Vlaamse professor kraakt 9 blockchain-mythes

Weinig technologieën die zo gehypet zijn de laatste jaren als de blockchain (en zijn bekendste toepassing: de bitcoin). Maar zijn alle zaken die we aannemen over de blockchain wel juist? Professor Bart Preneel van de KU Leuven onderzocht in het Computable Café negen bekende mythes over de blockchain.

1. De blockchain is een nieuwe technologie

‘Dat denken enkel de mensen die in de hype geloven’, zegt Preneel. `Het idee om informatie te bewaren over wie hoeveel bezit gaat al meer dan 5000 jaar mee, bij de Babyloniërs waren er zowel centrale systemen met kleitabletten als gedistribueerde systemen vergelijkbaar met muntstukken. Ook de nieuwere digitale functies die we met blockchain associëren, zijn al veel ouder dan we denken. Hashfuncties werden al in 1975 uitgevonden. Digitale handtekeningen ook. De Merkle-boom stamt uit 1979. Timestamping al uit 1990. Al de grote principes waarop de blockchain draait zijn dus minstens dertig jaar oud.’

Bitcoin zelf is wel een heel innovatief idee: in bitcoin is er geen centrale bank, kan iedereen geld creëren en transacties verifiëren. ‘Op deze manier lost bitcoin een probleem op waarop computerwetenschappers zich al bijna dertig jaar het hoofd braken: hoe kunnen we in een open systeem, het is te zeggen: een systeem waar iedereen kan toetreden, het eens worden over de toestand, zelfs als een groot aantal deelnemers vals spelen? Dit probleem werd als onoplosbaar beschouwd, maar de bedenker van bitcoin heeft een nieuw consensus-algoritme bedacht dat dit probleem oploste. De ironie is dat de meeste toepassingen enkel een blockchain gebruiken zonder dit slimme consensus algoritme.’

2. Bitcoin is het geld van de toekomst

‘Dat is misschien wel zo. Om gebruiksvriendelijk te zijn, moet een betaalmiddel aan enkele voorwaarden voldoen: het moet duurzaam zijn, transfereerbaar, op te delen in kleinere stukken en niet na te maken. Wat dat betreft doet de bitcoin beter dan ons papieren geld, dat veiligheidsproblemen heeft. Elektronisch geld werkt goed, maar biedt geen privacy en heeft een ‘single point of failure’. Voor de veiligheid van cryptomunten (en de hele digitale samenleving) is er een belangrijke uitdaging op komst. Nu kwantumcomputers groter en groter worden, zullen een aantal belangrijke cryptografische technieken die we nu overal gebruiken, binnen tien of twintig jaar gekraakt zijn. Het goede nieuws is dat we al tien jaar bezig zijn met nieuwe standaarden die ook tegen kwantum computers zullen bestand zijn. Die gaan tussen, pakweg, 2024 en 2030 geïntroduceerd worden. Dat zal mijn laatste grote werk voor mijn pensioen zijn (lacht).’

‘Er zijn daarnaast nog wel wat problemen, hoor, met de bitcoin. Dat het 50 terawatt-uur per jaar kost om ze te minen, bijvoorbeeld. Onderzoekers werken aan verbeteringen die minder energie kosten, zoals “proof of stake”. Ook de economisten zijn niet overtuigd van de stabiliteit. Maar dan moet je de grafiek van de Dow Jones of van de Dollar-Yen koersverhouding eens zien: die zijn minstens even wispelturig als die van de bitcoin. In Venezuela beginnen mensen trouwens al meer en meer betalingen via bitcoin te doen omdat die veel stabieler is dan hun eigen munt. Nog zo’n opmerking van economisten is: ja maar, we verstaan bitcoin niet. Kan zijn, verstonden we dan de CDO’s zo goed? (CDO: colletaralized debt obligation, financieel instrument dat mee verantwoordelijk wordt geacht voor de financiële crisis van 2008 in de V.S., red.). En begrijpen we de gevolgen van Quantitative Easing op de lange termijnstabiliteit van onze economie?’

3. Bitcoins zijn zeldzaam

‘Het aantal Bitcoins is beperkt tot 21 miljoen, maar er zijn natuurlijk veel meer digitale munten. Als we ons beperken tot munten met een marktwaarde van meer dan een miljoen dollar, zijn het er ongeveer 1.250. Een aantal cryptomunten zal verdwijnen, maar de beste oplossingen bieden een lange termijnwaarde als investering: goede cryptomunten hebben een sterke ‘brand’ en een sterk ecosysteem, wat je niet zomaar kan kopiëren. De totale waarde van alle cryptomunten is trouwens zo’n 140 miljard dollar. Vergeleken met het goud (7000 miljard dollar) en de aandelenmarkten is dat natuurlijk nog peanuts.’

