Nederlandse ict-opleidingen zijn te weinig multidisciplinair. Willen ze van meerwaarde zijn voor discussies over maatschappelijke problemen, dan moeten ze hun technische blik verbreden. Dat vinden vertegenwoordigers van Rightbrains, een belangenbehartigersorganisatie voor meer vrouwen in het digitale werkveld.
Het viertal nam deel aan een paneldiscussie tijdens Computable Café vorige week op de gecombineerde vakbeurzen Infosecurity.nl, Data & Cloud Expo in de Jaarbeurs in Utrecht. Het debat ‘Verzeker uw digitale toekomst!’, onder leiding van Computable-hoofdredacteur Sander Hulsman, was opgezet in samenwerking met Rightbrains
Volgens het kwartet verandert het werkveld door verregaande automatisering en ontwikkelingen als kunstmatige intelligentie en quantum computing. Dat heeft ook zijn repercussies voor het (aan)leren van digitale competenties en it-opleidingen.
Kwetsbaar opstellen
Maar, stelt Melany Rieback, directeur it-beveiligingsadviesbureau Radically Open Security, it-opleidingen zijn te technisch, te theoretisch of te commercieel van opzet. Er is nauwelijks aandacht voor creativiteit en ethiek. ‘Problemen worden nog steeds vanuit de techniek aangevlogen. We moeten vaker kijken naar waarom we dingen aan het doen zijn.’
Natuurlijk, erkent ze, digitale competenties zijn belangrijk, maar Rieback benadrukt dat ook het andere deel van de hersenen moet worden aangesproken. ‘Communicatie, je kwetsbaar kunnen opstellen, inlevingsvermogen, verantwoordelijkheidsgevoel. De zachte vaardigheden, zoals het altijd wordt genoemd. Maar je hebt ze wel nodig om je te kunnen verplaatsen in een klant, probleem of maatschappelijk vraagstuk.’
Typerend vindt zij de reactie op privacyrisico’s bij bijvoorbeeld het gebruik van Facebook of Google. ‘De it-industrie komt dan altijd met een handboek op de proppen. Daar ben ik na vijftien jaar security-onderzoek wel een beetje klaar mee. We staren ons blind op de technologie. Laat ontwikkelaars zinvollere oplossingen bedenken, op basis van een open geest en open data.’
Marleen Huysman, hoogleraar en hoofd van het KIN Center for Digital Innovation aan de Vrije Universiteit Amsterdam, beaamt het beeld dat Rieback schetst. ‘Mijn zoon volgt een studie kunstmatige intelligentie aan de universiteit. Daar is een beetje aandacht voor ethiek en dan gaan ze ook niet verder dan het bekende MIT-vraagstuk van de ‘Moral Machine’: als je in een zelfrijdende auto rijdt en de remmen laten het afweten, wie of wat moet de wagen dan aanrijden? Een bejaarde of toch een hond, dat soort ethische vragen.’
Handdrummen
Rieback wijst op haar eigen universitaire achtergrond in de Verenigde Staten. In het Amerikaanse opleidingssysteem volgde zij in haar bachelorperiode twee studies: informatica en biologie en allerlei bijvakken zoals Afrikaans handdrummen, theater en Amerikaanse orale geschiedenis. ‘Aan die biologie-opleiding heb ik niet veel gehad en vanuit de informatica doe ik weinig meer met de theoretische systemen Maar van die bijvakken heb ik geleerd hoe je creatief te werk kan gaan.’ Zij wijst op een inspirerende Ted-talk van Sir Ken Robinson. ‘Daar kan het Nederlandse onderwijs nog veel van leren.’
Claartje Mangert, algemeen directeur van NLDC, wijst er op dat de ict-sector een ‘jong veld is waar de laatste jaren zaken fundamenteel aan het veranderen zijn. De opleidingen worden wel degelijk daarop aangepast; ik zie bijvoorbeeld veel meer experimenten voorbijkomen’. Mangert is ook voorstander van een multidisciplinaire aanpak maar bij voorkeur via samenwerking met het bedrijfsleven. ‘We moeten competenties in de breedte verder ontwikkelen.’ Zij vindt ook een goede zaak wanneer er al vanaf het lager onderwijs aandacht is voor ict.
