De ict-uitgaven van Nederlandse gemeenten blijven stabiel. Ondanks nieuwe taken rond zorg, bijstand en welzijn (decentralisatie Rijk) zijn de uitgaven de afgelopen drie jaar ongeveer gelijk gebleven. Gemiddeld besteedt een Nederlandse gemeente per inwoner 72 euro aan ict. Dat blijkt uit de ICT Benchmark Gemeenten 2016 van M&I/Partners die onder 24 gemeenten is uitgevoerd over de ict-uitgaven in boekjaar 2015.
De onderzoekers vinden de uitkomst opvallend omdat gemeenten meer taken hebben gekregen en steeds meer afhankelijk zijn van ict. Ze stellen vast dat als gevolg van de decentralisatie van taken van het Rijk de begrotingen van gemeenten met 9,8 procent gestegen zijn, terwijl het percentage ict-kosten van de begroting gedaald is van 2,5 naar 2,2 procent. De auteurs: ‘De ict-kosten van gemeenten stijgen niet, terwijl gemeenten wel steeds afhankelijker worden van ict. De uitgaven per inwoner bedragen in 2015 gemiddeld 72 euro. Dit is hetzelfde als vorig jaar. Sinds 2013 zijn de kosten voor ict zeer stabiel: tussen de 72 en 74 euro per inwoner.’
Bij grote gemeenten (vanaf 100.000 inwoners) bedragen de kosten gemiddeld 76 euro per inwoner. Dat is volgens het rapport aanzienlijk meer dan het gemiddelde voor kleinere gemeenten (minder dan 100.000 inwoners). Daar komen de gemiddelde uitgaven voor ict uit op 59 euro per inwoner.
De hogere kosten van grote gemeenten hangen volgens de onderzoekers samen met het uitgebreidere takenpakket van grote gemeenten. De ict-systemen zijn vaak complexer en er zijn extra ict-middelen zoals bijvoorbeeld een parkeervergunningen-applicatie. ‘Dat uit zich vooral in extra capaciteit in de informatisering en extra bureaucratie. Ook hogere kwaliteit van de dienstverlening met name op het gebied van servicewindow en continuïteit worden genoemd als reden voor hogere ict-kosten per inwoner.’
Verborgen ICT-kosten
Volgens M&I/Partners zijn de ict-uitgaven voor het sociale domein in 2015 zelfs met 60 procent toegenomen. ‘Gemeenten hebben afgelopen jaar nieuwe software aangeschaft om de taken uit te kunnen voeren. Om die kosten op te vangen hebben andere afdelingen minder ict-projecten uitgevoerd. De totale ict-onkosten zijn immers niet gestegen’, vertelt Gerrit Duits, adviseur bij M&I/Partners. Een andere verklaring voor de stabiele uitgaven voor ict zit in verborgen ict-kosten. ‘Ict wordt soms ook door de afdeling sociaal domein zelf aangeschaft uit het transitiebudget, zonder dat de it-afdeling dat weet. De ict-manager heeft niet meer volledig de regie over de ict in het gemeentehuis’, aldus Duits.
‘Deze verborgen ict-kosten en de verplaatsing van de investeringsruimte van andere domeinen naar het sociale domein roepen ook de vraag op of deze strategie is vol te houden. De investeringen in het sociale domein zijn nog niet afgerond en ook in de andere domeinen staan de ontwikkelingen niet stil. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe Omgevingswet en de ontwikkelingen op het gebied van data, privacy en informatieveiligheid. De verwachting is dat de uitgaven voor ict de komende jaren moeten stijgen.’ Aldus Jos Smits, partner van M&I/Partners.
De ICT Benchmark Gemeenten wordt sinds 2004 jaarlijks door M&I/Partners uitgevoerd bij meer dan 75 gemeenten.
Een belangrijke verborgen kostenpost kan zitten in inefficiënt werken door eind-gebruikers omdat ze tijd besteden aan onhandige applicaties.
Berucht zijn diverse intranetten waarbij nogal wat werktijd verspild wordt aan juist dat schrijven van werkuren omdat dat de desbetreffende SAP-applicatie niet geschikt is voor eindgebruikers.
Of ict-tijd wordt afgeschoven op buitenstaanders die mogen prutsen in onhandige on-line systemen voor gemeentelijke diensten (tijd van burgers) of facturering aan gemeenten (tijd van toeleveranciers).
Waarmee ik niet wil zeggen dat de online-overheid in het algemeen slecht functioneert, er zijn heel goede voorbeelden, maar helaas ook slechte. Een goed ontwerp gebaseerd op analyse van eindgebruikerstaken en afstemming op de mogelijkheden en beperkingen van de menselijke eindgebruikers is onontbeerlijk m.i.
Gegroet, Erik Mulder.
Blijf me verbazen dat ICT in het (lokale)overheidsdomein vaak nog gezien wordt als ‘kostenpost’ en niet als investering en aanjager van innovatie op de bedrijfsvoering en politieke functie. De besparing die ICT een flink aantal gemeenten en andere lagere overheden op de uitvoering realiseert met ICT is zeer significant, en belangrijker nog: de verbetering van de dienstverlening, aansluiting op de ontwikkeling in de maatschappij en de kwaliteit van de besluitvorming.
Dit door betere informatie (sneller, betrouwbaarder, vollediger), procesondersteuning, empowerment naar de voorkant, etc, voor zowel politieke als ambtelijke doelen. Ik ken dit soort benchmarks niet, hoor dat graag. Talrijke innovatieve en zeer succesvolle ICT-projecten binnen de lokale overheid, in goede samenwerking tussen ambtenaren en commerciële partijen, hebben Nederland hoog in de digitale top van de wereld gebracht.
Trots op zijn, maar toch nog flinke ambities houden, er is nog heel veel meer te bereiken. Die ‘verborgen ICT-kosten’ mogen van mij richting 100%, geen ‘kostenpost’ ICT meer maar de business laten innoveren met ICT binnen hun eigen budget!