Overheden moeten bij aanbestedingen leveranciers erop wijzen dat opensource-toepassingen ook mogelijk zijn. In de praktijk kiest het Rijk, maar ook gemeenten, echter alleen voor open source bij gelijke geschiktheid met closed source software én wanneer de keuze voor open source software kostenefficiënt is. Minister Blok vindt het niet nodig dat overheden bij de keuze voor closed source bij een aanbesteding een toelichting te moeten geven over het waarom van die keuze.
De ervaring leert dat open source software niet altijd de beste oplossing is, beweert minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst in de ‘Tweede voortgangsrapportage uitvoering kabinetsreactie op Eindrapport Tijdelijke commissie ICT’. ‘Weliswaar zijn aan het gebruik van open source software geen licentiekosten verbonden, maar implementatie en beheer brengen wel kosten met zich mee en bij aanpassing is opnieuw afhankelijkheid van een leverancier aan de orde.’
Minister Blok heeft een aantal gemeenten, die in het verleden hebben gekozen hebben voor de aanschaf en implementatie van open source software, gevraagd naar hun ict-beleid en ervaringen met het gebruik van opensourcesoftware. Uit gesprekken met deze gemeenten blijkt volgens de bewindsman dat de totale kosten voor gebruik van open source software vaak niet verschillen met die van closed source, omdat kosten vooral worden bepaald door het beheer en de aanpassing van de software. Licentiekosten vormen slechts een klein deel van de totaalkosten voor software, zoals ook de Algemene Rekenkamer in 2011 al constateerde, aldus Blok.
Geschikte keuze
Hij stelt verder dat gemeenten problemen hebben ervaren bij het optreden van fouten in de software; de kennis zou dan vervolgens hebben ontbroken om die op te lossen. De bewindsman meldt dat de gemeenten die hij heeft bevraagd, er voor hebben gekozen zich niet langer te richten op open source software. Deze gemeenten maken voortaan de afweging welke software de beste is voor de dienstverlening die geleverd moet worden. Blok: ‘Feitelijk is dat ook altijd de keuze bij het Rijk.’
Hij geeft als voorbeeld van een geschikte keuze voor open source het ministerie van OCW dat onlangs de bedrijfstoepassingen heeft verhuisd van een externe leverancier naar het Rijksdatacenter ODC-Noord. Hierbij zijn de applicaties van OCW overgezet op een technisch platform met opensourcesoftware. De ervaring die hiermee is opgedaan wordt ook binnen het Rijk gedeeld.
Open standaarden
De minister vindt de OCW-migratie een voorbeeld dat het kabinet bij aanbestedingen closed- en open source gelijke kansen geeft. Hij acht het daarom niet nodig dat overheidsorganisaties bij de keuze voor closed source een toelichting moeten geven over het waarom van die keuze. De keuze voor open source vindt alleen plaats bij gelijke geschiktheid met closed source software én wanneer de keuze voor open source software kostenefficiënt is. Hoe leveranciers dit in een aanbesteding moeten aantonen, vermeldt Blok niet in zijn ‘Tweede voortgangsrapportage’.
Wel geeft hij aan dat in het zogeheten Afwegingskader Europees aanbesteden Leveringen en Diensten komt te staan dat in de aanbestedingsdocumenten de leveranciers moeten worden gewezen op de mogelijkheden van open source toepassingen. Dit ‘afwegingskader’ is bedoeld voor ambtenaren die zijn betrokken bij ict-aanbestedingen en zal na de invoering van de herziene aanbestedingswet in april van kracht gaan.
Open standaarden
Blok benadrukt in zijn rapportage het belang van open standaarden in aanbestedingen. Toepassing ervan draagt bij aan het beperken van de leveranciersafhankelijkheid. Hij constateert dat er op dit vlak vooruitgang is geboekt. ‘Verbetering is echter nog mogelijk en voor verschillende relevante of cruciale standaarden noodzakelijk’.
De minister wil onder andere een betere uitleg van het gebruik van open standaarden. Op de website EAROnline.nl van de rijksdienst wordt aangegeven welke van de open standaarden verplicht zijn bij ict-aanbestedingen
Open source, support, ondersteuning, kennis, verantwoordelijkheid en afhankelijkheid. prachtige woorden. Het voordeel van ‘open source’ en geen kosten in licenties. Het klinkt als een goedkoop en net zo goed alternatief. Het is technisch ‘herleidbaar’. en wordt beoordeeld door vele vele programmeurs. Fantasties.
