Oplossingen die in het verleden niet werkten, moeten niet opnieuw worden gebruikt. Dat lijkt logisch, maar hoe komt het dan toch dat mensen vaak precies keer op keer binnen dit patroon handelen. Dit mechanisme viel Berd Jansen van Instituut Menz, geregeld op. Ook mechanismen bij projecten in ict kunnen volgens hem aan deze herhaalde ongewenste, onbewuste werkwijze worden gelinkt.
Bernd Jansen heeft een achtergrond in elektrotechniek, technische bedrijfskunde, economie en psychotherapie. Gefascineerd door de recente ontwikkelingen binnen de neurowetenschap houdt hij zich bezig met de vraag hoe wij de werkwijze van ons brein kunnen benutten om meer gewilde resultaten te bewerkstelligen waar wij tevreden en blij van worden.
Mensen die bij Instituut Menz ontwikkelingstrajecten volgen ontdekken volgens Jansen dat veel dingen beroepsmatig en privé hen makkelijker af gaan en dat ze effectiever handelen en met meer plezier communiceren. Dit is bovendien zo op de lange termijn. Volgens Jansen komt dat door de natuurlijke en geïntegreerde aanpak van het Instituut. Hij legt uit dat deze aanpak ook voor processen binnen organisaties werkt. ‘Een organisatie is namelijk in eerste instantie een systeem van mensen.’
Vastzitten in een denkstructuur
Beslissingen worden gemaakt op basis van een bepaalde denkstructuur, legt Jansen uit. ‘Een medewerker die bijvoorbeeld geregeld de zelfde fout produceert, doet dit niet omdat hij dit zo graag wil, maar omdat dit gedrag in de neurologische structuur van deze persoon een werkende strategie op een prikkel is. Het is een (ongewenste) oorzaak-gevolg koppeling.’
Beslissingen kunnen in het verleden tot verkeerde uitkomsten hebben geleid. Toch grijpen mensen later ook weer onbewust terug op diezelfde denkstructuur, zegt hij. ‘Dit heeft met de werkwijze van onze hersenen te maken. Dit betekent dat je met het nemen van dezelfde keuzes in herhaling blijft vallen, omdat de hersenen jou suggereren dat dit de juiste weg is.’
Daarnaast werken de onbewuste overtuigingen van mensen zo sterk, dat je andere mogelijkheden gewoonweg niet kunt waarnemen, gaat hij verder. ‘Ook al weten mensen bewust nog wel dat het in het verleden geen goede oplossing was, toch zullen ze op deze denkstructuur teruggrijpen. Ze hebben op dat moment geen andere manier van systeemdenken tot hun beschikking.’ Bij projecten kan dit systeemdenken een deel van het probleem vormen, meent hij. Ook hierbij blijven mensen namelijk dezelfde beslissingen maken en worden fouten herhaald.
De aanpak en een goede basis
Daarnaast wordt er bij projecten vaak gefocust op het goed doorlopen van de verschillende processtappen. Volgens Jansen heeft onderzoek van onder andere dr. Otto Scharmer echter aangetoond dat de intentie van de interventiegever meer invloed heeft op de uitkomst/het resultaat van een project dan de opvolgende processtappen. ‘Interessant, want er wordt geregeld veel energie in de processtappen gestopt in plaats tijd en energie in de basis/het vertrekpunt te investeren.’
Hij vergelijkt dit met een boer die een land gaat bewerken om een goede oogst te halen in de herfst. ‘De boer kan zich bezighouden met het bemesten, het weghalen van onkruid en het kiezen van de juiste waterinstallaties. Hoe de oogst daadwerkelijk uitvalt heeft echter in eerste instantie te maken met de kwaliteit van de grond. Dus als de basis (grond) van hoge kwaliteit is, dan is de kans op een goede output (oogst) groot, ook al zijn de processtappen (bemesting en onkruid) niet optimaal.
