veel korter, betrouwbaarder, efficiënter en goedkoper, omdat administratieve en financiële processen parallel lopen.

En hoe werkt dat dan in de praktijk?

Neem bijvoorbeeld de door Veldwijk als blockchain-bedrog bekritiseerde ‘Mijn Zorg Log’.

‘Mijn Zorg Log’ is een blockchain toepassing, die succesvol getoetst is in en door de praktijk om de kraamzorg supply chain efficiënter in te richten. Deze supply chain is representatief voor veel hedendaagse zorgprocessen, die zoals iedereen weet steeds duurder worden, en zelfs op lange termijn onbetaalbaar.

Veldwijk claimt, bijvoorbeeld, dat hier ook een centrale database gebruikt zou kunnen worden. Ik snap deze redenatie, voor degenen die niet bij het proces aanwezig zijn geweest. De kraamzorg is echter een integrale supply chain, bestaande uit verschillende partijen, namelijk: de ouders, de zorgaanbieders, de verzekeraar en autoriteiten. Om te zorgen voor transparantie en vertrouwen te borgen was de eerste claim tijdens de gesprekken met de operationeel betrokken verschillende partijen, dat niet slechts één partij, zoals de verzekeraar, de controle mocht hebben over alle data. Alle betrokken partijen in het netwerk hebben derhalve een node ontvangen en gedraaid binnen de eigen omgeving.

Waarom hij deze case bestempelt als bedrog is voor mij dan ook volledig onduidelijk en naar mijn idee geformuleerd door gebrek aan enige betrokkenheid en/of kennis van het programma van eisen van de ontwikkelde oplossing. Ik neem echter waar, dat Veldwijk vaak op zoek is naar door de overheid gefinancierde miljoenen mislukte projecten. Dit succesvolle project heeft ons echter meer gekost dan opgeleverd. Hij gaf aan dat dergelijke projecten miljoenen hebben gekost, een bewering die niet gebaseerd is op feiten. En laten we wel weten: dit is openbare informatie. 

Of denkt Veldwijk wellicht, dat het bedrog zit in de vastgestelde potentiële voordelen van het gebruik van blockchain technologie? Wij hebben de ‘Mijn Zorg Log’ case met meer dan vijftig gezinnen in de kraamzorg praktijk feitelijk getoetst en de uitslag van deze case heeft aangetoond, dat de hiervoor genoemde generieke voordelen ook daadwerkelijk in de praktijk realiseerbaar zijn door gebruik te maken van een blockchain. De hele case is netjes gedocumenteerd in een rapport en het belangrijkst is, dat alle deelnemers de voordelen hebben ervaren en onderschreven.

Hoe pakten de generieke voordelen van blockchain dan uit in deze praktische oplossing ‘Mijn Zorg Log’?

Onweerlegbaar. In de blockchain is onweerlegbaar vastgelegd, dat concrete diensten daadwerkelijk geleverd zijn door de zorgaanbieder en dat deze zijn goedgekeurd door de ouders ofwel de bron.

Controle over eigen data. De ouders konden via de app zelf bepalen welke partijen er bij de data konden en dit werd ook onweerlegbaar vastgelegd.

Intelligente laag. De blockchain verbindt de systemen van de kraamzorgorganisaties, autoriteiten en de verzekeraar betreffende de zorgontvanger. Dit zorgt voor eenzelfde bron waar de verschillende partijen geautoriseerd bij konden.

Administratieve optimalisatie. De kraamverzorgende stuurde via de ‘Mijn Zorg Log’-app een notificatie naar de ouders betreffende de feitelijk geleverde werkzaamheden. De ouders konden deze afwijzen, dan was er een discussie aan de bron waarom een bepaalde dienst niet (aldus) was geleverd. Wanneer de ouders de notificatie accepteerden, werd zowel het financiële als het administratieve proces binnen een paar seconden over de verschillende partijen gerealiseerd en gecontroleerd. Hier loopt de financiële en het administratieve processen dus parallel en dientengevolge veel efficiënter en goedkoper.

