Technologie: vriend of vijand?

‘I’ll be back’, zegt de zichtbaar geërgerde Terminator Arnold Schwarzenegger in zijn kenmerkende, door een Duitse tongval verwrongen Engels tegen een agent aan de balie van een politiebureau waar hij op zoek is naar zijn menselijke prooi. Robot Schwarzenegger komt even later inderdaad terug en zaait dood en verderf. Geen enkele agent overleeft de slachtpartij die volgt. Het is een van de bekendste scènes uit de filmgeschiedenis en ‘I’ll be back’ is een gevleugeld gezegde geworden.

De Terminator gaat over de strijd om de heerschappij over de aarde tussen mens en machine. En uiteraard, de vijand technologie is gewetenloos en vooral meedogenloos. Het is 1984, het hoogtepunt van de reaganomics, de defensie-industrie spendeert miljarden dollars om de Sovjet-Unie de baas te kunnen wanneer regisseur James Cameron zijn eerste grote blockbuster aflevert. De Westerse wereld zit opgesloten in de donkere jaren ’80 en wij, Hollywoodverslaafde Europeanen, krijgen vanuit het door geweld geobsedeerde Amerika een angstbeeld ingeprent over hoe technologie in de toekomst zomaar eens onze grootste vijand zou kunnen worden.

Het beeld blijkt hardnekkig. Nog steeds zijn we bang voor alles wat met technologie te maken heeft. In de slipstream van die angst zijn we inmiddels ook al als de dood voor alles wat te maken heeft met cyberwar, privacy en security. Angst is zelden een goede raadgever, dat weten we allang. Die angst voor technologie maakt dat we in de bestuurskamers verstijven vanuit een dierlijke fight-or-flight-response, met als gevolg een volledige verlamming van alles wat met innovatie te maken heeft.

En passant is dat ook koren op de molen van alle consulting firma’s, die het waarschuwen voor een Armageddon (ook een mooie Hollywood-productie) tot een kunst hebben verheven en duizenden keren hetzelfde rapportje mogen schrijven over het waarom onze ceo’s en cfo’s vooral niets moeten doen totdat ze het goed volgens de regeltjes geregeld hebben.

Arcadia

Angst en onrust blijken kolossale geldmotoren binnen de wereldeconomie. De strijd tegen het terrorisme is een zegen voor de wapenindustrie en het militair-industrieel apparaat. Als Limburger woon ik, na flink wat jaren Randstad, al weer ruim tien jaar in de Achterhoek. Het Arcadia waar je geen fiets op slot hoeft te zetten, de de achterdeur nog met een gerust hart kunt laten open staan en waar de antroposofen met hun vilten pantoffels het voor het zeggen hebben.

Maar ook in ons Arcadia valt de opmars van de uit angst geboren controle op. Hoewel er objectief in de afgelopen vijfentwintig jaar weinig veranderd lijkt – het is volgens het CBS qua misdaad en verkeer een stuk veiliger dan een kwart eeuw geleden – hebben we er blijkbaar alle vertrouwen in verloren dat kinderen nog zelfstandig naar school of de sportclub kunnen. Liever brengen we ze met de auto of controleren ze met de app (‘Stuur je een appje als je er bent?’) of nog erger: de groepsapp van bezorgde ouders. We denken het veiliger te maken, maar het grootste effect is dat de angst toeneemt en de geldeconomie weer een flinke slinger krijgt.

Blamages

We zijn in het Westen best een eindje op weg (geweest) met het toepassen van it als ondersteuning van onze overheid, organisaties en bedrijven. Maar door de blamages van het afgelopen decennium, waar nog steeds geen einde aan lijkt te komen (SVB, Belastingdienst, Rechtspraak, et cetera), is de deur naar de vooruitgang in het slot gevallen. We moeten wel snel wakker worden en onze mouwen opstropen, want landen als China en Rusland domineren de technologieproductie al. En technologie is de enige weg naar een samenleving waarin natuurlijke grondstoffen, energie en voeding op een transparante wijze verdeeld kunnen worden onder de bevolking. 

De enige wijze om uiteindelijk een eerlijk democratisch systeem te krijgen ter vervanging van het gedateerde, in alle voegen krakende één-keer-in-de-vier-jaar mag- je-tekenen-bij-het-kruisje-systeem dat we nu hebben. En de enige manier waarop we een energietransitie kunnen volbrengen en daarbij de noodzakelijke self-driving society kunnen realiseren. Dit zodat we straks met tien of vijftien miljard mensen op deze aardkloot kunnen blijven samenleven.

Minder vijandig

In mijn technologie-Arcadia moeten we toch echt minder vijandig kijken naar met name het Verre Oosten. We moeten inzien dat ze daar twintig jaar vooruit zijn op ons en ook een voorbeeld nemen aan het geloof dat ze daar aan de dag leggen als het gaat om de mogelijkheden. De wapenfetisje, XXXL-size-fastfood-etende, onruststokende en Trump-manische VS moeten we voorlopig links laten liggen. Dat land heeft wapens en angst als voornaamste exportproduct. 

Europa moet zich verenigen tot een technologische supermacht waar plaats is voor iedereen en waar technologie onze vriend is. Nieuwe generaties geven we daarmee ook een mooi leven. Laten we zorgdragen voor een samenleving, waar mens, cultuur, geloof, robots en machines elkaar continu op neutraal terrein met wederzijds respect kunnen ontmoeten en waar we weten dat de aarde niet lijdt onder ons consumptiegedrag. Maak technologie onze vriend en laten we hem voor eeuwig omarmen.

 Dit artikel verscheen eerder in Computable magazine nummer 4 van 2018.