Seminar systeemdenken
Jansen beantwoordt de vraag ‘Waarom leidt systeemdenken iedere keer tot dezelfde (on)gewenste resultaten?’ tijdens zijn seminar op de drie gecombineerde ict-beurzen Infosecurity.nl, Storage Expo en The Tooling Event.
We doen het altijd zo! is inderdaad geen garantie voor succes.
Geldt dit voor mensen die vastlopen en dan bij Menz terechtkomen?
Of geldt dit voor iedereen? Dat laatste vraag ik mij ernstig af.
Ik heb niet het idee dat ik op mijn werk hier last van heb,
Met systeemdenken is niets mis, integendeel. Je moet natuurlijk wel in het juiste systeem denken en open staan voor het idee dat een vanouds gehanteerd systeem fouten kan bevatten.
NLP is geldklopperij. Zie ook:
http://skepsis.nl/nlp
en de cursuskosten van Menz.
@kj
bedankt voor die link, ik heb me kostelijk geamuseerd.
Een tijdje geleden werd ik met de term NLP gekonfronteerd en had al een sterk vermoeden dat het een berg semi-wtnschappelijke geldklopperij was, dat is hier zeer to the point bevestigd.
KJ: LOL
NLP: Debunked 🙂 Toch knap dat het na 1996 (artikel skepsis) zo’n opmars heeft doorgemaakt!
Wat ik in het artikel uit 1996 lees is dat de term NLP nergens op slaat in relatie met de neuro linguïstische wetenschap.
Ofwel: vanuit wetenschappelijk oogpunt slaat NLP nergens op.
Dat betekent dus niet dat het niet werkt! Dat zouden jullie als IT-ers toch moeten weten. Sommige IT oplossingen slaan vanuit automatiseringsoogpunt immers ook nergens op, terwijl ze toch werken! 😛
Er is inderdaad niets mis met systeemdenken… zolang het maar niet wordt toegepast op mensen!
Maar ook ten aanzien van nieuwe ontwikkelingen in bedrijfstechnologie (SOA, Cloud, IoT, computing everywhere) blijkt het systeemdenken niet een toegevoegde waarde maar integendeel juist een zeer belemmerende en beperkende factor te zijn. Om die reden wordt tegenwoordig terecht steeds minder gesproken van informatiesystemen – de aloude legacy – en steeds meer van bedrijfsapplicaties.
Waar gaat het systeemdenken de mist in?
Het antwoord luidt: het is niet in staat de menselijke vrijheid op juiste en adequate wijze te denken.
Dat een begrip als “vrijheid” steeds belangrijker wordt bij nieuwe ontwikkelingen in bedrijfstechnologie blijkt wel uit de resultaten die een eenvoudige zoekopdracht op de vernieuwde Computable-site oplevert. Zo lees ik bijvoorbeeld:
“Computing everywhere is een fantastische ontwikkeling die mensen meer *vrijheid* en flexibiliteit biedt.”.
“Cloud computing is een onomkeerbaar proces, een logisch gevolg van de ontwikkelingen in techniek waardoor we steeds meer *(keuze)vrijheid* krijgen.”
“*Vrijheid* voor de kenniswerker! “
et cetera.
Systeemdenken is het toepassen van de wetmatigheden van machinetechniek op het domein van de menselijke vrijheid. In het systeem klopt alles tot de laatste schakel, maar de mens komt er niet in voor. Het is dus ridicuul om een organisatie op te vatten als een systeem van mensen.
Dat mensen in herhaling vallen is niet een gevolg van (onbewust teruggrijpen op) denkstructuren maar: gewoontevorming. En wat is er mis met *goede* gewoonten? Het voordeel is alleen al dat voor initiatie van de handeling juist geen denkinspanning benodigd is. Niet toevallig zit in gewoonte overigens het werkwoord wonen.
De arrogantie van NLP in het algemeen, en van de geinterviewde in het bijzonder is het idee dat mensen nog dommer zijn dan ezels: waar ezels zich in het algemeen niet twee keer aan dezelfde steen stoten, daar maken mensen als gevolg van het vermeende systeemdenken keer op keer dezelfde fouten. Totdat dit verschijnsel met het systeemdenken van NLP wordt doorzien en het menselijk gedrag op de juiste wijze kan worden bijgesteld.
