2017: 93 deals; (publieke) cloud verandert alles

In 2017 viel een groeiend aantal uitbestedingsdeals te zien, variërend van allesomvattende eerstegeneratiecontracten tot en met zeer gespecialiseerde overeenkomsten. Grootste gemene deler: de impact van cloud computing is groot. Bedrijven en instellingen, van klein tot groot, willen massaal naar de cloud waarbij de omslag naar de publieke cloud doorzet. Zij kiezen daarbij vaker voor outsourcing om deze transitie in goede banen te leiden.

Voor de tiende keer brengt Computable een jaaroverzicht van de deals op de Nederlandse uitbestedingsmarkt. In 2017 (zie het overzicht onderaan) ligt het aantal van 93 deals een stuk hoger dan de 70 deals in 2016 en de 69 deals in 2015. Daarbij moet wel de kanttekening worden geplaatst dat een aantal outsourcingdeals onder de radar blijft omdat opdrachtgevers dit niet naar buiten (willen/durven) brengen.

De hoeveelheid, voor Nederlandse begrippen, grote contracten bleef beperkt. Er waren een paar verlengingen, zoals bij Shell (T-Systems, AT&T), UWV (IBM) en Prorail (Conclusion) en een aantal grote partijen besloot nog meer it-taken uit te besteden. Zo ging het Zweedse nutsbedrijf Vattenfall, waar Nuon onder valt, voor zijn applicatiediensten in zee met de Indiase it-dienstverlener TCS.

Vermeldenswaard is nog de afronding van de uitbestedingsoperatie die Nedap in 2015 inzette. Het Groenlose elektronica- en softwarebedrijf besloot het grootste deel van zijn productie- en logistieke activiteiten buiten de deur te laten uitvoeren. Het dochterbedrijf Inventi in Neede, dat deze taken uitvoerde, is gefaseerd afgebouwd en uiteindelijk dit najaar gesloten. Het kostte ruim zestig man hun baan.

Effecten van de cloud

Terugkijkend op het outsourcingsjaar 2017 constateert Peter Vermeulen, eigenaar van onderzoeksbureau Pb7, dat de impact van cloud computing op de markt immens is. ‘De cloud verandert alles. Het zorgt er allereerst voor dat de innovatiecomponent van outsourcing veel groter wordt: van de leverancier wordt verwacht dat werkplekken in de cloud worden gebouwd, dat private clouds worden opgezet, dat applicaties naar de cloud worden gemigreerd, enzovoorts. De uitkomst hiervan is verdergaande omzetkannibalisatie om aflopende contracten te kunnen behouden. Maar ook dat bedrijven juist voor uitbesteding kiezen om deze transitie in goede banen te leiden.’

Zo sloot Akzo Nobel een nieuw contract met DXC Technology, jarenlang al de ict-partner (als HP/EDS) van het chemie- en verfconcern. Het ict-concern gaat de lokale netwerken (lan: local area network) op alle twaalfhonderd locaties in ruim tachtig landen vernieuwen en beheren. Met dit ‘next generation’-netwerk, gebaseerd op Aruba-technologie, wil Akzo Nobel innovatieve toepassingen, zoals op het gebied van internet of things (IoT), data-analyses en mobiele tools, beter ondersteunen. Dit nieuwe netwerk, geleverd via een een ‘as-a-service’-uitleveringsmodel, moet er tevens voor zorgen dat werknemers van het concern op elk moment, overal en op elk apparaat kunnen werken.

Scholen naar de cloud

Cloud zorgt wel voor fragmentatie, benadrukt Vermeulen. ‘Steeds meer organisaties nemen een toenemend aantal clouddiensten bij verschillende leveranciers af, waardoor grote outsourcingscontracten aan belang inboeten en een krimpende scope hebben. Al kan de looptijd ervan nog best decennia duren totdat uiteindelijk de oude systemen uitgefaseerd zijn.’

Hoewel de grote traditionele outsourcingleveranciers flink in de cloud hebben geïnvesteerd, kiezen veel afnemers voor specialisten in plaats van generalisten, merkt hij. ‘Naast dat ze zelf contracten afsluiten met bijvoorbeeld Amazon Web Services (AWS) of Microsoft voor infrastructuurdiensten en een met internetserviceproviders voor software-as-a-service (SaaS)-oplossingen, gaan zij vaak met gespecialiseerde implementatiepartners in zee.’

Wat in het oog springt in het overzicht van de 93 deals zijn de diverse onderwijsinstellingen die kiezen voor een overgang naar de cloud. Daarbij gaan lagere en middelbare scholengemeenschappen vaak in zee met kleine it-dienstverleners, zoals Cloudwise (Librijn Openbaar Onderwijs) of De Rolf Groep (Onderwijsinstelling Meer Primair) terwijl de grotere onderwijsconglomeraten it-partners kiezen die beter bij hun schaalgrootte passen. Zo valt in het jaaroverzicht op dat automatiseerder Axians in 2017 een aantal tenders heeft gewonnen, zoals bij Breedbandnetwerk Onderwijs Amsterdam (BOA), STC-Group, ROC van Twente en Aventus, waarbij de vernieuwing van de it-infrastructuur samen gaat met een stap naar de cloud.

