Samenwerking vormt barrière blockchain-projecten

Technologie, behalve dan het gebrek aan ontwikkelaars, vormt niet echt een struikelblok in een blockchainproject. Het leren met elkaar samenwerken, vormt eerder een barrière. Het blijkt moeilijk om alle kikkers in de kruiwagen te houden omdat er vaak uiteenlopende partijen bij betrokken zijn. Maar laat je er niet door weerhouden om een blockchaintraject te starten. Dat stelt Marloes Pomp, adviseur bij talloze blockchainprojecten van de overheid.

Marloes Pomp was recent spreker op vakbeurs Zorg & ICT 2018, uitgenodigd om bezoekers bij te praten over wat dat nu is, zo’n blockchain. Met als achterliggende vraag: kan deze technologie ook ingezet worden in de zorgsector?

Pomp werkte een tijdje bij de overheid maar is inmiddels als zzp’er betrokken bij zo’n 25 tot dertig proefprojecten bij uiteenlopende overheidsinstanties. Met co-auteur Roel Verhaert heeft zij afgelopen maand het boek ‘Blockchain in de praktijk. Use cases van de overheid’ (Nederland én België) uitgebracht.

Zelf zegt ze over deze aanzienlijke hoeveelheid proefballonnen: ‘Als ik er over vijf jaar op terugkijk, zal ik lachend constateren dat een deel ervan onzinnig blijkt te zijn geweest. We staan namelijk pas aan het begin van de blockchainontwikkeling in Nederland. Die moet nog zijn vorm krijgen.’

Desondanks spreekt Pomp nu al van een vergaarbak als het om blockchaintechnologie gaat. Sterker nog, volgens haar gaat het bij de meeste proefprojecten om een combinatie van oplossingen, waarbij blockchain er één van is. Van het oorspronkelijke idee dat een blockchain openbaar is en dat iedereen de vastgelegde gegevens kan controleren zonder dat er een centrale autoriteit aan te pas komt, lijkt op de bitcoin en andere cryptomunten na, weinig meer over. Het merendeel van de (proef)projecten betreft semi-openbare of private blockchains, waartoe een beperkt aantal partijen toegang hebben.

Jip en Janneke

Om het concept blockchain aan de bezoekers van Zorg & ICT in de Jaarbeurs in Jip-en-Janneke-taal uit te leggen trekt Pomp de vergelijking met het geheugenspelletje ‘Ik ga op reis en neem mee’. De eerste speler die aan de beurt is bij dit spel, roept hardop ‘Ik ga op reis en ik neem mee…’. Om de zin vervolgens aan te vullen met bijvoorbeeld ‘een koffer’. Speler twee herhaalt deze zin, inclusief ‘een koffer’ en vult dit aan met iets anders. Nummer drie noemt dan weer de zin en in de juiste volgorde de objecten van de eerste twee spelers, en verzint er weer een voorbeeld bij. Op deze manier wordt de keten van woorden steeds langer; maakt een speler in deze keten een fout in de volgorde van de meegenomen objecten, dan herkent iedereen de fout en is die speler af.

Bij een blockchain (blokketen) – eigenlijk een gedistribueerde database – gaat het ook om een ketensysteem waarbij in elk block (blok) informatie – versleuteld via een hash-generator – wordt opgeslagen; die informatie gaat mee naar het volgende block. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om betaalgegevens of budgetten, maar ook om onderlinge afspraken, persoonsgegevens, autorisaties, eigendomsakten of diploma’s. Deze informatie kan niet eenzijdig door een partij worden gemuteerd; dan klopt de hash niet meer en dat zien de andere partijen. Elke transactie of stap wordt decentraal bijgehouden via een ledger (grootboek) en elke deelnemer kan dit grootboek (een soort database) inzien.

Tweede generatie

Daar waar het met de oorspronkelijke bitcoin-blockchain alleen om transacties draait, gaat het in de tweedegeneratie-blockchains om diverse administratieve afhandelingen, stelt Pomp. Middels zogeheten ‘smart contracts’ – dat zijn stukjes code die op de blockchain worden gezet – wordt er van te voren geregeld welke processen er automatisch worden afgehandeld. Hiervoor zijn inmiddels diverse implementatieraamwerken bedacht, zoals Hyperledger Fabric, vooral bedoeld voor besloten blockchains.

Volgens Pomp is blockchain vooral interessant voor ketensamenwerkingen, ook in de zorgsector waar veel processen met diverse partijen plaatsvinden. ‘Het gaat bijvoorbeeld om een versnelling van een ’track en trace’-gedeelte waarbij er controles aan het begin van een traject zijn ingebouwd in plaats van achteraf.’ Als denkbeeldig voorbeeld noemt ze de zelfrijdende auto waarbij blockchaintechnologie wordt ingezet voor bijvoorbeeld automatisch betalen bij een tol.