Zelf heb ik nooit echt een voorkeur gehad voor open of closed source. ik kan het niet lezen en niet aanpassen. het maakt voor mij niet uit of ik moet vragen om een fix bij bijvoorbeeld MS of een patch bij een open source club. (ik heb goede en slechte resultaten bij beide – beide kan ik niet controleren. de laatste komt vaak met oplossingen die ik dan ‘even’ zelf moet implementeren. of bouwen via github. Beide niet mijn ding. Ik weet dus niet wat ik er van moet vinden.
Overigens grappig dat het nu allemaal verschuift richting de cloud. Ineens ben ik volledig afhankelijk van een cloudoplossing en dus weer een leverancier. Het maakt dus eigenlijk niet uit. (voor mij dan.) De cloud leverancier heft natuurlijk wel weer baat bij een open of closed source model.
ik ben meer geinteresseerd in de hoe snel en goed een leverancier mij ondersteund. Gek geneog moet ik altijd wachten ongeacht of het open of closed source is.
Alle gemeentes hebben dezelfde taken. Alle ondersteunende toepassingen zouden derhalve hetzelfde georganiseerd kunnen zijn en dezelfde automatiseringsondersteuning kunnen hebben. Dat zou voor de buitenwereld, waaraan gemeentes hun bestaansrecht te danken hebben, een hele verbetering zijn. Die buitenwereld verhuist wel eens en wordt vervolgens geconfronteerd met een totaal ander beeld (“user interface”) van de ondersteunde(!) software van de “nieuwe” gemeente. (Dit geldt overigens voor alle dienstverlening in ònze samenleving). We zouden het vreemd vinden wanneer je in een andere gemeente andere verkeersregels hebt of in een andere auto moet rijden… Deze gemeentelijke eigenheid levert voor de buitenwereld veel gedoe op, wat tijd en geld kost. Het kost de bijna 400 gemeentes ook nog een (veel) geld. Wie betaalt dat allemaal? Minister Blok? Alleen maar financiële nadelen, of niet?
Het enige voordeel is de financiële groei. Maar of dat nu het doel van automatisering is…ik dacht dat ICT de wereld eenvoudiger en goedkoper zou maken…
Het kan ook, door ICT samenlevingsgericht te maken ipv organisatiegericht. Dat lijkt me een betere oplossing. Maar dan moeten we er als samenleving wèl eindelijk eens werk van gaan maken ipv geld…
Er is een groot verschil tussen Open Source en Supported Open Source. Wie zich senang voelt met Github, niet opziet tegen zelf bug fixen en patchen, upgraden bij iedere nieuwe versie en bovendien gekwalificeerde mensen in huis heeft en die ook motiveert om te blijven (!) kan met Open Source uit de voeten.
Wie echter een serieuze applicatie / oplossing draait zal gegarandeerde support en bijvoorbeeld een End-Of-Life policy wensen (om te voorkomen dat je met iedere nieuwe versie moet upgraden).
Supported Open Source biedt ‘legal indemnification’ de voordelen van ‘open source’ en ‘commerciele closed source software’.
Supported Open Source heeft een volkomen ander business model dan close source, het is altijd voordeliger en beter om de volgende redenen: a) klant betaalt niet voor licenties, louter voor support & maintenance b) juist omdat er niet een groot bedrag aan licentie wordt binnen gehaald heeft de leverancier een motivatie de beste support te leveren c) support & maintenance is opex geen capex, dus een afschrijving, als de oplossing niet voldoet is niet nodig, hierdoor kun je makkelijker afscheid nemen d) er is toegang tot de code, geen escrow nodig en daardoor per definitie flexibeler e) open source is makkelijker uitbreidbaar /aanpasbaar f) supported open source is innovatiever itt closed source dat door de licentie verkoop minder noodzaak heeft om constant te verbeteren en meer waarde te leveren.
Het zou goed zijn de macht van de overheid te gebruiken om een stuk minder afhankelijk te worden van leveranciers. Vooral bij gemeenten!
Voorbeeld is het vervangen van legacy dbms door INGRES Enterprise, een hit bij bedrijven en banken die op de centjes moeten letten..
En als er inderdaad pakket-modificaties gemaakt moeten worden van belastinggeld, dan zou het als open source vastgelegd moeten worden! Zo kunnen er miljoenen bespaard worden.
Trouwens net als data gegenereerd door de overheid die OpenData wordt.
Ik kan me er iets bij voorstellen.