Publieke cloud rukt op

‘Vorig jaar gaf ik aan dat de omslag naar de publieke cloud was ingezet. Die trend heeft zich in 2017 stevig doorgezet’, zegt Pim Schouten, managing consultant en partner van VKA. ‘Steeds meer organisaties brengen grote delen van hun it naar publieke cloudaanbieders. Dat komt onder meer door het toegenomen vertrouwen in clouddiensten. Providers hebben antwoorden gevonden op belangrijke bezwaren uit het verleden, zoals locatie van data, onduidelijkheid over certificering, vendor lock-in en standaard diensten – ‘one size fits all’. Daardoor zien we bij steeds meer klanten een sourcingstrategie gebaseerd op het principe ‘cloud, tenzij’ of zelfs ‘cloud only’.

Een sprekend voorbeeld hiervan is de vierjarige overeenkomst die Sogeti en energienetwerkbedrijf Enexis eind juli sloten voor de migratie van ruim tweehonderd bedrijfsapplicaties naar de publieke cloud-omgevingen van Microsoft Azure en Amazon Web Services (AWS). De overeenkomst heeft een contractwaarde van vijftig miljoen euro. Sogeti treedt op als hoofdaannemer en voert de opdracht uit in samenwerking met Schuberg Philis en First Consulting.

Andere, kleinschaliger voorbeelden zijn SLTN Inter Access dat Veldhoven, verkoper van damesmode, naar de Azure-cloud bracht, en Iton dat de Citrix-omgeving van baggeraar Boskalis eveneens naar de publieke Microsoft-cloud verplaatste. Bloemenveiling Royal FloraHolland koos ervoor om zijn bedrijfsapplicaties naar de AWS-cloud te brengen, op een aantal facilitair ondersteunende softwarepakketten na die al in Azure draaien.

Eerste generatie

Naast de dominante rol van cloud computing valt het in dit jaaroverzicht verder op dat er nog steeds grote bedrijven zijn die voor het eerst hun ict uitbesteden, waarbij ict-medewerkers overgaan naar de geselecteerde leverancier. Voorbeelden hiervan zijn Royal FloraHolland, Transavia en Achmea. De bloemenveiling legde vorig jaar al zijn werkbeheer in handen van OGD en besloot dit jaar met Conclusion in zee te gaan voor het infrastructuurbeheer en applicatiediensten. Bij luchtvaartmaatschappij Transavia ging zowel het werkbeheer (2016) als het infrastructuurbeheer (2017) naar Cegeka. Bij financieel dienstverlener Achmea kozen twee aparte entiteiten – Syntrus Achmea Real Estate & Finance en Syntrus Achmea Pensioenbeheer – er voor om een aantal taken aan Centric uit te besteden.

‘Die eerstegeneratie-outsourcingcontracten vallen op omdat het er zo weinig zijn geworden’, stelt Vermeulen vast. ‘In het midden- en kleinbedrijf zie ik nog best een groot aantal nieuwe contracten voorbijkomen, maar in het grootbedrijf hebben de meeste organisaties inmiddels ervaring met outsourcing opgedaan. Sommige organisaties, die al jarenlang hun it-infrastructuur hebben uitbesteed, gaan nu meer applicatiebeheer uitbesteden. Daar liggen groeikansen voor de Indiase partijen.’ 

Indiase spelers zoeken meerwaarde

Schouten onderschrijft dit beeld. ‘Organisaties besteden hun it-dienstverlening vaak in onderdelen uit. Ze kiezen bijvoorbeeld een leverancier specifiek voor werkplekbeheer, hostingdiensten of voor het leveren van een specifieke applicatie.’

Hij merkt dat de Indiase spelers hun klanten minder met de traditionele dienstverlening benaderen (applicatieontwikkeling en -beheer, werkplekken en infrastructuur), maar meer met toegevoegde waarde-diensten. ‘Zij lijken zich te specialiseren in het bieden van oplossingen voor onderwerpen die hot zijn in de markt, zoals digitale transformatie, internet of things en artificial intelligence. Met redelijk volwassen oplossingen zoeken zij nieuwe markten. De onderliggende infrastructuren worden dan automatisch meegeleverd.’ Zo bracht de Amerikaans-Indiase offshorespeler Cognizant ABN AMRO Clearing naar de cloud.

Grote deals bij overheid

Volgens Schouten zaten de grotere outsourcing deals zaten, net als de afgelopen jaren, vooral in het (semi-) overheidsdomein. Het Openbaar Ministerie bijvoorbeeld dat zijn ict-beheer van Atos naar Fujitsu verlegde, energienetbeheerder Tennet dat Capgemini als applicatiepartner selecteerde en de RDW die eveneens voor Fujitsu koos. 