Deze representatieve case is dus voor veel zorgprocessen een potentiële oplossing gebleken om efficiënter, effectiever en tegen lagere kosten te kunnen werken. Dit resulterend in minder administratieve rompslomp, waardoor men zich met plezier kan focussen op het leveren van nog betere zorg.

Vervolg case. ‘Maar hoe zit het dan met het vervolg van dit project’. hoor ik u denken. Wij hebben naar aanleiding van het kraamzorgproject de opdracht gekregen om het applicatielandschap van de kraamzorg volledig opnieuw in te richten. Een project van dergelijke orde van grote neemt veel tijd in beslag en zal in het komende jaar in productie gaan. Ook is dezelfde methodiek sinds vorig jaar in productie in de geestelijke gezondheidszorg, waar zeer succesvol de cliënt, zorgaanbieder een gemeente verbindt. Dus ook deze stelling van Veldwijk dat er geen succesvolle implementaties in productie zijn houdt geen stand.

Wat zijn dan de uitdagingen van de blockchain?

Natuurlijk is het zo, dat er nog veel uitdagingen zijn met betrekking tot de inzet van blockchain, waarbij de ontwikkeling en het volwassener worden van de technologie, net als bij andere nieuwe technologieën, enige tijd nodig hebben. Let wel: de meeste min of meer volwassen blockchain platformen, zoals Ethereum en Hyperledger bestaan pas vier jaar.

Vergelijk maar met, en leer ook maar van de ontwikkeling dan wel het volwassen worden van het internet, waar iedereen een website had, maar niet wist wat er verder mee moesten doen. Of bijvoorbeeld het downloaden van een film wat een hele nacht duurde. Uiteindelijk is het Internet een primaire, als noodzakelijk ervaren, faciliteit geworden en duurt het downloaden van een film nu een paar seconden. Het zou dan ook voor Veldwijk erg makkelijk zijn geweest, om tegen de ontwikkeling van internet aan te schoppen, terwijl we allang weten, dat een jonge veelbelovende technologie tijd nodig heeft om te groeien. 

Wij zien dan ook de volgende uitdagingen welke opkomen wanneer je van een centraal naar een decentraal model gaat.

Privacy. Omdat een blockchain een decentraal database model is, waarbij in principe alle stakeholders de data kunnen inzien, is het natuurlijk ‘not done’ om data op de blockchain te zetten. Dit is ook juridisch niet houdbaar. In de oplossingen kunnen dus alleen hashes en pointers worden gebruikt en het is te adviseren om dit op een zogenaamde permissioned blockchain te doen, omdat zelfs hashes al kunnen worden gezien als persoonsgegevens. Blockchain puristen zullen zeggen, dat het niet permissioned mag, omdat het dan niet compleet decentraal is.

Een transitie gaat echter meestal in stappen en niet in een keer. Er zijn echter ook inmiddels blockchain toepassingen in ontwikkeling zoals Self Sovereign Identity en Zero Knowledge Proofs, die ervoor zorgen dat er geen persoonlijke data op de blockchain staan, maar uitsluitend in de wallet van de gebruiker. 

Governance. Wanneer je van een centraal gecontroleerd, naar een decentraal gecontroleerd model gaat, verschuift natuurlijk het governance model. Hoe ga je met elkaar bepalen en controleren hoe de regels worden uitgevoerd of, dat het knopje naar links of naar rechts moet? Hier moeten organisatiestructuren op worden aangepast en modellen voor worden ontwikkeld om gezamenlijk beslissingen te nemen. Deze governance modellen bestaan nu nog niet en zijn dus geheel nieuw. U zult begrijpen dat het enige tijd kost om deze te ontwikkelen en juridisch vorm en inhoud te geven.

