Woensdag 20 juni wordt in de Kamer het trieste hoofdstuk van zeven jaar lang ict-falen rond de vernieuwing van de bevolkingsadministratie (BRP: Basisregistratie Personen) afgesloten. Tegelijk worden de kaders geplaatst voor een nieuwe ronde vernieuwing. Die zou zomaar eens succesvol kunnen zijn. Het enige dat nodig is, is het op de kop zetten van het concept en het opvolgen van een dubieus advies van de onderzoekscommissie BRP.
Recent bespraken wij hier het rapport ‘Niet Te Stoppen’ over het 100 miljoen euro ict-fiasco dat luisterde naar de naam ‘Operatie BRP’. Op woensdag 20 juni vergadert de Tweede Kamer over dit rapport en hoe het verder moet. Een insider zei laatst tegen mij dat het programma de nek werd omgedraaid door één woord: ‘skelettransplantatie’. Dat is te veel eer. Het programma werd gestaakt omdat het eindeloos uitliep, de Tweede Kamer besefte dat zij door minister Plasterk was misleid en er een nieuw kabinet aan zat te komen. Vrijwel zeker heeft minister Plasterk te horen gekregen dat hij vóór zijn vertrek deze ict-maagzweer moest wegwerken. Zo geschiedde – en hoe! Het BIT boorde het BRP programma zodanig in de grond dat de positie van het BIT zelf nu ter discussie staat.
BRP: The Saga Continues?
Maar ondertussen zitten we wel met een sterk verouderde bevolkingsadministratie. Extra pijnlijk is dat de gemeenten worden leeggeschud door ict-leveranciers Centric en PinkRoccade. Deze partijen houden ook innovatie bij gemeenten tegen, niet zozeer omdat ze incompetent of kwaadaardig zijn, maar omdat dat altijd zo werkt bij een markt zonder serieuze concurrentie.
Ondertussen heeft staatssecretaris Knops van BZK in tweede instantie de volledige eindversie van de broncode van de BRP vrijgegeven en ligt er een evaluatierapport met een dubbelzinnige aansporing om door te gaan. Als de politiek nu haar gewone ding doet dan gebeurt het volgende:
1- De Kamer constateert dat de bouw van de BRP is mislukt, dat er zoals altijd niemand schuld heeft en bedankt de onderzoekscommissie voor haar rapport.
2- Het Kabinet valt terug op het ‘gefixte’ doorstart-rapport uit 2013 van Gartner en kiest optie 2: het ombouwen van de centrale database die we al hebben, de GBA-V(erstrekkingen).
3- De verbouwing wordt gegund aan Atos dat ook het bestaande, niet erg robuuste GBA-V systeem heeft gebouwd en beheert.
4- Omdat de onderzoekscommissie heeft geadviseerd om verder te gaan in kleine stapjes kost het tien jaar en nog eens honderd miljoen tot het Kabinet Rutte-VII er achter komt dat de GBA-V niet kan worden omgebouwd.
De GBA-V(alkuil)
De GBA-V die nu dreigt te worden omgekat tot een leidende centrale bevolkingsregistratie is een lever-database, een read-only systeem, een datawarehouse. De GBA-V is een veredelde kaartenbak die zo is opgezet dat de kans op uitval van door gemeenten geleverde gegevens minimaal is. Zo’n systeem verbouwen tot een echte database die één waarheid ondersteunt kan alleen bij volledige herbouw en dan komt er qua database iets uit dat erg lijkt op de ontworpen BRP. Dan kun je dus beter verder met die BRP-database.
Dit is overigens in een handomdraai vast te stellen, gewoon door het GBA-V gegevensmodel vrij te geven. (De code hoeft niet eens.) Met de hoed in de hand heb ik de beheerder van de GBA-V, de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG), daarom verzocht. Dat verzoek wordt al een tijdje overwogen. We wachten af.
‘Veldwijk? Die is alleen maar negatief bezig!’
Naar verluidt heeft D66-Kamerlid Kees Verhoeven zoiets gezegd in reactie op een vraag naar het waarheidsgehalte van de artikelen over het BRP-project in Computable. Verhoeven heeft helaas een punt. Maar wie de litanie van artikelen over bedrog en falen leest zal ook vaststellen dat ik lovend was over de opzet van de BRP-database. Niet het ontwerp heeft de BRP de das omgedaan maar eindeloos geklooi met software-generatoren. En laat nou die database-opzet cruciaal zijn voor elk vervolg dat kans van slagen heeft. De volgende poging om de bevolkingsadministratie te moderniseren hoeft dus helemaal niet bij nul te beginnen. Eat that, meneer Verhoeven!
Wat weinigen zich realiseren is dat ook de programmatuur om de ‘strenge’ BRP-database te vullen is gebouwd en ook werkt (in refresh-modus, dat wel). Daarmee hebben de gemeenten nu al een instrument voor het grijpen om de integriteit en de intergemeentelijke consistentie van de bevolkingsdata te managen en iets van greep te krijgen op Centric en Pink. Het advies van de onderzoekscommissie om snel quick wins te realiseren vereist in eerste instantie alleen het weer in de lucht brengen van de software die ex-minister Plasterk heeft weggekieperd. Super positief, toch?