Meer divers
Een nuancering komt ook van Esther Schage-Van Luit, it-beveiligingsarchitect en -adviseur bij adviesbureau Deloitte. Zij ziet dat in haar vakgebied er steeds meer ruimte komt voor de zachte en inhoudelijke kanten van het vak, zoals het overleggen met en voorlichten van mensen, het lesgeven en het analyseren en interpreteren van complexe security-architectuur. ‘Die ruimte komt er omdat er steeds meer standaardtaken, zoals pentesten, audits en een deel van het forensisch onderzoek, geautomatiseerd worden uitgevoerd. Daar zit veel herhaling in en kun je met de inzet van kunstmatige intelligentie automatisch laten afhandelen.’
Volgens hoogleraar Huysman moeten uiteindelijk alle it-opleidingen al vanaf de start multidisciplinair van opzet zijn ‘om de wereld te begrijpen. Ook vindt zij dat er meer vrouwen en meer mensen van verschillende etniciteit it-studies zouden moeten volgen en het vak ingaan. ‘Nu worden er vooral systemen ontwikkeld door een bepaald type mens die niet goed de denkwereld van anderen kan volgen. De it-sector mag ondertussen wel een diverser karakter krijgen.’
Awards
Rightbrains reikte vorige week de Digital Talent Award uit aan Erida Kaja, senior manager bij het devops-team van it-bedrijf Tata Communications. Die prijs voor een veelbelovende vrouwelijke ict’er werd uitgereikt tijdens het jaarlijkse RightBrains CIAO-event in de Jaarbeurs in Utrecht.
Ook was er een prijs voor Candice Dillen, chief information officer bij financieel dienstverlener NN Group, als Digital Diversity Leader.
Vaag verhaal, wat willen de dames nu eigenlijk?
Nu al zie ik op veel plaatsen een overdaad aan ‘communicatie’ (lees: gekwetter) en commercie, ten koste van kennis van zaken. Waar vroeger de aanpak van ICT-zaken vaak nogal topzwaar was, zijn we nu naar het andere uiterste doorgeschoten. Agile werken ontaard nogal eens in slechte afgewerkte applicaties die kwetsbaar zijn en een grote technische schuld hebben, vaak met een chaotische aansturing en het afschepen van legitieme klantwensen. Op veel plaatsen is degelijkheid, helaas, een vies woord geworden. Vakkennis wordt graag opgeofferd aan een opeenvolging van quick and dirty ad hoc fixes, die uiteindelijk een lianenwoud aan spaghetti-code opleveren.
En wat betreft oude mainframe-omgevingen: hoe stug die ook zijn in de omgang, hun downtime is adembenemend laag vergeleken met modernere systemen. Toch even iets om over na te denken.
Verder:
– privacy-problemen bestrijden met open data? In veel gevallen veroorzaken juist die open data het privacy-probleem. Contradictio in terminis dus.
– empathie en inlevingsvermogen om IT-problemen op te lossen? Is dat een computer in gaan stralen of zo?
Uiteraard zijn enige sociale vaardigheden voor ITC-ers natuurlijk wel handig, en een bredere horizon kan zeker geen kwaad. Inmiddels zijn mensen uit verre streken, bv. Indiërs, in de Nederlandse ICT geen uitzondering meer. En nogal wat Nederlandse IT-ers zijn daar niet op toegerust. Geen goede zaak. En inderdaad, met de enorme hoeveelheid data die we onder ons hebben, kunnen we hele lelijke dingen doen. Bewustzijn van de risico’s daarvan is zeker op zijn plaats.
Maar toch: ICT-kennis is wat bepaalt of je een ICT-er bent op niet.
En: “ouderwets” goed nadenken voor je wat gaat bouwen, tijd steken in een behoorlijk plan, dingen goed afwerken, het loont allemaal nog steeds. Communicatie is zeker nodig, maar dan wel met de nodige structuur en doelgerichtheid.