Voor het zwaartekrachtgolvenonderzoek, dat deze week met een Nobel-prijs werd beloond, is veel rekenkracht nodig. Het onderzoeksteam van de Ligo-Virgo Collaboration maakt daarvoor onder andere gebruik van de zogeheten Dutch National e-Infrastructure die gecoördineerd wordt door Surfsara. Ligo Virgo verricht alleen al op de Nederlandse computergrid-faciliteiten dit jaar 12,5 miljoen uur rekenwerk.
De Nobelprijs voor de natuurkunde is dit jaar gegaan naar de fysicis Rainer Weiss, Kip Thorne en Barry Barish. Zij vormen de spil van het project Ligo (Laser Interferometer Gravitational-wave Observatory), waarbij zwaartekrachtgolven worden gemeten. Dit gebeurde voor het eerst ook door een speciale detector in Europa, de Advanced Virgo in de buurt van het Italiaanse Pisa, die vanaf 1 augustus 2017 aangesloten is op diverse Ligo-detectoren.
Dit onderzoek maakt bij het meten van zwaartekrachtgolven gebruik van de Grid-faciliteit van Surfsara, de ict-infrastructuurdienstverlener voor het onderzoek en hoger onderwijs. De ict-instelling wijst er voorts op dat een groot aantal Nederlandse wetenschappers nauw betrokken is bij deze spectaculaire ontdekkingen. Zo hebben natuurkundigen van Nikhef – het Nationaal instituut voor subatomaire fysica – bijdragen geleverd aan de instrumentatie en data-analyse van dit onderzoek. Verder speelt Nikhef een rol bij het Einstein Telescope-project, een toekomstig observatorium voor zwaartekrachtgolven.
Higgs-deeltje
Het is overigens niet de eerste keer dat Surfsara een bijdrage levert aan Nobelprijs-winnend onderzoek. Op 4 juli 2012 werd bekend gemaakt dat dankzij de Large Hadron Collider (LHC) – de krachtigste deeltjesversneller ter wereld – het Higgs-deeltje was ontdekt. Daarvoor kregen de theoretisch fysici François Englert en Peter Higgs in 2013 de Nobelprijs voor de natuurkunde. In 2017 zal de LHC naar schatting 50 petabyte aan data produceren. Op dit moment staat ongeveer 14 petabyte – een petabyte is een miljoen gigabyte – van deze data bij Surfsara opgeslagen en is er in totaal 180 miljoen uren rekenwerk verricht.