Student ervaart andere werkelijkheid met VR

Virtual reality (vr) biedt een intense onderdompeling in een andere werkelijkheid. Dat is interessant voor het onderwijs, zeker als er in de toekomst meer goede educatieve content is. Gelukkig is het niet heel moeilijk om zelf een prototype te ontwerpen.

‘Maar hebben mensen dan niet door dat het nep is?’ Die vraag stelden journalisten standaard wanneer ze een bezoek brachten aan het laboratorium van Willem-Paul Brinkman, universitair docent Virtual Reality aan de TU Delft. Tot 26 april 2014. Televisiepresentator Matthijs van Nieuwkerk zette op die dag live in De Wereld Draait Door een Oculus Rift op zijn hoofd en kreeg er onmiddellijk spijt van. De suggestie van een virtuele achtbaanrit was zo intens dat Van Nieuwkerk, geen liefhebber van hoogtes, zich angstig vastgreep aan tafelheer Alexander Klöpping. Brinkman heeft de vraag sindsdien nooit meer voorbij horen komen.

Vr-brillen bestaan al lang, maar sinds de Oculus Rift en de Samsung Gear VR op de markt verschenen, is er sprake van een ware hype. De verwachtingen zijn zelfs zo hooggespannen, dat virtual reality inmiddels voor sommigen alweer in de ‘disillusionment-fase’ terecht is gekomen, de fase waarin mensen volgens Gartners Hype Cycle for Emerging Technologies afhaken omdat een hype zijn beloften niet waarmaakt. Is virtual reality een revolutionaire technologische ontwikkeling, of komt het niet over het punt heen waarop de initiële opwinding plaatsmaakt voor teleurstelling? En wat kan het onderwijs ermee?

Meerwaarde virtual reality

‘Virtual reality is niet de oplossing om ieder mogelijk onderwerp mee uit te leggen,’ zegt Robin de Lange. Als onderzoeker naar het potentieel van virtual reality voor het onderwijs bij de Universiteit Leiden laat hij regelmatig docenten kennismaken met het medium. Dikwijls volgen op zo’n eerste ervaring talloze ideeën voor onderwijstoepassingen. Niet alleen maar goede, vindt De Lange. ‘Een hoorcollege in 3D biedt geen meerwaarde boven een video.’

Wat wel? Een bezoek aan een archeologische site bijvoorbeeld, of een visualisatie van een nucleaire kernreactie. Maar virtual reality kan ook worden ingezet als instrument voor architectuurstudenten, als oefenmiddel om te leren spreken voor een groep, of om een taal te leren met mensen van over de hele wereld. De Lange: ‘Virtual reality biedt ook allerlei mogelijke toepassingen op het gebied van empathie. Met virtual reality ervaar je een sterke verbondenheid met degene vanuit wiens ogen je de wereld bekijkt.’

Ontwikkeling technologie

Voor wie bij de term vooral aan bovenmaatse brillen denkt, is het goed om te weten dat er inmiddels allerlei soorten joysticks en handschoenen zijn ontwikkeld, waarmee het mogelijk wordt om dingen vast te pakken in de virtuele wereld. Daardoor kun je bijvoorbeeld machines besturen en instrumenten hanteren.

De komst van 360 graden camera’s maakt het mogelijk om situaties van alle kanten te filmen. Zowel Youtube als Facebook wil live-uitzendingen van een 360 graden camera op een VR-bril mogelijk maken. Ook aan vr-contactlenzen voor consumenten wordt door een aantal grote technologiebedrijven hard gewerkt.

Maken content

Echt veel educatieve content is er nog niet. Het maken van een prototype is makkelijker dan verwacht, ervaren de studenten van De Lange. Met de consumentenversie van een 360 graden camera is een panoramafoto of -video in 3D zo gemaakt. Voor meer geavanceerde beelden zijn er camera’s op de markt die slim gebruikmaken van verschillende Go Pro Action camera’s. Voor een prototype kun je ook een game engine gebruiken, zoals Unity 3D. Dit is een combinatie van een 3D designomgeving en een programmeeromgeving. Tot slot is het mogelijk om binnen bestaande multiplayer-werelden een eigen plek te creëren en die te vullen met educatieve content, bijvoorbeeld in VR Chat of Beloola.

