Willemijn Elkhuizen, industrial design engineer en verbonden aan de TU Delft, ontwikkelde een integrale aanpak voor het reproduceren van de verschijningsvorm van een schilderij. Daarbij heeft ze gebruikgemaakt van 3d-scannen in hoge resolutie, digitale beeldbewerking en 3d-printen. Bijkomend voordeel van zo'n kopie, die niet onderdoet voor het origineel, is dat aanraken mag. Een Hollandse Meester betasten in een museum als nieuwe ervaring.
Willemijn Elkhuizen is vorige week op dit onderzoek – haar proefschrift heet ‘This is not a painting. Scanning and printing a painting’s appearance’ – gepromoveerd aan de TU Delft (3mE: Faculty of Industrial Design Engineering and Materials Science and Engineering).
Een afbeelding van een schilderij op een scherm of poster lijkt vaak wel op het schilderij, maar komt qua uiterlijk niet in de buurt van het echte werk. Oude meesters schilderde op hun doeken heel bewust variaties in kleur, hoogte, glans en transparantie om hun afbeeldingen levensecht te laten lijken. Wanneer je voor een schilderij staat, ontdek je dat het in werkelijkheid een driedimensionaal ‘landschap’ van verf is.
Onderzoekster Elkhuizen heeft een integrale aanpak ontwikkeld voor het reproduceren van de hele verschijningsvorm van een schilderij, gebruikmakend van 3d-scannen, digitale beeldbewerking en 3d-printen. Haar promotieonderzoek behelst de reproductie van de kleur, de topografie en in het bijzonder de glansvariatie van het oppervlak. Zo’n kopie kan wedijveren met het origineel én aanraken mag! Dat biedt nieuwe mogelijkheden om schilderijen tentoon te stellen maar ook voor restauratie- en reconstructiedoeleinden.
Aanraken mag
Elkhuizen heeft voor haar onderzoek een aantal casestudies uitgevoerd met schilderijen van Vincent van Gogh, Rembrandt van Rijn en Johannes Vermeer. Het Rijksmuseum wil haar 3d-scantechniek in 2020 gebruiken om de Nachtwacht van Rembrandt van Rijn vast te leggen.
De reproducties en reconstructies zijn te zien geweest op diverse exposities en zelfs op muziekfestival Lowlands in 2015. Daar mochten bezoekers met hun vingers aan een Rembrandt zitten. De reproducties bieden de kans om kunst op een nieuwe manier te ervaren en erover te leren: door de kunstwerken aan te mogen raken.
Het onderzoek werd gefinancierd door Océ Technologies, de voormalige werkgever van Elkhuizen. Het is uitgevoerd in samenwerking met het Mauritshuis, Rijksmuseum en Kröller-Müller Museum.
Meisje met de parel
In het kader van het onderzoek maakte Elkhuizen twee 3d-scans op verschillende resolutie van het meesterwerk ‘Meisje met de parel’ van Johannes Vermeer. Deze scans waren onderdeel van een casestudie waarin drie 3d-scantechnieken met elkaar zijn vergeleken, en hun geschiktheid voor het meten en visualiseren van de driedimensionale oppervlaktestructuur van een schilderij is onderzocht. Uiteindelijk is er een 3d-scan gemaakt van het volledige schilderij Meisje met de parel met de hoogste resolutie ooit; dit zijn nulmetingen voor verder onderzoek.
Doordat het oppervlak met zeer fijne details is gemeten voor het maken van reproducties, kwam ook een andere potentiële toepassing in beeld, namelijk het documenteren en monitoren van schilderijen voor conserveringsdoeleinden. Daarnaast ontstaan ook mogelijkheden om bijvoorbeeld missende delen te reconstrueren of om te laten zien hoe het schilderij er oorspronkelijk uit heeft gezien. Het onderzoek werk van Elkhuizen heeft geleid tot een beter begrip van de visueel haalbare kwaliteit met 3D-scan en -printtechnieken voor het reproduceren van materiaaluitstraling, waarmee ontwerpers in andere velden ook hun voordeel kunnen doen, aldus de TU Delft in een persbericht.
(Dit artikel staat ingekort ook in Computable-magazine # 06/2019.)
