‘Wie niet digitaal transformeert lijkt wel achterlijk. Alleen is de werkelijkheid voor bestaande organisaties weerspanniger’. Zonder mentale transformatie is de digitale transformatie namelijk gedoemd dit mislukken. Dit stelt Rik Maes, bijzonder hoogleraar Management van informatie in organisaties aan de Radbout Universiteit Nijmegen.
Maes doet zijn verhaal tijdens de Pizzasessie XL, die IV-experts.com (specialist in functioneel beheer en informatiemanagement) op 21 mei 2019 hield in Burgers Zoo in Arnhem.
De Belg begint zijn betoog door te stellen dat digitale transformatie niet over technologie gaat, maar om een mentale ommezwaai. Om dit te benadrukken geeft hij aan dat bedrijven die echt willen transformeren niet moeten werken met de logica van gisteren. Als voorbeeld noemt hij disruptieve bedrijven als Airbnb en Uber waarbij er volgens hem geen eens sprake was van transformatie. ‘Deze bedrijven zijn als ‘vernieuwend’ gestart, er was voor hen vanuit bedrijfsmatig opzicht dus niets om te transformeren.’
Verder stelt hij dat veel bedrijven wel digitaliseren, maar niet zozeer transformeren. Een echte transformatie vindt volgens hem pas plaats als bedrijven niet meer denken in termen van ‘meer’ of ‘beter’, maar in termen van ‘anders.’ Als voorbeeld noemt hij Netflix, dat van distributeur van dvd’s een streamingdienst werd en nu een heus productiebedrijf is geworden.
Hij ziet hierin wat de relatie tussen bedrijven en klanten betreft ook de verschuiving van positioneel, via transactioneel naar relationeel. Dit past volgens hem in een bredere trend waar aan de ene kant relaties centraal staat, maar er aan de andere kant geen vertrouwen is. Of zoals Maes het stelt, ‘er is zo weinig vertrouwen dat we in de wereld van de ratings zijn beland’.
Van klant naar mens
Verder doorgetrokken vindt er volgens de hoogleraar een verschuiving plaats van bedrijf, naar intermediair naar ecosysteem. Hierbij richten organisaties zich respectievelijk op de klant, op een platform en anno 2019 dus op de mens. Maar met deze overgang worstelen veel bedrijven nog, zeker als het gaat over de informatievoorziening. Zo geeft hij een voorbeeld van een gemeentesite waarbij mensen digitaal een overlijden kunnen melden. Hierbij wordt geen woord van medeleven getoond en moeten mensen zelfs invullen om hoeveel overlijdens het gaat. Ook bij het veranderen van gender moet een hoeveelheid ingevuld worden.
Rol van informatievoorziening
Ict’ers die verantwoordelijk zijn voor de informatievoorziening moeten volgens hem dan ook beter leren omgaan met informatie en informatievoorziening. Het moet niet langer planmatig ingezet worden, maar juist simpelweg voldoen aan basisprincipes die niet langer uniform, maar divers zijn. Of zoals Maes stelt: we moeten van ict naar informatie en van een arm naar een rijk informatiebegrip. Hiervoor moet er qua informatievoorziening wendbaar vermogen opgebouwd worden waarbij de informatiemanager gezag heeft in plaats van macht. Hij of zij moet bovendien ook ontwrichtend durven zijn. Maes: ‘Het is daarnaast essentieel dat de mindsets, organisaties en processen zelf veranderen in plaats van enkel te kijken naar digitale tools. Alles wat hiervoor in de weg staat, hebben we zelf bedacht dus kunnen we ook weer doen verdwijnen’, besluit hij.
Kernovergangen van digitale transformatie volgens Rik Maes
1. van klant naar mens
2. van eigen organisatie naar ecosysteem
3. van control/planning naar leren/preparing
4. van uitgewerkte plannen naar eenvoudige basisprincipes
5. van uniform naar divers
6. van ict naar informatie
7. van arm naar rijk informatiebegrip
8. van technologie implementeren naar technologie adapteren
Profiel Rik Maes
Professor Rik Maes studeerde en promoveerde aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij werd in 1981 hoogleraar informatie- en communicatiemanagement aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam, waar hij nu emeritus professor is. Hij is initiatiefnemer van de Academy for Information & Management. Met ingang van 1 september 2016 is hij benoemd tot bijzonder hoogleraar ‘Management van informatie in organisaties’ aan de faculteit Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit.