Opvallend was ook de keuze van de politie, dat beschikt over een grote eigen it-divisie, om meer taken buiten de deur te leggen. Zo koos het begin dit jaar om op applicatievlak nauw samen te werken met zes bedrijven (Accenture, Capgemini, CGI, EPBI, Ordina en Sogeti). Verder sloot de politie afgelopen najaar om een deel van het infrastructuurbeheer bij Atos te beleggen. ‘Dit soort deals zullen ook in 2018 doorgaan: de grote deals die boven de markt hangen, zijn vooral bij grote overheidsorganisaties te vinden’, aldus de VKA-partner.

Toch uitbesteden ondanks kritiek

In 2016 en 2017 schreef Computable regelmatig over de omstreden uitbestedingsplannen van de provincie Gelderland. Dat traject werd begin dit jaar afgerond met een gunning aan ict-beheer OGD, dat voor de clouddiensten voor de provincie de hulp inriep van datacenteraanbieder Equinix. Dit jaar bleek dat de gemeente Groningen het voorbeeld van Gelderland navolgt en een goedlopende eigen it-afdeling wil inruilen voor de dienstverlening van externe partijen. Dit aanbestedingstraject zal ondanks het protest van de oppositie in 2018 worden afgerond. 

Ook De Nederlandsche Bank (DNB) wil van een deel van zijn ict-afdeling af. DNB heeft een tender in voorbereiding die in de loop van 2018 zal starten. Dit voornemen leidde tot vragen in de Tweede Kamer mat het beeld ontstond dat de bank zijn bedrijfskritische ict over de muur wilde gooien. Het gaat echter om het werkplek-, netwerk- en datacenterbeheer.

Shared service centers

Desondanks noemt Pb7-onderzoeker Vermeulen het fenomeen ‘shared service center’ nog steeds de hoofdtrend binnen de overheid. Zo beheert SSC-ICT – de rijksbrede werkbeheerder – inmiddels meer dan 50.000 werkplekken binnen de centrale overheid en heeft het een omzet van ruim boven de tweehonderdmiljoen euro. ‘Ook werken lokale overheden steeds meer samen in lokale shared service centers. Het kost vervolgens wel veel moeite om voldoende vaardigheden op te bouwen binnen deze ssc’s’, aldus Vermeulen.

Een van de toekomstige nieuwe klanten voor SSC-ICT is de Tweede Kamer. De ambtelijke organisatie wil haar ict grotendeels bij SSC-ICT onderbrengen maar kiest daarvoor eerst een omweg. Eerst is een deel van de operationele ict tijdelijk uitbesteed aan Pepperbyte en zijn de partijen Atos, CGI en SLTN Inter Access geselecteerd om de migratie van de ict-omgeving naar SSC-ICT uit te voeren. Voltooiing hiervan staat met potlood in 2019 op de rol.

Voorspellingen

Pim Schouten van VKA verwacht voor 2018 een toenemend belang van verantwoording en compliance. Natuurlijk door de inwerkingtreding van de nieuwe Europese privacywetgeving GDPR/AVG in mei, maar ook door toegenomen dreiging op cybersecurity-vlak. ‘Organisaties worstelen steeds meer met vragen als ‘hoe kan ik mijn compliance-verplichting borgen in mijn sourcingstrategie en regie over leveranciers’, ‘hoe kan ik verantwoording afleggen terwijl mijn applicaties/mijn data in de cloud draaien’ en ‘hoe contracteer ik deze – gedeelde – verantwoordelijkheden.’

Sommige organisaties lopen hier al op vooruit. Zo besloot de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) DXC Technology te selecteren om de toezichthouder te voorzien van een sterk beveiligde werkplek- en infrastructuuroplossing. Die is nodig omdat de Autoriteit Persoonsgegevens de data uit het landelijke DBC-Informatiesysteem (DIS), die de NZA ontvangt en beheert, als persoonsgegevens classificeert. Daarvoor gelden hogere eisen voor opslag en bescherming alsook straks de Europese verordening GDPR (General Data Protection Regulation).

‘Met het toenemend gebruik van de cloud ontstaat een nieuwe complexiteit die beheert dient te worden’, verwacht Peter Vermeulen van Pb7. ‘Veel organisaties gebruiken inmiddels meerdere clouds naast elkaar, zowel private als publieke clouds. Meestal gaat het om een niet of matig geïntegreerde multicloud, waardoor data en applicaties weer in silo’s zitten opgesloten.’ Vermeulen denkt dat het in 2018 voor de cloudafnemers nog een hele kunst gaat worden om het totaal aan leveranciers als een keten te orkestreren en om datamobiliteit voor elkaar te krijgen.