Stop de moderne slavernij!

Ik las laatst dat zo’n 40 procent van de ziekmeldingen in onze organisaties en bedrijven stress-gerelateerd zijn. Gezien mijn ervaringen niet een cijfer waar ik van opkijk, maar wel een waar we ons als samenleving de ogen uit onze kop voor mogen schamen.

Binnen bedrijven hebben we als werknemer vaak een goed idee waar het bedrijf beter van wordt, maar de leiding van de afdeling of de bedrijfszuil waarbinnen we functioneren misschien niet. Of we zien waar dingen spaak lopen, maar we kunnen er niks mee omdat iemand of een afdeling hoger in de boom juist wel vaart bij dat spaaklopen. We lopen tegen een muur van de hiërarchische piramide op en vervolgens tegen die onvermijdelijke burn-out aan. Het kan ook zijn dat we iets leuks voor onszelf vinden en managers links laten liggen; verstoppetjes spelen binnen een hiërarchisch model is namelijk kinderspel!

Iedereen die langer dan drie jaar meeloopt in het Nederlandse bedrijfsleven herkent dit wel. Al die treurniswekkende uitvallers hebben hun hart aan de organisatie verkocht, hadden ooit prachtige dromen, maar hebben geen liefde teruggekregen. Not getting thinks done is the mother of these fuck ups. Binnen de organisatie is er geen plek om de opgebouwde spanningen op te lossen, hence: het uitval.

We sturen onze (oude) bedrijven en organisaties nog altijd aan via een machtsstructuur. Dat komt er kort op neer dat een baas, chef of een bestuurskamer nadenkt en besluit. Vervolgens mag de rest uitvoeren. Dit is vergelijkbaar met eh… de absolute monarchie! Een koning, met eventueel een hofhouding, die wikt en beschikt. In Europa kwam aan dat staatsbestel na de dood van Zonnekoning Lodewijk XIV voorgoed een eind, maar in het bedrijfsleven is het nog springlevend. In het merendeel van de bedrijven mag een bestuurskamer beslissen over alle zaken, ook die waar de bestuurders absoluut de ballen verstand van hebben. Zoals it.

De it-branche is sowieso een geweldige representant van het systeem. Het overgrote deel van bestuurders dat met it te maken heeft, denkt in programma’s, controle, mijlpalen, risico mijden en vooral veel plannen. Ze geloven niet in natuurlijke hiërarchie met een natuurlijke flow, maar in functionele hiërarchie, waarbij er altijd een hogere baas is die de echte beslissing moet nemen, die echt verantwoordelijk is. Zo’n baas heeft er een dagtaak aan om fouten te voorkomen wat ertoe leidt dat er juist enorme blunders worden gemaakt, die verdoezeld moeten worden. Maar gelukkig is er dan een hofhouding van ondersteunde services als KPMG, PWC, Deloitte, EY en SIG die met vluchtige analyses via indirecte weg altijd schuldigen weten te vinden. Voormalige bestuurders zijn dan al lang vertrokken en de huidige bestuurders hebben ‘heldendaden’ verricht door slechtlopende projecten te stoppen.

Vernieuwen moet, dat snappen de oude bestuurders ook. Maar hoe te vernieuwen? Oplossing uit de oude wereld is simpel: laten we de bekende strategisch partijen aan tafel roepen, flink met poppetjes schuiven en jawel, vooral onze eigen mensen verwaarlozen ‘want die weten het toch niet’. Zo begint de faalcyclus opnieuw en loopt verder tot in het oneindige. Die strategische partijen sturen bij de klanten altijd aan op grote veranderingen, omdat grote veranderingen voor hen ook veel werk betekenen, en dus geld. Hoe meer je de bestaande werkvloer negeert, hoe meer je als externe partij verdient. Die werkvloer bestaat uit mensen die eerder de bedrijfsvoering tot een succes hebben gemaakt. Die al jaren werken aan de verfijning ervan en de bestuurders daarmee geholpen hebben aan hun dikke salaris. Maar de liefde komt blijkbaar niet van twee kanten en volstrekt competente, ambachtelijke, hooggeschoolde, gedreven werkkrachten worden opzij geschoven en belanden in de ziektewet.

De ingehuurde werkkrachten die via de strategische partijen binnenkomen, werken niet uit liefde maar voor een perverse prikkel van geld. Dat is eigenlijk een vorm van moderne slavernij; je laat je ‘omkopen’ om binnen een slecht systeem een klus te doen. De zweep is vervangen door een zak geld. Die werklui voeren opdrachten uit van managers in een niet natuurlijk functionerend systeem vol met wait states, en gespeend van elke flow. Je zou dat smartengeld kunnen noemen. Ook het zomaar terzijde schuiven van waardevolle werkkrachten voelt als slavernij. Het is mishandeling zonder enige waardering voor het individu. Het maakt mensen, organisaties en de samenleving ziek.

Gelukkig heeft geen enkel systeem het eeuwige leven. De Zonnekoning kwam ten einde in een tijd dat het gedachtegoed van de Verlichting, van Lock, Voltaire en Montesquieu gemeengoed werd. We moeten onze bedrijven, zeker inzake it, anders aansturen. Stop met die moderne slavernij. We hebben flow nodig. De tijd is daarvoor rijp. Dan zal ook blijken dat we het met de helft van de mensen aankunnen.

(Deze bijdrage is afkomstig uit Computable Magazine, editie 02/2018.)