Marc Teerlink (IBM): Watson is geen supercomputer

IBM’s Watson werd in 2011 wereldnieuws toen de supercomputer in de Amerikaanse tv-quiz Jeopardy! twee menselijke kandidaten versloeg. Maar hoe ging het verder na die plek in de spotlights? Welke toepassingen zijn er inmiddels en hoe kunnen bedrijven en organisaties profiteren van Watson? IBM-strateeg Marc Teerlink maakt de balans op.

‘Mensen denken vaak dat Watson een supercomputer is, maar dat is niet zo. De Watson die Jeopardy! won, dat is één supercomputer en die had maar één toepassing: het beantwoorden van quizvragen. Anno 2016 is Watson uitgegroeid tot een platform voor rekenkracht, webdiensten en ontwikkelomgevingen dat als clouddienst wordt geleverd. De Watson die Jeopardy! won, staat in het museumgedeelte van IBM’s laboratorium in New York.’ Hij verduidelijkt: ‘Watson wordt dus niet als een losse supercomputer verkocht. Voor organisaties die behoefte hebben aan een eigen supercomputer in een eigen rekencentrum heeft IBM een hele lijn aan high performance-systemen, maar dan hebben we het dus over een hele andere toepassing. Bedrijven en organisaties die voor Watson, kiezen, krijgen cognitieve rekenkracht in de cloud zonder dat ze zich druk hoeven te maken over security, beheer en schaalbaarheid. Het is gericht op het vervangen van het rekencentrum.’ Hij benadrukt dat men alleen betaalt voor het gebruik en dat het platform draait op cloudomgevingen in de Verenigde Staten en andere delen van de wereld, om tegemoet te komen aan lokale wet- en regelgeving.

Analyseren ongestructureerde data

Teerlink legt uit dat het bij het aanbod van Watson als platform draait om cognitieve technologie. ‘Het begrijpen van taal en context. Het leren of het trainen van het systeem onder supervisie van een expert en het analyseren van grote hoeveelheden ongestructureerde data staan centraal’ Hij vertelt dat er een groot verschil is in de manier waarop zoekmachines leren en hoe Watson werkt. ‘Zoekmachines maken gebruik van de ‘wisdom of the crowd’. Dus als iemand bijvoorbeeld intypt ‘Kim’ krijgt hij automatisch de optie ‘Kardashian’, omdat de meeste mensen op die combinatie zoeken. Watson begrijp veel beter de context van de zoekopdracht en kan dat ook toepassen op ongestructureerde informatie.’

Watson beschikt op dit moment uit dertig publiekelijk beschikbare functionaliteiten zoals toepassingen voor het omzetten van tekst naar spraak en spraak naar tekst, beeldherkenning, een functie die de samenhang tussen documenten kan aantonen en tools om de hiërarchie te bepalen van documenten over hetzelfde onderwerp (rank and retrieve). De komende maanden zullen stapsgewijs dertig nieuwe functionaliteiten beschikbaar komen die nu nog in een bètafase zijn. Ze worden met een eigen interface geleverd als losse producten en de toepassingen zijn via api’s te integreren in bestaande oplossingen, vertelt hij.

Traceerbaar advies

Het wordt volgens de Watson-strateeg steeds belangrijker om te kunnen traceren hoe het systeem tot een bepaald antwoord komt. ‘Veel cognitieve modellen, ook wel artificiële intelligente genoemd, kunnen zich verbeteren door op basis van statistieken de afstemming te verbeteren, maar als je vervolgens na wilt gaan hoe ze tot een antwoord zijn gekomen, dan weet niemand dat meer. Maar die weg naar het antwoord is bijvoorbeeld bij medische beslissingen enorm belangrijk.’ Hij legt uit dat ook bij advies over wet- en regelgeving of zelfs kledingadvies mensen willen weten hoe dat tot stand is gekomen. ‘Watson moet de definitie kunnen tonen van wat het heeft gelezen en gedaan om tot dat antwoord te komen. Daar zijn we bijvoorbeeld mee aan de slag gegaan bij hét specialistische instituut voor behandelingen van kanker, Memorial Sloan Kettering, in de VS. Tussen 2012 en 2014 zijn daar tools uitgekomen voor oncologie advies en de keuze voor deelname aan klinische proeven.’

Door de inzet van Watson moet het opschalen en delen van kennis in een stroomversnelling raken. ‘Een gemiddeld ziekenhuis heeft maar een paar experts die bijvoorbeeld alle informatie over behandeltrajecten in hun hoofd hebben. Het gaat dan vooral om veelvoorkomende behandelingen, voor minder voorkomende trajecten is die groep nog kleiner.’ Uit onderzoek van IBM en zorginstellingen in de VS blijkt dat van de mensen die met kanker gediagnostiseerd worden, 20 procent in aanmerking komt voor klinische testtrajecten, maar slechts in 5 procent van de gevallen wordt een match gevonden. Teerlink: ‘Een arts heeft namelijk niet de beoogde 160 manuren tot zijn beschikking om de juiste clinical trial uit te zoeken. In de VS krijgt hij daar in sommige gevallen zelfs maar vijftien minuten de tijd voor van de zorgverzekeraar. ‘We vervangen de arts dus niet, maar maken additioneel een 160 uren durend proces mogelijk in seconden, waardoor deze arts nog steeds vijftien minuten voor de patiënt heeft.’

