Binnen organisaties wint het aanstellen van een chief digital officer aan populariteit. Deze cdo concentreert zich op de digitale transformatie, wat iets anders is dan het verder automatiseren van bestaande processen. Een cdo kijkt met een ondernemersblik naar de mogelijkheden van nieuwe digitale technologieën. En dat is weer iets anders dan hoe architecten gewend zijn te kijken.
Een mooi voorbeeld van een bedrijf dat met zo’n blik naar digitale innovatie kijkt, is PostNL. Zij hebben de afgelopen tijd samen met Transavia een bagage-ophaaldienst ontwikkeld. PostNL haalt je koffer thuis op, checkt die in op de luchthaven en zorgt ervoor dat die klaar staat op de plaats van bestemming.
Een andere nieuwe PostNL-dienst is een webshop waarop consumenten kaas van lokale boeren en kaasmakers bestellen. Echte boerenkaas, die PostNL gekoeld bij klanten aflevert. Kaasmakers in het hele land kunnen zich aansluiten en zo laagdrempelig een online-verkoopkanaal openen.
Hetzelfde doet PostNL met bloemen. Wil je bloemen gaan verkopen in je webshop? Aan de achterkant daarvan handelt PostNL de order volledig af.
Voor PostNL betekent dit het uitbreiden van hun bestaande logistieke dienstverlening naar nieuwe markten. De meerwaarde zit ‘m erin dat de bestaande transportmiddelen en -netwerken breder zijn in te zetten.
Budget
Het opzetten van dergelijke nieuwe digitale producten en diensten vergt een investering. Concurreert de cdo op dat gebied met de cio (chief information officer)? Nee, in de meeste bedrijven niet. Want het budget voor nieuwe digitale diensten wordt in vrijwel alle organisaties vanuit de business ter beschikking gesteld. Terwijl initiatieven om bestaande processen verder te digitaliseren gewoon zijn te blijven betalen vanuit het it-budget.
Andere benadering
Ook op het gebied van enterprise-architectuur vraagt digital om een andere benadering. Gartner maakt het onderscheid tussen systems of record, systems of differentiation en systems of innovation. Het competitieve verschil wordt gemaakt door de systems of differentiation en innovation. De systems of differentiation bieden vooral meerwaarde in situaties waar je flexibel wilt kunnen inspelen op klantwensen. Je stelt niet langer het proces centraal, maar de klant.
De bovenste laag in het Gartner-model is die van de apps en mobiele sites; applicaties die je makkelijk weer vervangt of zelfs weggooit als ze niet meer nodig zijn. Denk aan een tijdelijke app rondom een actie of evenement.
In de onderste laag, de systems of record, vind je de erp-systemen die de operational excellence in goede banen leiden. Het is het domein waarover we vaak in negatieve bewoordingen spreken en die we beschouwen als een kostenpost. Waar we vaak nauwelijks bij stilstaan, is dat als de erp-aansturing zwakke plekken heeft, die door het aanboren van nieuwe digital markten vaak alleen maar groter worden. Wie de onderste laag niet voor elkaar heeft, kan het op de bovenste lagen wel vergeten.
Met de komst van de cdo krijgt de enterprise-architect er een nieuwe stakeholder bij die heel andere eisen stelt dan de cio. De belangrijkste vraag die de cdo stelt is wat er op elke laag van de architectuur moet gebeuren om digitale businessmodellen daadwerkelijk te verwezenlijken.
Organisatorische aansturing
Ook de organisatie die digital omgeeft, is anders dan die rond it. Zoals gezegd, stellen steeds meer bedrijven voor het leiden van de digitale transformatie een cdo aan. Dit is een strategische rol die niet thuishoort in de it-organisatie. Daar zitten namelijk nog steeds de cio met zijn enterprise-architect, die de cdo weliswaar met raad en daad terzijde staan, maar die primair een inside-out-focus hebben. De cdo daarentegen heeft een outside-in-focus: wat willen klanten en hoe geeft de organisatie daar met een door digitale technologie gefaciliteerd businessmodel invulling aan?
Is er geen cdo benoemd, dan behoort dit vaak tot het takenpakket van de cio. Zoals aangegeven, kijken cio’s met een inside-out focus: waar moet it goed in zijn om de business succesvol te maken of te houden? Krijgt de cio de cdo-rol erbij, dan zal hij zijn aandacht dus aanzienlijk moeten verbreden. De nieuwe rol vraagt bovendien andere skills, zoals het praten van de taal van business-executives.
Het is voor de cdo-taak nog belangrijker om aansluiting te zoeken bij de business en bij wat er buiten gebeurt. Cio’s – die in hun hart altijd stiekem techneut zijn gebleven en meer een cto-achtige invulling aan hun rol geven – zullen waarschijnlijk te veel door de technologie- en te weinig door de businessbril blijven kijken. Het is aan de raad van bestuur om dit te signaleren en de lacune op te vullen.
Hand in hand
Hoe een bedrijf het ook organiseert, het is duidelijk dat digital verder gaat dan it. Het is ook duidelijk dat de twee niet zonder elkaar kunnen. Zonder goede enterprise-architectuur zijn de digitale initiatieven onvoldoende te integreren in de rest van de bedrijfsvoering en als los zand aan elkaar hangen. De cio, cdo en enterprise-architect moeten hand in hand optrekken.