Daarbij kan ik me ook voorstellen dat met het oog op de toekomst er toch iets meer vertrouwen bestaat in het voortbestaan van Microsoft en Windows dan in het nog steeds bestaan anno 2020 van de honderdzoveelste Opensource fork… Natuurlijk kan je dan weer ergens deskundigheid vandaan proberen te halen om je probleem op te lossen, maar de kans bestaat levensgroot dat men je hoofdschuddend vertelt dat je destijds nou net die verkeerde fork gekozen had en dat je dus eigenlijk weer een heel reparatie- en vervangingstraject in moet om de zaak weer wekend te krijgen…
“Daarbij kan ik me ook voorstellen dat met het oog op de toekomst er toch iets meer vertrouwen bestaat in het voortbestaan van Microsoft en Windows dan in het nog steeds bestaan anno 2020 van de honderdzoveelste Opensource fork… ”
SuSE: bestaat al sinds 1992
RedHat: bestaat al sinds 1993
De kracht van enterprise leveranciers is juist dat ze voor jou de pakketselectie doen en daarvan een distributie met ondersteuning maken. Je hoeft dus helemaal geen ingewikkelde keuzen te maken waarvan je de gevolgen niet kunt overzien. Applicaties of diensten waar jij gebruik van maakt (open- of closed source) die op distributie A draaien kunnen dat over het algemeen ook wel op distributie B. Wanneer je genoeg hebt van A stap je dan dus relatief makkelijk over naar B. Hoe doe je dat precies wanneer je iets specifiek voor Windows hebt ontwikkeld? Precies, je zit tot in de eeuwigheid aan MS en Windows vast.
Een ‘fork’ lijkt misschien slecht, maar heeft wel wel degelijk een doel. Het geeft een team de mogelijkheid verder te ontwikkelen aan een idee op een manier welke met closed source nooit mogelijk was geweest. Als het idee van dat team goed uitpakt dan wordt dat de ‘standaard’ en delft het minder goede idee uiteindelijk het onderspit. Een mooi voorbeeld hiervan is OpenOffice vs LibreOffice of (een wip) MySQL vs MariaDB. Misschien vergezocht, maar hadden wij als mens wel bestaan als die aap nooit was geforked??
R.J. TUIJNMAN stelt dat closed source, zoals bv geleverd door Microsoft, een betere (veiliger) keuze is dan de honderdzoveelste Opensource fork. Maar wat als je in de jaren ’90 voor OS/2 van IBM had gekozen? Dat OS is toen binnen enkele jaren dood verklaard en IBM heeft er nooit meer naar omgekeken. Zou je in diezelfde periode voor Linux van Redhat hebben gekozen, zou je anno 2016 nog steeds support (op de huidige versies) hebben gehad.
Opensource of closed source, het zegt helemaal niets over de levensvatbaarheid van een product of leverancier van dit product.
Minister Blok vindt het niet nodig dat overheden bij de keuze voor closed source bij een aanbesteding een toelichting te moeten geven over het waarom van die keuze.
Hierbij gaat Blok voorbij aan het feit dat aanbestedingen achteraf toetsbaar dienen te zijn, door rechter en Algemene Rekenkamer. Het ‘Pas Toe of Leg Uit’ regime voor Open Standaarden is niet voor niets verplicht.
Er is nadrukkelijk reden om dit beginsel ook bij Open Source te hanteren. Wijzen op ‘mogelijkheden van toepassing van opensource oplossingen’ is ronduit een zwaktebod. Een zwaktebod dat in de rechtszaal wel eens duur kan uitpakken.
Er worden – zoals gebruikelijk bij de overheid – weer eens appels met peren vergeleken omdat de discussie vervuild is door een gebrek aan kennis. Het afwegingskader van ambtenaren die niet gehinderd zijn door enige technische kennis van de materie is namelijk nogal lachwekkend als we kijken naar de praktijk van aanbestedingen.
Dat OCW zijn applicatielandschap met veel closed source oplossingen overgezet heeft naar een platform op basis van open source is nietszeggend. OVF (workload) is weliswaar een standaard maar het ecosysteem van beheer kent nog weinig standaardisatie als ik kijk naar de data migratie (CDMI) en authenticatie (OAuth, OpenID en WS-Security) om maar een paar open standaarden te noemen.
Prachtig dat EAR maar er zijn er nog 90 van dit soort raamwerken die een gemeenschappelijke overeenkomst hebben als het om de koppelvlakken gaat, let in deze vooral even op de silo’s die uitgaan van een verticale benadering terwijl de realiteit steeds meer horizontaal is. Het technisch koppelvlak binnen de overheid is namelijk steeds vaker e-mail en dropbox,
Support op open source software is prima te leveren, veelal tegen lagere kosten en betere voorwaarden dan bij closed source software. Maar een veel belangrijker aspect is de vendor lock-in die closed source software met zich mee brengt en wat, zeker voor overheidsorganisaties, een belangrijk criterium is om te kiezen voor open source software. Het ontbreken van vendor lock-in levert voordeel in de vorm van keuzevrijheid en lagere kosten op langere termijn op.