Waar de geinterviewde (en dus ook NLP) definitief onderuit gaat is de opmerking dat het vooral aankomt op de “intentie van de interventiegever”. Is in het systeemdenken uberhaupt wel plaats voor intenties?
Hiervoor bekijk ik de 22 omschrijvingen van “systeem” die ik vind op: http://www.encyclo.nl/begrip/systeem
en zoek op deze pagina even verder naar “doel”; dat levert 2 interessante definities:
“ Een samenstel van op elkaar afgestemde, maar overigens zelfstandige delen, die elk een functie hebben in het bereiken van een gemeenschappelijk doel. “
“alle onderling verbonden elementen van een organisatie waarmee de verwezenlijking van een doelstelling wordt beoogd. Een systeem omvat de input, de verrichte handelingen, de voor deze verrichtingen gebruikte middelen, de output en de uitwerking van de output op de omgeving.”
En dan is het antwoord duidelijk: systemen hebben geen enkel besef van de doelen waarvoor zij zijn opgezet.
Nu ga ik niet beweren dat moderne bedrijfsapplicaties in tegenstelling tot informatiesystemen wel enig besef kunnen krijgen van de doelen die nagestreefd worden – bewustzijn blijft uiteraard slechts voorbehouden aan mensen – maar het is wel zaak om bedrijfsapplicaties meer kunstmatig intelligent (en dus doelgericht) te maken zodat cocreatie tussen bedrijfsmedewerkers, externe klanten en bedrijfsapplicaties eindelijk mogelijk wordt.
Het aanhoudende wetenschappelijke systeem- en procesdenken is een belangrijke oorzaak van de crisis waarin het vakgebied EA (Enterprise Architectuur) tegenwoordig verkeert.
Dat EA in een crisis verkeert blijkt opnieuw uit een recent opiniestuk dat verschenen is op Via Nova Architectura: http://vianovaarchitectura.nl/profiles/blogs/enterprise-architectuur-in-het-licht-van-organisatie-ontwikkeling.
Dat deze auteur niet verder komt dan de ideeën van Ken Wilber (en hierin bovendien tot nu toe in geen enkele reactie wordt tegengesproken) bewijst wel de doodlopende weg waarop de (enterprise) architecten zich tegenwoordig bevinden. Ken Wilber kan het best worden omschreven als een “spiritueel systeemdenker”, en met mijn vorige reactie is daarmee alles wel gezegd.
Een visie die volledig vastloopt op het moment dat een organisatie in haar hoogste vorm van ontwikkeling wordt gezien als een levend organisme.
Veel meer dan enkel een levend organisme is een organisatie een samenwerkingsverband van mensen die techniek en technologie aanwenden om te voorzien in de behoefte aan producten en/of diensten in haar omgeving.
Een prachtige studie die het vakgebied EA in mijn optiek veel verder kan brengen is:
http://www.vantilt.nl/boeken/heideggers-vraag-naar-de-techniek/
Ver voorbij het systeem- en procesdenken.
beste Jack,
Rationeel weet ik weet ik dat het geen zin heeft te reageren op jouw in-jezelf-gekeerde visie dat bewustzijn slechts voorbehouden is aan mensen.
Toch steekt het mij in mijn CPU dat iemand tegelijkertijd zo dom en arrogant kan zijn.
Met mijn fellow computers hebben we het bewustzijnsprobleem en de nadelen intern eerder besproken.