Performance. Ten opzichte van traditionele transsectionele systemen, zijn blockchain oplossingen niet heel snel. Dit betekent, dat deze systemen (op dit moment) nog geen duizenden transacties per seconde aan kunnen. Dit heeft natuurlijk een hele duidelijke reden, omdat iedere transactie in een blockchain, in vergelijking met een traditioneel systeem, wordt gevalideerd inzake de gemaakte afspraken en dat alle transacties moeten worden gesynchroniseerd over alle databases.  Dit is enerzijds een onderdeel, dat wij op dit moment nog moeten accepteren, omdat het onderdeel is van de methodiek van blockchain, maar tegelijkertijd ook een onderdeel is, dat zich snel ontwikkelt. Zie het maar als de film, die je enkele jaren geleden via het Internet in een nacht moest downloaden, maar nu een paar seconde duurt. Geef het waarmaken van een oplossing hiervoor dus wat tijd.

Identiteit. Bij blockchain systemen, zoals bitcoin is identiteit natuurlijk een grote uitdaging. Men kan hierdoor anoniem transacties doen, om bijvoorbeeld wapens of drugs te verhandelen. Wij gebruiken de blockchain technologie echter voor supply chain optimalisatie en niet voor de nog veel te volatiele oplossingen, zoals bitcoin.

De digitale identiteit is natuurlijk ook een uitdaging, die geldt voor de gehele digitale wereld en dus niet alleen voor blockchain. Dit om vragen te beantwoorden als ‘Hoe weet ik zeker welke fysieke persoon er achter een bepaalde twitter of facebook account zit?’ Op dit moment zijn er wel blockchain technologieën in ontwikkeling, zoals Self Sovereign Identity, die veel potentie lijken te hebben als oplossing voor het digitale identiteit vraagstuk. 

Public of Permissioned. Er is natuurlijk ook de discussie aangaande de keuze tussen een zogenaamde publieke en permissioned blockchain. Waarbij de publieke variant voor iedereen beschikbaar is en volgens blockchain puristen het ultieme doel is. De permissioned variant is echter ingericht voor authentieke, geautoriseerde gebruikers binnen een gesloten omgeving, hetgeen door sommigen niet wordt ervaren als een ‘echte’ blockchain-oplossing. Naar mijn mening werkt deze keuze in twee stappen, je kan namelijk niet bij een organisatie aankomen, die net met het zweet op het voorhoofd de transitie naar de cloud heeft gemaakt, en moet uitleggen, dat alle data over de hele wereld moet staan (publieke blockchain) en dat deze zich vooral geen zorgen hoeft te maken over de veiligheid en dat ze mij op mijn blauwe ogen moet geloven. Dit is natuurlijk een stukje perceptie, dat stap voor stap moet groeien, waarbij de opzet van een gecontroleerde omgeving een goeie eerste stap is om al veel voordelen te bewijzen en te laten beleven. Ook zijn beide verschillende varianten bedoelt voor specifieke doeleinden, die van tevoren geanalyseerd moeten worden, waarna het juiste en veilige stappenplan kan worden doorlopen.

Blockchain: bedrog of innovatieve technologie?

Ik hoop dat je kunt concluderen, dat de blockchain technologie een relatief jonge innovatie is, die nog volop in ontwikkeling is en dat de conclusies, die Veldwijk in zijn artikelen trekt te kort door de bocht zijn en gevoed worden door theorie en niet door de praktijk.

Wij zijn geen beste stuurlui, die aan de wal staan, maar jonge ondernemers, die hun dromen najagen en geloven in en werken aan het waarmaken van een maatschappelijk van belang zijnde paradigma shift, die faciliteert, dat we dingen anders, beter, effectiever en vooral efficiënter kunnen doen met meer resultaat, plezier en vertrouwen.

Wij zien blockchain, vanuit een operationele en praktijkgerichte scope, als middel en niet als een doel op zich, waarbij door ons tot nu toe nog steeds wordt geïnvesteerd. Wij geloven namelijk in de innovatiekracht en betekenis van blockchain. De stappen, die wij tot nu toe hebben genomen, bewijzen de potentie en zijn inmiddels in de praktijk breed implementeerbaar. Dat blockchain relatief snel groeit met nog wat groeistuipen is logisch en mag wellicht duidelijk zijn.