4. Bitcoin zorgt voor privacy

‘Een goed deel van het succes van de bitcoin zat hem er in dat ze gebruikt werden om bijvoorbeeld drugs en wapens mee te kopen op de Silk Road, omdat mensen dachten dat de munten niet te traceren waren. Dat klopt niet. Ongeveer alles aan de bitcoin is publiek. Je naam staat er wel niet op, maar als je een foutje maakt, ben je zo te traceren. Er zijn nu ook meer en meer cryptomunten waarin privacymaatregelen nog veel verder uitgewerkt zijn dan de bitcoin, zoals de Monero bijvoorbeeld. Of dat een goede zaak is, is natuurlijk een ethische vraag. Je kan in principe wel controles doen in de exchanges.’

5. Bitcoins zijn perfect gedistribueerd

‘Klopt niet. De meeste cryptomunten hebben als doel om gedistribueerd te werken, maar in praktijk zien we machtsconcentraties: er zijn maar een handvol mensen die de mining en de exchanges van de meeste cryptomunten controleren. Dus we staan nog ver van de ideale, communistische bank die de oprichter van Bitcoin in gedachten had.’

6. We begrijpen bitcoin

‘De waarheid is: we weten eigenlijk niet waarom bitcoin werkt zoals het werkt. Waarom gedragen bepaalde actoren zich in het proces zus of zo? Niemand kan het verklaren. Miners zouden de boel bijvoorbeeld gemakkelijk kunnen bedriegen, maar dat gebeurt niet. Er is geen wiskundig model dat dat gedrag verklaart. Begrijpen we bitcoin dus helemaal? Neen, dat doen we niet.’

7. Bitcoin gaat over betalingen

‘Natuurlijk kan je betalen met de bitcoin, maar met een aantal nieuwere cryptomunten kan je ook veel leukere dingen doen. Alles wat met slimme contracten te maken heeft, is eigenlijk minstens zo interessant. Hierbij wordt een transactie vervangen door willekeurige code: deze code wordt dan uitgevoerd op tientallen of honderden computers die het eens worden over het resultaat. En het kan heel veel economisten en juristen ook werkloos maken, door financiële systemen veel efficiënter en transparanter te maken. Het enige probleem is dat je daar code voor nodig hebt en code bevat altijd bugs. En dan kan het ook flink misgaan.’

8. Blockchain is een vertrouwensmachine

‘Wiskunde maakt de zaken soms makkelijker en laat toe om vertrouwen robuuster te maken, maar kan het vertrouwen uit het niets creëren? Ik denk het niet. In de jaren negentig van de vorige eeuw hebben we dezelfde les geleerd over PKI (Public Key Infrastructure), dat op dat moment beschouwd werd als de vertrouwensmachine. Bitcoin is cool (en is ooit nog veel cooler geweest) maar uiteindelijk is het een systeem bedacht door anarchisten: niemand is verantwoordelijk, je kan geen nummer bellen als er iets fout gaat en conflicten over governance oplossen, is moeilijk. En dat haat de industrie. Alle informatie is ook publiek. Ook daar houden ze niet van. Bedrijven en de overheid houden van geheimen.’

9. Ik heb een blockchain nodig

‘Ik krijg veel vragen van bedrijven en organisaties die me willen spreken over het feit dat ze een blockchain nodig hebben. En in 95 procent van de gevallen klopt dat gewoon niet. Je kunt ongeveer alles ook doen met een goede, oude database, zoals we die al meer dan een halve eeuw kennen. En voor die paar uitzonderingen kan je ook met andere oplossingen werken, zoals permissioned of private blockchains. In dat geval kunnen enkel welbepaalde partijen schrijven naar de blockchain, lezen van de blockchain of transacties verifiëren. Wat betekent dat er een centrale partij is die beslist wie wat mag doen.’

Conclusie

Conclusie: bitcoin is een cool idee uit 2008 dat toelaat om robuuste transactiesystemen te maken zonder centrale bank. Dit idee heeft een groot potentieel, maar is nog in volle ontwikkeling. Het laat ook zien hoe veel onderzoek in cryptografie dat beschouwd werd als theoretisch nu toch mooie toepassingen heeft.

De meeste toepassingen geïnspireerd door bitcoin voeren opnieuw een centrale bank in en houden enkel de blockchain over, een technologie die al bijna dertig jaar oud is. Erg is dat niet: de blockchain-hype brengt mensen samen en laat hen op een creatieve manier nadenken over processen en ketens kunnen herdacht worden en hoe informatie beter kan gebruikt worden. Dat op zich is al heel waardevol.

Dit artikel staat ook in Computable Magazine nummer 3 2019.