Werken als zzp’er is als zweven met een trapeze. Het leven zonder vast contract kent ongekende hoogtepunten, maar heeft de afgrond voortdurend dichtbij. Het is leven als acrobaat in een ‘gig economy’. Een koerswijziging die steeds meer terrein wint, ook voor de it’er.
In deze tweedelige serie gaat de auteur in op wat de gig economy doet met onze opgebouwde geschreven en ongeschreven regels. Maar ook: wat voor effect heeft het op de arbeidskrachten, wat is de rol van it hierin en wat is de lijn der verwachting hierover?
Gig economy versus traditionele economie
Voor it’ers is werken als zzp’er iets om over na te denken. Zij zijn gewend aan het werken aan tijdelijke projecten of op detacheerbasis. Bovendien ligt het uurloon vaak hoger als je voor jezelf werkt en kun je de krenten uit de pap kiezen.
Wel staat de gig economy haaks op de traditionele economie en is het niet voor iedereen weggelegd; het vraagt nogal wat van je. Discipline bijvoorbeeld, concentratie en een zekere gratie om als spil in het web verschillende projecten én al je werkzaamheden (van acquisitie tot uitvoer en administratie) feilloos te coördineren.
En niet te vergeten de durf om grote risico’s aan te gaan. Risico’s die de noodzaak aangeven om te allen tijde je ‘safety net’ strak gespannen te houden terwijl je daarboven in de lucht balanceert. Je bent namelijk nooit volledig zelfstandig als zzp’er, een netwerk om op terug te kunnen vallen is alles. Hoe riskant ook, het is een trend die zich elk jaar verder lijkt te ontvouwen. Het resultaat? Een gig economy waar vaste banen hebben plaatsgemaakt voor korte projecten.
Deeleconomie
Verwant met de gig economy is de deeleconomie, waarin toegang belangrijker wordt gezien dan eigendom. Wat begon als een idealistisch, haast utopisch wereldbeeld waar we alles met elkaar delen. Niet zaken doen met bedrijven, maar op een persoonlijke manier. Terug naar het idee van ‘de bakker op de hoek’ en ‘het touwtje door de voordeur’, het menselijke gezicht. Airbnb voor het delen van huizen, Snappcar voor een gezamenlijke auto en Peerby om je gereedschapskoffer voor anderen open te stellen. Kortom: people, planet én profit.
Kritiek kwam er ook. Want een buurt is er niet altijd even blij mee als een gezinnetje ineens periodes hun huis verhuurt aan buitenlandse feestzoekers die de buurt op de kop zetten met lawaai, drank en drugs. Of ‘taxichauffeurs’, die zonder enige vorm van screening of vergunning (en die werkdagen van elf uur maken) klanten oppikken van de straat…
Uber
Het destijds vernieuwende, maar ook omstreden taxibureau Uber is het bekendste voorbeeld van een deeleconomie. Een bedrijf dat niet alleen eerder gevormde regels van de maatschappijen waarin ze opereerden aan hun laars lapte, maar daarmee ook het hele beroep dat wél volgens de regels werkte, op de kop zette. Alle ophef en rechterlijke uitspraken zorgden ervoor dat Uber in Nederland al niet meer onder het principe deeleconomie valt. In tegenstelling overigens tot de Amerikaanse variant, waar je nog wel in je eigen auto op flexibele tijden kunt bijverdienen.
Kortom, wat begon als een mooie droom wordt steeds meer omrand door de zwarte contouren van een nachtmerrie. En Airbnb en Uber zijn niet de enige voorbeelden. Ook de projecten om deelfietsen op de markt te brengen, had een behoorlijk neveneffect. Denk aan uit de kluiten gewassen projecten die de maatschappij meer kwaad doen dan goed (deelfietsen die de steden vervuilen), het privacyvraagstuk rondom het verzamelen van al deze data en het vraagstuk ‘arbeidsvoorwaarden’. Een discussie die al veel langer aan de gang is natuurlijk, sinds het begin van de zzp, en die alleen maar tot de conclusie heeft geleid dat je volledig eigen verantwoordelijkheid moet durven nemen als zelfstandige.
Rol van de it’ers
Ondanks de risico’s starten steeds meer it-professionals een eigen bedrijf, blijkt uit analyses en onderzoeken. De krapte op de it-arbeidsmarkt zorgt ervoor dat it’ers eieren voor hun geld durven te kiezen. Lukt het niet, dan is er vaak geen man overboord: werk genoeg.
En juist in een gig economy speelt opnieuw it een cruciale rol. Hoe breng je mensen over de hele wereld samen? Dat kan alleen digitaal. Hoe houd je controle op de producten en diensten die aangeboden worden? Digitale analyses. En hoe traceer je gedeelde middelen? Via trackingtechnologie.
Eigen taal van it’ers
Daarbij heeft de it-wereld haar eigen taal en stijgt daarmee steeds vaker uit boven de maatschappelijke norm. Denk aan het ontwikkelen van een eigen munt in de vorm van bitcoins en alle nieuwe mogelijkheden die hieruit voort zijn gekomen dankzij de datastructuur erachter: blockchain. Blockchaintechnologie kan de huidige machtsverdeling weleens gaan opschudden. En beveiliging? Ook daarin zijn de it’ers onmisbaar. Niet alleen zijn het de it’ers waar overheden voor moeten waken, het zijn ook de it’ers die ons met nieuwe data-securitytechnologie moeten gaan beschermen.
Meer weten over de gig economy? Lees ook deel twee die volgende week 13 december verschijnt.
Eva Haarsma, content marketeer bij Bonque