Het rapport feitenrelaas ontkracht hoegenaamd niets van wat ik sinds 2013 over het BRP-programma heb geschreven, maar omdat het rapport zich ver houdt van de techniek zegt dat niets. Uit eigen onderzoek blijkt dat ik er in één opzicht volledig naast zat. Kort voordat het programma werd gestaakt beweerde ik dat het vervangen van gegenereerde Java-code door handmatige code de kwaliteit van de software niet ten goede zal zijn gekomen. Het lijkt erop dat ik mij daarin heb vergist. De kwaliteit van de herschreven code lijkt goed en de documentatiegraad oogt picobello. Onder grote politieke druk is zoiets een knappe prestatie en ik kan alleen maar vaststellen dat je van 30+ jaar ervaring niet automatisch helderziend wordt. Touché, meneer Verhoeven.
De tweede horde
Er is een moment geweest, ergens begin 2017, waarop ik meende dat de BRP-software klaar zou komen en men de BRP zou gaan invoeren. Dat was nadat was gebleken dat de generatoren definitief waren opgedoekt. Ik schreef toen een artikel getiteld ‘Het ergste moet nog komen’ waarin ik betoogde dat de implementatie van de software een drama zou worden en de exploitatie een permanente ramp. En dat had niets te maken met de kwaliteit van de software maar met de opzet van het BRP-stelsel. Het BIT gaf mij kort daarna gelijk met een schatting van honderd miljoen aan implementatiekosten, maar dat was onderdeel van zijn liquidatie-opdracht.
Dit vereist natuurlijk enige uitleg. De bestaande bevolkingsadministratie is in de basis decentraal opgezet; registratie vindt plaats op gemeentelijk niveau en de centrale bevolkingsadministratie, de GBA-V is volgend met in beginsel één dag vertraging. Gemeenteland is vergelijkbaar met een groot bedrijf, denk KPN of Aegon, met meerdere divisies die hun eigen klanten bedienen. Zo’n bedrijf heeft anno 2018 natuurlijk een custromer relationship management (crm)-systeem, maar de divisiesystemen zijn leidend. De centrale afdelingen marketing en personeelszaken zullen vast wel eens dromen van een leidend crm-systeem, maar geen bedrijf zal zoiets doen. Niet alleen hang je dan je complete bedrijfsvoering op aan één systeem, maar die divisiesystemen ondersteunen allerlei eigen functies en zijn doorgaans ingebed in allerlei andere systemen. Je zult daarom niet veel grote bedrijven tegenkomen – ik ken er niet één – met een leidend crm-systeem.
Precies dit, een leidend centraal systeem, is dus wat de overheid met de BRP beoogde. Het hart van de gemeentelijke gegevenshuishouding zou worden verplaatst naar Den Haag en de rest van het lichaam zou bij de gemeenten mogen blijven. Een echte business case hiervoor is nooit gemaakt en dat is begrijpelijk. En omdat de BRP al over de eerste horde is gestruikeld ziet niemand hoe hoog deze tweede horde zou zijn geweest. Bedenk daarbij dat de overheid – anders dan KPN of Aegon – geen eigenaar is van de decentrale systemen die de gemeenten nog steeds zouden afnemen van Centric en Pink. Wat de BRP zou bewerkstelligen is een tightly-coupled hypercomplex hybride centraal/decentraal publiek/privaat-systeemconcept, een Siamese tweeling (eigenlijk een drieling) waarbij elk foutje direct doorwerkt op het systeem als geheel en elke storing in de centrale BRP subiet de complete gemeentelijke bedrijfsvoering plat zou leggen. Echt, een succesvol BRP-project zou hebben geresulteerd in een enorme en permanente ict-ramp. En dat kan dus in de toekomst alsnog gebeuren.
Positiever: whitepaper ‘Verder met de BRP’
Omdat er zoveel op korte termijn valt te winnen met het weer in de lucht brengen van de werkende delen van de BRP; omdat het denken van de overheid nog steeds gericht is op een leidend gecentraliseerd systeem; omdat een stagnatie tot ver in de jaren ’20 valt te voorzien; om deze en andere redenen hebben we onze positieve visie op hoe het verder moet met de BPR enkele maanden terug verwerkt in een whitepaper (download hier). Omdat we geen zin hadden in nodeloze controverse, hebben we het met de hoed in de hand aangeboden aan het ministerie, waarna het de ronde is gaan doen in gemeenteland. Uiteraard loopt daar de discussie over ‘hoe nu verder’ al een tijd lang en na het verschijnen van het feitenrelaas rapport komt de discussie hopelijk in een stroomversnelling.
Onze whitepaper gaat over veel meer positieve dingen dan het weer tot leven brengen van werkende stukjes BRP en het maken van de correcte keuze met betrekking tot de GBA-V en de (de)centralisatie van de BRP. Het echte perspectief gaat veel verder dan een gemoderniseerde ict-omgeving voor de gemeenten. Minstens zo belangrijk is het tot stand brengen van een BRP die geschikt is voor het Nederland van de 21e eeuw. Dat perspectief is sinds het begin van deze eeuw uit beeld verdwenen en behoort in de komende moderniseringsronde alsnog te worden opgepakt. Hoe zo’n werkelijk moderne BRP er volgens ons uit zou kunnen zien hebben we ook uitgewerkt. Echt – positiever gaat het niet worden.
Reacties op de whitepaper op deze site of in de richting van Staatssecretaris Knops of de Tweede Kamer zijn natuurlijk van harte welkom.
NIET 7 jaar maar 17 jaar tobben met de mGBA c.s. Sinds het rapport van de commissie Snellen is alleen maar kommer en kwel over dit onderwerp en miljoenen aan Euro’s verloren gegaan. Door een aantal malen de naam van deze basisadministratie te wijzigen worden veel van deze miljoenen uit het zicht verwijderd.