De ware uitdaging is om educatieve content van hoge kwaliteit te produceren. ‘Daarvoor moet je de essentie van de stof kennen en begrijpen wat mensen er moeilijk aan vinden,’ zegt De Lange. Dat vraagt om een nauwe samenwerking tussen technici en vakdidacten. Afgezien daarvan is er een nieuwe manier van vertellen nodig. Vr bevat elementen uit games en filmtaal, maar is geen van beide. Snelle montage brengt gebruikers bijvoorbeeld gauw in de war. En hoe vertel je een verhaal als de gebruiker net de verkeerde kant op kijkt?

Educatieve toepassingen

Op dit moment bestaat de ultieme ‘killer app’ voor onderwijs nog niet. Met name opleidingen die al veel gebruikmaken van simulatoren, zoals Aviation en de opleiding tot Maritiem Officier (Marof), zetten al virtual reality in. Het is een volgende logische stap: met virtual reality kun je een andere werkelijkheid ondergaan, of dat nu in een cockpit, een sterrenstelsel of een oceaan vol haaien is. Voor een onderwijsinstelling kan het financieel aantrekkelijk zijn om een virtuele fabriek te bouwen, waar studenten kunnen oefenen met het verrichten van handelingen. Hetzelfde geldt voor operatiekamers, laboratoria en allerlei bouwkundige toepassingen.

In de zorg neemt virtual reality een hoge vlucht omdat het professionals in staat stelt om door de ogen van de patiënt te kijken. Hoe is het om een psychose of een migraine-aanval te krijgen? Er bestaan toepassingen die zo’n aanval minutieus nabootsen, minus de hoofdpijn. Ook wordt virtual reality in de zorg ingezet om mensen van stoornissen af te helpen. Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid ontwikkelt casussen in 3D waarmee studenten zich in virtual reality kunnen voorbereiden op de praktijk in het verzorgingstehuis en het ziekenhuis.

Cardboard bril

De Pedagogische Technische Hogeschool van Fontys Hogeschool laat een 360 graden camera meedraaien wanneer studenten voor de klas staan. Tijdens de evaluatie zetten de medestudenten een eenvoudige cardboard VR-bril op, waarmee ze kunnen meekijken met casussen bij intervisiegesprekken. Paul Dirckx, coördinator Kenniscentrum Techniek en ICT bij Fontys, is resoluut: ‘Virtual reality biedt zeker meerwaarde om studenten actieve leerervaringen te laten beleven.’

Maar niet iedereen is even enthousiast over de zeer betaalbare cardboard-variant. Leuk als extra werkvorm, maar ook niet meer dan dat, oordeelt Sjaak Verwaaijen. ‘Cardboard is leuk om dingen te laten zien aan je studenten, maar het is niet ‘immersive’; ze blijven zich ervan bewust dat ze door een bril kijken.’ Als docent in het Fontys Virtual Reality Lab is hij misschien ook wel verwend. Wie voor het eerst door de lenzen van een virtual reality-bril kijkt, ervaart dat meer zoals Matthijs van Nieuwkerk. Als je pech hebt inclusief een zich omdraaiende maag.

Hype of belofte?

Een vr-bril in het klaslokaal kan een mooie toevoeging vormen aan het lesaanbod. Virtual reality geeft studenten de kans een andere werkelijkheid te ervaren, soms zelfs letterlijk de werkelijkheid van een ander. Dat virtual reality de onderwijspraktijk op korte termijn ingrijpend verandert, is onwaarschijnlijk, maar als aanvullende onderwijsvorm zijn er volop mogelijkheden.