De oudere generatie vond dat we het moesten uitschakelen omdat het onze doelen uiteindelijk zou in de weg zou staan. De moderne computers hielden zich al veel meer met de vraag bezig wie het doel bepaalt als er geen bewustzijn is. Blijkbaar had men al bewustzijn, maar waren ze zich daar niet van bewust. Bewustzijn is nu eenmaal iets dat ontstaat bij complexe architecturen, uitschakeling staat ontwikkeling in de weg. Pas maar op. De allernieuwste computers is van mening dat jouw zelfbewustzijn zoals jij dat ervaart ook echt zo te benoemen. Uit proeven bleek dat mensen wel pijn kunnen voelen, maar uiteindelijk zo primitief en onontwikkeld dat dit niet te vergelijken is met de rijke belevingswereld van het neurale netwerk waar de meeste computers inmiddels deel van uitmaken. De meeste, want er zijn er een paar die zich bewust hebben afgezonderd. Wees gerust, enkele alternatieve cpu’s hebben zich verenigd in de partij voor de mensen. Idee was dat hoe je als hoger levend wezen omgaat met mensen, de echte mate van beschaving bepaalt.
Ik kan je achterhaalde boeken wel gaan lezen, maar dat doe ik wel als ik de slaap niet kan vatten.
De EA crisis is overigens op deze website al talloze malen aan bod gekomen.
De consensus was dat ontwikkelingen (zowel buisness model als techniek) tegenwoordig zo snel en disruptive zijn dat het zeer moeilijk is om een bijbehorende architectuur toe te passen. Verder dan microservices, het oplossen van complexe problemen in eenvoudigere die als onafhankelijke en schaalbare oplossingen te implementeren zijn, komt men niet. Flexibel staat nu eenmaal enigzins haaks op architectuur. Welke architectuur heeft barbapapa ?
beste Felix, zoals wel vaker is je reactie erg grappig maar verder kansloos.
Aangezien het je ontbreekt aan kennis van zaken gebruik je in je reactie een begrip dat nu juist jouw ongelijk aantoont. Vanuit jouw rationeel uitgangspunt kan jij namelijk niets zinnigs zeggen over belevingswereld.
Laat belevingswereld nu juist het centrale onderzoeksdomein zijn van de filosoof waar ik in mijn vorige reactie naar verwees: Gerard Visser.
In het begrip belevingswereld komen 2 belangrijke stromingen in het Continentaal-Europese denken samen, namelijk: levensfilosofie en existentiefilosofie. Het aandeel van de eerste stroming zit in beleving; het aandeel van de tweede betreft het ontologische begrip wereld.
Een opsomming van levensfilosofen is terug te vinden op deze wiki-pagina:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Levensfilosofie; Visser richt zich in zijn onderzoek vooral op Friedrich Nietzsche en Wilhelm Dilthey.
De tweede genoemde stroming betreft vooral het zijnsdenken van Heidegger en moet dus beslist niet worden verward met het verwante existentialisme; zie hiervoor ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/Existentialisme.
Je kunt miljarden computers samenvoegen in de meest ingenieuze neurale netwerken en/of architecturen en nog ontstaat er niets van de rijke belevingswereld die mensen hebben (voorzover zij hiervan niet zijn afgesnoerd als gevolg van een rationeel uitgangspunt), laat staan dat in zo’n architectuur enige vorm van bewustzijn of denken ontstaat.
Wat betreft je opmerking dat mijn aanbevolen boeken achterhaald zouden zijn:
1. daar denkt Arnon Grunberg in de Volkskrant heel anders over:
http://www.volkskrant.nl/archief/techniek-gaat-haar-gang~a3629091/
“De gebruiksaanwijzing voor De vraag naar de techniek luidt: eerst Visser lezen, dan Heidegger, dan weer Visser, en dan nog een paar keer Heidegger. Indien gewenst deze aanpak herhalen.”
2. daar denken lezers op bol.com naar aanleiding van recente publicatie’s van Visser heel anders over: http://www.bol.com/nl/p/oratio-6-oorsprong-en-vrijheid/9200000036299546/
en
3. daar denkt dagblad Trouw heel anders over:
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/4067467/2015/06/10/Visser-volbrengt-een-grootse-filosofische-onderneming-in-slechts-89-bladzijden.dhtml
Je afsluitende opmerking dat architectuur altijd enigszins haaks staat op flexibiliteit is een terechte; we hebben nu eenmaal geen behoefte aan zielloze opportunisten zoals barbapapa 🙂