Overheden en bedrijven moeten ‘stoppen met gissen’ en data over it-systemen en de bedrijfscontext meenemen wanneer ze willen investeren in it. Dit is uiteindelijk bepalend voor de marktwaarde die organisaties realiseren met digitalisering.
Dit stelt voormalig bureaumanager bij het BIT, Cockky Hilhorst, in haar inaugurele rede die ze gisteren hield bij het aanvaarden van de leerstoel Business & It aan de Nyenrode Business Universiteit.
Gedurfde vs minder gedurfde it-investeringen
‘De vaardigheid van het management en de medewerkers om it-investeringen optimaal te benutten, is bepalend voor de marktwaarde die bedrijven realiseren met digitalisering. Verkeerde beslissingen kunnen dan ook ontzettend kostbaar zijn’, aldus Hilhorst. Ze stelt dat bedrijven tot wel 45 tot 75 procent meer marktwaarde kunnen genereren als ze digitaal vaardig zijn, ten opzichte van op dit gebied slecht presterende bedrijven.
De professor maakt in haar oratie onderscheid in gedurfde en minder gedurfde it-investeringen. De laatste categorie gaat over het efficiënter inrichten van organisaties. Daar hebben alle organisaties mee te maken, zoals bij het invoeren van financiële administraties. Gedurfde investeringen zijn daarentegen drastischer. Hierbij wordt het businessmodel veranderd. Deze it-investeringen zorgen volgens haar voor een duurzame verhoging van de marktwaarde.
Budgetoverschrijding schering en inslag
Budgetten van it-projecten worden gemiddeld altijd nog met 45 procent overschreden, terwijl ze de helft minder waarde opleveren dan voorspeld, stelt Hilhorst verder. Waarom gaat dit zo vaak mis? Hilhorst: ‘Bij het nemen van beslissingen reageren mensen vaak snel en intuïtief. Door deze snelle beslissingen ontstaan fouten, en worden beslissingen genomen die vanuit een economisch oogpunt niet gunstig zijn. Mensen plannen bijvoorbeeld vaak te optimistisch en zijn overmoedig wanneer ze risico’s inschatten. It-beslissingen zijn complex en onzeker, en daardoor moet je daar langer en meer afgewogen over nadenken. Het is belangrijk dat je verschillende inzichten combineert, voordat je keuzes maakt.’
Taalgebruik speelt een belangrijke rol in het (te) optimistisch plannen van een it-project, zo vervolgt ze. ‘Uit mijn onderzoek blijkt dat abstract taalgebruik in project- en businessplannen is geassocieerd met minder uitloop in tijd en geld. Dit heeft te maken met meer psychologische afstand tot een project bij abstract taalgebruik. Hierdoor plan je beter en realistischer. Concreet taalgebruik daartegenover kan dus een waarschuwing zijn voor dreigende projectuitloop. Als je concreet bent, gaat het over jouw project, ben je betrokken, optimistischer en heb je dus een grotere kans op uitloop.’
Stoppen met gissen
Hilhorst adviseert ten slotte om te stoppen met gissen: ‘Overheden en bedrijven moeten zich niet laten verleiden tot te snelle besluitvorming. Het is belangrijk de beslissing goed te onderbouwen door het combineren van onderzoeksmethoden: beslissers moeten de bedrijfscontext snappen, maar ook data gebruiken over de bestaande it-systemen.’ Ze stelt dat it geen ‘black box’ is en dat beslissers door bijvoorbeeld feiten over het applicatielandschap te verzamelen, beter onderbouwde besluiten kunnen nemen. Daarnaast is bij het plannen van projecten het gebruik van referentiegegevens belangrijk. De tijd die het kost om deze beslissingen goed te onderbouwen verdient zich volgens haar dubbel en dwars terug.
Rijk spendeert 3,5 miljard euro aan it
Volgens het Rijk wordt 1,25 procent van alle belastinginkomsten aan it-investeringen uitgegeven. Dit komt neer op ongeveer 3,5 miljard euro per jaar, en Hilhorst schat dat dit bedrag in werkelijkheid hoger ligt. Amerikaans onderzoek laat zien dat de overheid daar zo’n vijf procent van de belastinginkomsten aan it besteedt. Hoewel niet precies vergelijkbaar, is die 3,5 miljard euro dus zeker een ondergrens. ‘De overheid en it worden vaak niet als een gelukkig huwelijk gezien, maar onderzoek laat zien dat it-investeringen wel degelijk zinvol zijn. Overheden kunnen door middel van it-investeringen krimpen en toch beter gaan presteren door efficiëntieslagen’, aldus Hilhorst.
