Bij overheidsorganisaties die ict-aanbestedingen uitschrijven, is amper kennis voorhanden over opensourcesoftware. Dit ondanks de aanwezigheid van een zogeheten Expertisecentrum Aanbesteden Pianoo, dat als taak heeft het inkopen en aanbesteden bij alle overheden te professionaliseren. Minister Ronald Plasterk van BZK zegt nu Pianoo aan te sporen om de opbouw en het uitdragen van de kennis over opensourcesoftware te verbeteren.
Vorig jaar oktober nam de Tweede Kamer een motie aan van PvdA-Kamerlid Astrid Oosenbrug, waarbij het gebruik van open standaarden verplicht wordt bij wet. Naar aanleiding daarvan beloofde het kabinet de Tweede Kamer te laten uitzoeken hoe de kennis over open standaarden, maar ook opensourcesoftware binnen de overheid valt te verbeteren. Bij gelijke geschiktheid of beter in selectietrajecten moet opensourcesoftware namelijk de voorkeur krijgen boven gesloten-sourcesoftware.
Adviesbureau PBLQ kreeg de opdracht om uit te zoeken of er binnen de overheid behoefte was aan een kenniscentrum over opensourcesoftware. Uit het rapport blijkt dat er binnen het aanbestedingsproces bij de overheid amper structurele kennis bestaat over opensourcesoftware. Daarnaast constateert PBLQ dat de kennis, die aanwezig is, te gefragmenteerd is en te weinig met elkaar wordt gedeeld.
Geen kenniscentrum
Desondanks concludeert het adviesbureau dat er binnen de overheid geen behoefte is aan een kenniscentrum over opensourcesoftware, zoals het vroegere programmabureau Noiv (Nederland open in verbinding). Dat is een traditioneel instrument, schrijft minister Plasterk van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie (BZK) aan de Tweede Kamer naar aanleiding van het rapport van PBLQ.
De onderzoekers komen met drie andere aanbevelingen. De eerste is het opstellen van een verwijsindex naar opensourcesoftware-expertise; de tweede aanbeveling is het regelen van een centrale plek voor overheidssoftware (een variant op de website Code.gov van de Amerikaanse website federale overheid) en de derde aanbeveling geldt het bundelen van kennis rond aanbestedingen.
Met betrekking tot de verwijsindex wil Plasterk dit beperken tot een ambtelijk kennisnetwerk over opensourcesoftware. Via een scan moet eerst duidelijk worden wie er binnen de overheid kennis heeft van opensourcesoftware. Daarnaast zegt hij nog bezig te zijn met een visiedocument over het ter beschikking stellen van overheidssoftware als opensourcesoftware. Dat zal hij dan mogelijk als demissionair minister afronden.
Pianoo en GDI
De bewindsman blijkt uit de Tweede Kamer-brief het meest geporteerd van de derde aanbeveling om via kennisbundeling opensourcesoftware een gelijke kans te geven in aanbestedingen. ‘Uit het rapport blijkt dat het hier aan kennis schort. Ik streef naar verbetering’, schrijft hij aan de Kamer. ‘Binnen de overheid is de taak om het inkopen en aanbesteden bij alle overheden te professionaliseren, neergelegd bij Pianoo, het Expertisecentrum Aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken. Pianoo biedt informatie, advies en nuttige aanwijzingen aan iedereen binnen de publieke sector die zich bezighoudt met aanbestedingen. Met Pianoo wordt gesproken om de opbouw en het uitdragen van hun kennis over opensourcesoftware te verbeteren. Het ambtelijk kennisnetwerk kan daarbij van dienst zijn.’
Overigens noemde Plasterk Pianoo ook al bij de besprekingen van de motie van Oosenbrug afgelopen najaar. Toen zei hij dat er een vraagbaak over opensource bij Pianoo zou komen. Veel haast met het omarmen van opensourcesoftware lijkt het kabinet ook niet te maken. Dat blijkt wel uit de voortgang rond het indienen van de Wet Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) waarbinnen onder andere het verplichte gebruik van open standaarden wordt geregeld. Die ligt tot april ter consultatie op internetconsultatie.nl.
Gelukkig is dit hier geschreven door Rik Sanders, die blijkbaar wel het verschil weet tussen een OpenStandaard en OpenSource.
In veel stukken, ook die van overheden, worden deze begrippen vaak verwisseld.
Het gebruik van OpenStandaarden bij overheden is al verplicht, maar er staan geen represaillemaatregelen tegenover, dus gaat het fout.
Een voorbeeld hiervan is de website van de Tweede Kamer, waar veel DOC- en DOCx-files ter download worden aangeboden, terwijl de dit alleen mag in een goedgekeurde OpenStandaard, zoals PDF of ODF.
De meeste Rijks-overheden hebben het gelukkig wel goed voor elkaar, maar bij lagere overheden, zoals gemeenten, is het vaak nog een enorme chaos.
Het wordt tijd, dat er een repressaillemogelijkheid komt, zodat we eindelijk volledig in OpenStandaarden gaan communiceren.