Kunstig opdrachtgeverschap

Bij veel bestuurders leeft het idee dat it vooral ‘moeilijk’ is en overgelaten moet worden aan mensen die er verstand van hebben. ‘Techneuten weten toch beter hoe het zit met die eentjes en nullen dan wij’, hoor ik ze bijna denken als ik met bestuurders aan tafel zit. It’ers hebben dan weer vaak het idee dat de problemen van organisaties over de schutting worden gegooid. ‘Er moet een heel nieuw bedrijfssysteem komen, wij mogen dat bedenken en de klant geeft niet thuis als we willen overleggen.’ Die misvattingen halen niet het beste in de partijen naar boven.

Een opdrachtgever en it-bedrijf hebben doorgaans een intensieve relatie, tenminste, idealiter hoort dat zo te zijn. De klant heeft een automatiseringswens en de it’er mag het uitvoeren. Nu schuilt daarin al de kern van het probleem; die wens van de klant is voor de automatiseerder niet altijd even duidelijk. Want de klant heeft niet altijd een duidelijk idee en een automatiseerder lijkt niet altijd bereid om goed te doorgronden wat de klant nu eigenlijk precies wil. Bovendien is er vaak een flink communicatieprobleem; het ‘it-speak’ is vaak flink anders dan het ‘bestuurders-speak’. En dat is zonde, want als bestuurders duidelijk kunnen maken wat hun wensen zijn, kunnen de mooiste bouwwerken worden gemaakt. Sterker nog, zo zijn de mooiste bouwwerken gemaakt.

De Duomo in Florence was honderden jaren geleden een van de grootste, imposantste kathedralen in de westerse wereld. Het noorden van Italië bloeide als nooit tevoren, oorlog leek tot het verleden te behoren en er ontstond een stedelijke elite van handelslieden, ambachtsgilden en bankiers die goede zaken deden en het breed konden laten hangen. Steden als Sienna, Luca en Pisa concurreerden met Florence om de grootste en vooral de mooiste kerken en paleizen.

Het bestuur van de stad had bedacht dat de Florentijnse kathedraal qua formaat en schoonheid de concurrentie moest wegvagen en namens dat bestuur gaf de L’Opera del Duomo, de raad die de bouw van het enorme werk overzag en bestond uit de vertegenwoordigers van de verschillende gilden in de stad, opdracht tot de bouw ervan. Maar toen de bouwers wilde beginnen met het dak had niemand een geschikte oplossing voor de bouw van de koepel die gepland stond. Daarna stond het prestigieuze bouwwerk tachtig jaar zonder dak in de stad. Vele ideeën werden er bij de raad aangedragen, maar de L’Opera del Duomo keurde geen enkel plan goed, want de reputatie van de stad, de opdrachtgevers en de gilden stond op het spel.

Totdat de jonge architect Filippo Brunelleschi met een plan kwam, dat deels gebaseerd was op het ambacht van de klassieke Romeinse bouwmeesters. Een ambacht, dat in de donkere jaren van de Middeleeuwen in de vergetelheid was geraakt. Brunelleschi was daarvoor naar Rome geweest en had het Pantheon bestudeerd. De enige koepel van formaat die er nog stond uit die tijd. Gecombineerd met de toen gangbare Gotische architectuur had hij een koepel getekend die eindelijk de goedkeuring van de opdrachtgevers kon wegdragen en het dak van de dom kon worden voltooid.

Die opdrachtgevers van Florence bemoeiden zich in die tijd intensief met de rijkelijk versierde paleizen, kerken en bruggen die overal in de stad verschenen. Om het doel te bereiken, deed het bestuur van de stad veel meer dan alleen het uitgeven van geld. Bestuurders waren de aanjagers, ze bemoeiden zich intensief met de ontwerpen en creëerden zo een klimaat waarin de Renaissance ontstond, want daar hebben we het over. Toonaangevende kunsthistorici zijn zelfs van mening dat de opdrachtgevers aan de basis stonden van de plotse wedergeboorte van de kunsten. Zonder goede opdrachtgevers hadden we de Renaissance misschien niet eens gehad!

Zeshonderd jaar later onderschatten opdrachtgevers in de it hun rol als aanjager van de vernieuwing en zoektocht naar een ‘mooiere en grotere’ it. Ze mogen gerust meer leiderschap tonen en zich bemoeien met de ontwerpen. Wat mij betreft tot in de haarvaten van het automatiseringsdenken. Maar ook bijvoorbeeld als het gaat om de stimulering van ambachtsontwikkeling, want er is een schreeuwend tekort aan goede ambachtslieden, weet iedereen inmiddels.

In het verlengde daarvan is het voor opdrachtgevers en ambachtslieden een stuk simpeler werken als we een beetje eenheid in de gebruikte technologie brengen. De technologiereuzen is er alles aan gelegen om hun product bij de opdrachtgevers door te drukken, terwijl open source negen van de tien keer toereikend is voor de problemen die ik tegenkom. Opdrachtgevers zouden, vergelijkbaar met de gilden aan het einde van de Middeleeuwen, de koppen bij elkaar kunnen steken om samen te werken en afspraken te maken, over hoe ambacht verder te stimuleren bijvoorbeeld.

Een lichtpuntje zie ik gelukkig wel: in organisaties is er steeds vaker een goed functionerende it-governance board, de raad die zich intensief bemoeit met de realisering van de it binnen een organisatie, vergelijkbaar met die perfecte bestuursmachine van de L’Opera del Duomo. Dat zou zomaar eens een begin kunnen zijn van een renaissance in de automatisering.

Dit artikel is ook gepubliceerd in Computable Magazine 7, 9 september 2016