Meer dan veredelde track & trace

Maar blockchain is meer dan veredelde tracking & tracing, vindt Pomp. Een ander, reëel voorbeeld waarnaar ze verwijst is het Kindpakket, een lopend project van de gemeente Zuidhorn. Dit bestaat uit een budget van driehonderd euro per jaar voor armlastige gezinnen. Het is bestemd voor de aanschaf van vooraf vastgestelde producten zoals (sport)kleding, schoolspullen, speelgoed of en zwembadkaartje. Voor het gebruiken en het afhandelen van het Kindpakket heeft de gemeente blockchaintechnologie ingezet. Bij het kopen van een product betaalt de ouder met een specifieke QR-code en een app, waarbij de ondernemer het geld direct op zijn rekening krijgt bijgeschreven zonder tussenkomst van de gemeente.

In de oude situatie moesten gezinnen eerst een formulier invullen, waarna de gemeente checkte of zij voor het Kindpakket in aanmerking kwamen. Zo ja, dan kregen ze vouchers toegestuurd die ze konden inwisselen bij winkels, waarna winkeliers weer een administratief proces moesten opstarten om hun geld daadwerkelijk gestort te krijgen.

Bij deze blockchainoplossing, legt Pomp uit, heeft de gemeente van te voren bepaald wie voor het Kindpakket in aanmerking komt en heeft zij dit per gezin geoormerkte geld in een token – een digitaal recht – in de blockchain geprogrammeerd. Daarna krijgt het desbetreffende gezin een QR-code opgestuurd waarmee het via een speciale app het geld kan ophalen en gebruiken. Voor de directe betalingen maakt Zuidhorn gebruik van de digitale Bunq-bank.

Volgens Pomp scheelt deze oplossing een hoop papierwerk en tijd. Zuidhorn kijkt of de oplossing kan worden uitgebreid naar andere gemeenten. Daarnaast komen er vouchers met QR-codes voor gezinnen die niet beschikken over een smartphone met een app.

Lantaarnpalen

Blockchaintechnologie kan ook worden ingezet voor sneller onderhoud, zegt Pomp. Ze noemt een proef bij de gemeente Alphen aan den Rijn om het onderhoud van lantaarnpalen via een blockchain te regelen. Hierbij merkt een sensor van KPN of een paal niet meer functioneert. Een vooraf geselecteerde monteur krijgt automatisch een seintje, lost de storing op en krijgt na zijn terugmelding direct uitbetaald. Tot nu gebruikelijk bij Alphen aan den Rijn is dat zo’n onderhoudstraject pas in gang wordt gezet na een klacht van een burger.

Maar, benadrukt Pomp, de keuze om een blockchaintraject te starten is contextafhankelijk. In sommige situaties is blockchain een wassen neus of voegt het weinig toe. ‘Neem bijvoorbeeld het Kadaster in Nederland. Daar werkt het registreren van kavels geolied en dan zou het niet logisch zijn om met een onvolwassen technologie een goed systeem te vervangen. Daarentegen liggen er in de zorgsector volop kansen. Ik weet bijvoorbeeld van het project Labchain, waarbij laboratoria en ziekenhuizen labresultaten via een blockchain uitwisselen in plaats van de papieren uitdraai via koeriers te versturen.’

Hobbels

Toch zijn er in haar ogen nog de nodige hobbels te nemen wil blockchain uitgroeien tot een volwaardige technologie. Zo is er een schaarste aan ontwikkelaars en is bijvoorbeeld weinig of snel verouderde documentatie. Ook zijn er nog discussies nodig over juridische aspecten, in het bijzonder de privacy en wie er verantwoordelijk is mocht er iets misgaan in een project.

‘Maar het grootste knelpunt is toch samenwerking. Vaak zijn er zoveel partijen in een blockchainproject betrokken dat het moeilijk is om alle kikkers in de kruiwagen te houden’, zegt Pomp. Zij heeft dat zelf mogen ervaren in een persoonsgebonden budget (PGB)-proefproject bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Daarbij kopen mensen met een beperking aan de hand van hun PGB eigen zorg in via een blockchainoplossing. De gemeente Amsterdam doet mee aan deze pilot in samenwerking met de Gideonsbende, Sigra en Per Saldo en de SVB.

Desondanks spreekt ze in dit verband toch over de ‘allerbeste use case tot nu toe. Daarom is mijn advies: laat je niet door de hobbels weerhouden om een blockchaintraject te starten. Begin gewoon.’