Mixen en matchen

Teerlink legt uit dat Watson ontwikkeld is om aan te sluiten op verschillende ict-omgevingen. ‘Je kunt onderdelen van de capaciteiten en mogelijkheden van Watson combineren met ict-componenten van andere leveranciers. Ze kunnen bijvoorbeeld zeggen: ik neem 20 procent van Watson, 5 procent van Google, Amazon of Microsoft en 20 procent van wat ik zelf gebouwd heb. IBM zit bijvoorbeeld niet in de kaarten-business. Een partij bepaalt zelf of ze api’s voor Microsoft, Google of Apple gebruiken voor locatiebepaling. Vandaar dat Watso-api’s zowel beschikbaar zijn via IBM als via andere developers hubs en marketplaatsen.’ Zo stelde Big Blue onlangs zijn api’s beschikbaar op Twilio’s GitHub-marketplace.

Hij schetst de opzet van Watson als een marktplaats voor applicaties (gebouwd door IBM, het Watson-team of externe app-bouwers), ontwikkelomgevingen (platform as a service voor basale cognitieve toepassingen), redenering op hoog niveau en de ondersteuning van kenniswerkers. Het aanbod bestaat ook uit tools voor data-analyse (voor publieke datasets), private omgevingen zoals bedrijfssystemen of informatie die door crowd sourcing tot stand komt.

Teerlink: ‘Watson wordt ook ingezet om bestaande systemen aan elkaar te knopen. Vaak hebben partijen die delen van Watson afnemen bijvoorbeeld twee systemen in gebruik en daartussen zit een taak die heel erg arbeidsintensief is en erg afhangt van de kennis van één individu. Dat proces willen we automatiseren.’ Als ander voorbeeld noemt hij wet- en regelgeving. ‘Daar zitten mensen die zeven jaar rechten gestudeerd hebben pagina’s van contracten te controleren en onderdelen van teksten te kopiëren naar spreadsheets. Dat is een ongelooflijke verspilling van talent. Door de toegenomen regelgeving hebben ze nauwelijks de tijd om na te kijken of die contracten er nog wel toe doen en of het nog wel slim is om ze in ere te houden. Door zoekprocessen te automatiseren kunnen ze hun tijd besteden aan werk waar ze specifiek voor zijn opgeleid.’

Side kick in plaats van vervanger

Teerlink komt ook situaties tegen waarin personeel angstig is dat ict en algoritmen hun werk overnemen. Hij is stellig over die onrust: ‘Watson is nooit bedoeld om mensen te vervangen, maar dient als slimme side-kick die mensen ondersteunt. Zo kunnen ze de taken uitvoeren waarvoor ze zijn opgeleid en worden ze in de ondersteuning van die taken geholpen door cognitieve technologie. Dat biedt vooral uitkomst als het gaat om taken waarbij de hoeveelheid informatie qua tijd en mankracht te veel wordt om te behappen.’

Teerlink: ‘Voor een kenniswerker betekent het dat je zonder dat je grote investeringen in hardware en software in een hele korte tijd kennis kan ontsluiten en kan toepassen. Repeterende taken worden geautomatiseerd. Zo kunnen contracten, medische testen of de keuze om wel of niet een rechtszaak te starten deels geautomatiseerd worden en blijft de intellectuele capaciteit van medewerkers beschikbaar voor taken waar ze voor zijn opgeleid. Inmiddels is er zoveel data dat een deel wel geautomatiseerd moet worden.’

Als voorbeeld noemt hij de situatie bij advocatenkantoren. ‘In de VS is onderzocht dat advocaten voor het gebruik van de tekstverwerker vier versies nodig hadden om tot de definitieve versie van een brief te komen. Tegenwoordig is het gemiddelde aantal versies 150. Daardoor is de advocatuur niet per se beter geworden, maar we zijn de mogelijkheid om te blijven wijzigen gaan gebruiken. Hoe kunnen we nu weer tijd vrij maken voor processen waar we onze kennis op kunnen toepassen in plaats van dat we constant bezig zijn met het filteren van informatie?’, vraagt hij zich hardop af.

