De vertrokken directeur van de Belastingdienst Hans Blokpoel zou al langere tijd een relatie hebben met Alexandra Dijk, een van de zittende directeuren van de afdeling data & analytics, voorheen de Broedkamer. Zij vormden binnen de dienst twee handen op één buik. Kritiek op de Broedkamer werd niet getolereerd; waarschuwingen over beveiligingslekken weggewuifd. De relatie staat bovendien op gespannen voet met de ‘Gedragscode Integriteit Rijk’. Dat stelt tv-onderzoeksprogramma Zembla.
Afgelopen 1 februari zond het Vara-programma Zembla de uitzending ‘Prutsen en pielen zonder pottenkijkers’ uit. Daaruit bleek dat de Belastingdienst de financiële en persoonlijke gegevens van elf miljoen belastingbetalers en twee miljoen bedrijven in de periode van 2013 tot 2016 onvoldoende beveiligde. Oorzaak hiervoor is dat de zogenaamde Broedkamer, de data-analyse-afdeling van de Belastingdienst, het autorisatiesysteem in deze periode niet op orde had.
Daarnaast kwam voren dat er mogelijk sprake is van een dubieuze aanbesteding, waarbij Accenture op een voorgekookte manier als it-partner werd aangetrokken. Staatssecretaris Wiebes laat hier een forensisch onderzoeker naar kijken.
Slager
Verder wordt naar aanleiding van de uitzending een mogelijk datalek onderzocht door de Autoriteit Persoonsgegevens. Ook laat Wiebes, die ontkent dat er sprake is van een lek, een intern onderzoek uitvoeren naar de informatiebeveiliging binnen de Belastingdienst. Dat heeft hij vandaag officieel nog meegedeeld in een brief aan de Tweede Kamer.
Dit onderzoek valt onder de coördinatie van de hoofddirecteur Informatievoorziening van de Belastingdienst, waarbij de Audit Dienst Rijk mee mag kijken. Omdat het onderzoek niet onder de afdeling data & analytics valt, beweert Wiebes dat het gaat om een onafhankelijk onderzoek waarbij de ‘elke schijn van belangenverstrengeling’ wordt vermeden.
Onderzoeksprogramma Zembla komt nu met aanvullende feiten waaruit blijkt dat er ook sprake is van een integriteitskwestie. Volgens Zembla is het hoog tijd dat Wiebes een onafhankelijke externe onderzoeker inschakelt en ‘niet een slager die zijn eigen vlees keurt.’
Liefdesrelatie
Zembla zegt sinds november te beschikken over een usb-stick met meer dan honderd vertrouwelijke documenten van de Belastingdienst. Ook heeft het programma gesproken met diverse klokkenluiders. Die documenten gaan allemaal over de zogenaamde Broedkamer, de voorloper van de huidige afdeling fata & analytics. In veel van die interne documenten komt de naam van Alexandra Dijk voor, de directeur van de Broedkamer.
Dijk krijgt datawetenschapper Cyprian Smits als adjunct naast zich voor de inhoudelijke gang van zaken. Samen met Blokpoel deelt dit drietal de lakens uit binnen de afdeling. Zembla spreekt van een benauwende sfeer. Kritiek op de aanpak van de Broedkamer wordt door Dijk direct doorgebriefd aan Hans Blokpoel. Binnen de data-afdeling was onder meer nauwelijks toezicht op de naleving van privacywetgeving. De top van de Belastingdienst, zo blijkt uit vertrouwelijke documenten, is meerdere keren gewaarschuwd voor de beveiligingsproblemen, maar trad niet op.
Bovendien, zo verklaren meerdere hooggeplaatste bronnen tegenover Zembla, zijn Dijk en Blokpoel twee handen op één buik. Sterker nog, directeur Dijk heeft een relatie met Blokpoel, de voormalig hoogste baas van de Belastingdienst. Dijk zou dit pas deze week binnen de Belastingdienst bekend hebben gemaakt.
Zulke liefdesrelaties liggen gevoelig bij de Rijksoverheid en kunnen in strijd zijn met de ‘Gedragscode Integriteit Rijk’. Dijk en Blokpoel weigeren beiden aan Zembla te bevestigen of te ontkennen dat ze een relatie hebben of hebben gehad. Ook het ministerie van Financiën geeft geen antwoord op vragen hierover van het tv-programma.
Accenture
Zembla gaat in zijn aanvullend artikel ook nog in op de rol van ict-concern Accenture. Dit bedrijf was als adviseur betrokken bij een reorganisatie die de Belastingdienst tussen 2011 en 2013 doorvoerde. Dijk en Blokpoel werkten daarbij samen met Accenture. Tijdens die samenwerking wordt het idee voor een Broedkamer geboren: met behulp van data analytics zou de productiviteit van de dienst verhoogd kunnen worden en de kosten omlaag. Voor het vervolgtraject moest echter een aanbesteding worden uitgeschreven, onder verantwoordelijkheid van Alexandra Dijk.
Volgens Zembla blijkt uit de vertrouwelijke stukken, die het programma in zijn bezit heeft, dat het aanbestedingsdocument waarin geïnteresseerde leveranciers de gegevens kunnen vinden om een offerte op te stellen, nauwelijks informatie bevat. Dat wekte argwaan bij meerdere betrokken ambtenaren en leveranciers, zoals Deloitte en Ordina. Zij vermoedden dat de procedure doorgestoken kaart is om één partij te bevoordelen: Accenture. Dat bedrijf wint uiteindelijk de aanbesteding. Uit het eerder vermelde aangekondigde forensische onderzoek moet blijken of het hier inderdaad om een voorgekookte zaak gaat. De staatssecretaris schrijft in zijn Kamerbrief dat het onderzoek wordt ondersteund door een begeleidingscommissie met vertegenwoordigers van het ministerie van Financiën.
Reactie Financiën
Een woordvoerder van het ministerie laat in een reactie weten: ‘Het ministerie van Financiën kan niet ingaan op vragen over individuele ambtenaren. Het forensisch onderzoek naar de aanbesteding wordt extern uitgevoerd, waarbij ook nadrukkelijk wordt gekeken naar mogelijke belangenverstrengeling en vermeende voorkennis. Het onderzoek naar gegevensgebruik en de informatiebeveiliging bij data & analytics, de Broedkamer en voorlopers, wordt door de Belastingdienst uitgevoerd, onder direct gezag van de hoofddirecteur Informatievoorziening, die los staat van de data- en analyticsafdeling. De Auditdienst Rijk (ADR) toetst dit onderzoek ook nog, op aanpak en resultaten. Voor het overige verwijs ik u naar de Kamerbrief die vandaag is verstuurd.’