Minder programmeren

Teerlink verwacht dat bedrijven de komende jaren veel minder zullen programmeren en meer de services van bestaande partijen zoals Watson zullen trainen tot de toepassing aansluit bij de bedrijfsvoering, kennis en manier van denken die een bedrijf onderscheidend maakt. ‘Tien jaar geleden hadden we nog zwaar getrainde programmeurs nodig die iedere regel Java-code konden kloppen, maar dat verandert.’ Als voorbeeld noemt hij de opkomst van cms’en met templates, waardoor kennis van coderen in html nauwelijks meer nodig is voor het bouwen van een website.

Hij legt uit dat IBM niet de intentie heeft om zelf apps te ontwikkelen. ‘Wij willen juist partijen stimuleren om aps te ontwikkelen op Watson. Door dat eco-systeem van partners verschuift coderen naar trainen. De technologie wordt geleerd aan de hand van interacties en analyse. We gaan van het puur technische programmeren door een ict’er naar een systeem dat getraind wordt door kennis uit de businesskant. Daardoor wordt kennis die vroeger in de hoofden van een select aantal mensen zat veel meer gedeeld.’

Mainframes

Onlangs de verschuivingen in de ict-infratsructuur blijft legacy volgens Teerlink onvermijdbaar. Hij denkt dat mainframes nog een lange tijd mee zullen gaan. ‘Er zijn partijen die helemaal niet in staat zijn om zomaar hun omgeving om te zetten naar een cloudomgeving. Sommige processen binnen die organisaties zijn zo complex dat een migratie op dit moment te complex is.’

Hij vult aan dat wet- en regelgeving binnen bijvoorbeeld de fiscus en financiële partijen het niet toestaat om data buiten het eigen rekencentrum te stallen. In sommige wet- en regelgeving is vastgelegd dat bepaalde data nog jaren bewaard moet worden in de eigen omgeving. ‘Om die situatie te veranderen moeten eerst allerlei wetten, regels en contracten veranderen. Pas daarna kunnen ze overgaan naar een andere manier van het gebruik van software en ict. Sommige overheden willen hun ict sowieso in eigen beheer houden.’

Veranderingen voor IBM

De opkomst van Watson heeft ook binnen de eigen organisatie voor de nodige veranderingen gezorgd. In 2014 werd Watson ondergebracht in een op zichzelf staande start-up. Die opzet vormde de blauwdruk voor een heel nieuw bedrijfsmodel van IBM dat de bedrijfsstructuur begin 2015 op de schop gooide. Daarbij verdwijnen ook banen. De activiteiten zijn niet langer verdeeld in de disciplines hardware, software en diensten, maar er wordt per sector naar specifieke oplossingen gekeken. Dat kan zowel software, hardware of een dienst zijn.

Een voorbeeld is de begin 2015 opgerichte Watson Health-divisie. Die tak is volledig toegespitst op de zorg. Teerlink: ‘Daarin vinden bijvoorbeeld partnerships plaats met leveranciers van medische apparatuur, zoals Johnson & Johnson en Medtronic. Data van bijvoorbeeld foto- of röntgenapparatuur kan ook verwerkt worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan data over huidkanker.’ Hij vertelt dat op termijn meer divisies zullen ontstaan die specifiek gericht zijn op sectoren zoals banken en verzekeraars, toerisme en logistiek en transport. Hij kan nog niet delen voor welke sector IBM als volgende een eigen Watson-divisie opzet.

Start-upfase

Teerlink: ‘De lessen die we uit die start-upfase geleerd hebben worden nu bedrijfsbreed doorgevoerd.’ IBM richt zich nog steeds op grote bedrijven, maar kijkt ook naar mogelijkheden die de app-economie biedt, ontwikkelaars, mkb. ‘Watson betekent een grote verandering voor IBM, langzaamaan moeten we herdefiniëren wat de belangrijkste diensten zijn voor zakelijke omgevingen. En welke diensten er nodig zijn voor de ontwikkelclub van die zakelijke omgeving.’

IBM is voor de toekomst vooral op zoek naar mensen die cognitieve technologie kunnen ondersteunen en analytische vaardigheden hebben. ‘Dan heb ik het bijvoorbeeld over data scientists en mensen die machine learning en statistische processen begrijpen en kunnen toepassen’, legt Teerlink uit. De manier waarop bedrijven en organisaties ict aanschaffen is volgens hem ook ingrijpend veranderd. ‘Vaak willen bedrijven eerst een periode de Watson-tools testen voordat ze het aanschaffen. Geregistreerde ontwikkelaars kunnen 45 dagen gratis met Watson-technologie aan de slag om te verkennen waar het hun organisatie kan verbeteren.’

Watson, vernoemt naar IBM-oprichter Thomas J. Watson, wordt door IBM als één van de grootste innovaties sinds de oprichting het bedrijf gezien. Teerlink: ‘Wetenschappers verwachten dat rond 2020 alle apps cognitief gedreven zijn.’ Hij sluit zich bij die verwachtingen aan.

Dit artikel is ook verschenen in Computable Magazine, jaargang 49, nummer 6, zomer 2016.