Geeks zijn economisch doorontwikkelde nerds in onze digitaal doorspekte maatschappij. Wat is de natuur van hun werk? Falen! En dat doen ze eervol: failure is a badge of honor. Wanneer je maar snel genoeg leert van fouten komt succes vanzelf.
Schandpaalcultuur. Een populaire conferentiereeks in Silicon Valley is FailCon, waar openlijk over fouten wordt gesproken. Er is niets om je voor te schamen of onder het vloerkleed te vegen. Carrières worden niet geknakt of in de kiem gesmoord door falen. Dat is wel even anders bij ict-projecten in onze vaderlandse polder: daar regeert de schandpaal. In de klassieke wereld zijn er twee soorten ict-projecten: succesvolle en gefaalde. Die tweedeling is kortzichtig. Managers die innovatie nastreven, zouden oog moeten hebben voor een derde categorie, die van challenged projects. Die zijn soms een gevalletje ‘aimed for the moon, but we missed and hit a star’. Topmanagers en toezichthouders beschouwen dit soort projecten als ‘mislukt’: niet op tijd en boven budget. In werkelijkheid worden er echter vaak inzichten vergaard die bijdragen aan een doorbraak bij volgende projecten. Dit zijn briljante mislukkingen.
‘Ongeveer’ is de nieuwe norm. Wanneer je niet precies weet wat je wilt of wat je op je pad allemaal tegenkomt, weet je het dus ‘ongeveer’. Dat is de realiteit. ‘Ongeveer’ is een woord waar veel topmanagers allergisch voor zijn. Die willen precies de verwachte uitkomst weten, desnoods in een gefabriceerde werkelijkheid van een spreadsheet. Ontwikkelmethoden als Waterval zijn voor beslissers veel duidelijker dan Agile: je weet vooraf precies wat het kost en hoe lang het gaat duren. Dat er vervolgens geen bal van klopt is bijzaak.
‘Ongeveer’ is wat je als een standaarduitkomst kunt verwachten wanneer je iets nieuws doet. Dan moet je experimenteren en openstaan voor snel falen, zonder angst voor straf. De wereld van ict-projecten is niet zwart-wit. Ik geloof niet in nog meer controle, maar wel in meer experimenten en vooral openheid over fouten. Zo’n aanpak geldt niet alleen voor de categorie innovatieve projecten, maar ook het bouwen van de traditionele systemen die al snel ‘too big to fail’ worden. Het werken met meerdere proof of concepts zorgt voor een realiteitscheck: wat werkt wel en wat niet. Besparen door vroegtijdig te falen is het nieuwe adagium voor value for money.
Gaan als een speer. Hoe moeilijk kan het zijn om een erp-systeem voor Defensie te bouwen? Blijkbaar heel moeilijk als je het nieuws over Speer volgt: het grootste ict-project in onze vaderlandse geschiedenis. Volgens de Algemene Rekenkamer zitten we nu al bijna op zo’n negenhonderd miljoen euro en nog steeds is er geen werkend systeem. In een interview met minister Hennis in NRC Handelsblad leek het even alsof ze de stekker eruit ging trekken. Maar de woordvoerders van het ministerie waren er als de kippen bij om aan te geven dat er nog steeds vertrouwen is in een goede afloop en dat ‘werkende onderdelen’ van het systeem worden opgeleverd. Dat laatste is overigens daarna weer afgezwakt. Helaas geen ‘Hennis the Menace’ en dus gaan we op naar de miljard euro aan faalkosten.
Grote projecten blijven nodig. De maatregelen die de overheid heeft genomen na de parlementaire verhoren hebben een ding gemeen: er komt nog meer controle. En juist dat is de reden waarom er niets verandert. Ook het idee om alleen maar kleine projecten toe te staan is onzin: er blijven grote projecten nodig. Bij bol.com worden grote projecten opgedeeld in kleinere parallel lopende trajecten zonder dat het (tijdig) stoppen van zo’n klein projectonderdeel het project als geheel in gevaar brengt. Waarom laat de minister haar projectmanagers daar niet stage lopen?
Goed verhaal om te benadrukken dat winnaars geen winnaars zijn zonder verliezers en dat dus die verlies derhalve evenveel waarde heeft (of kan hebben) als succes. Met hier de toevoeging dat je dat verlies dan wel tijdig moeten onderkennen.
Dit soort omdenken vindt steeds vastere grond – en wat mij betreft terecht. Het geeft je een perspectief dat soms verrassende inzichten oplevert.
Wel waken voor goedpraten van prutswerk.
Pas geleden las ik ergens: “wie geen fouten maakt, maakt meestal niets”. Deze uitspraak past wel bij het verhaal over het falen.
De faalcultuur die op sommige plaatsen heerst zorgt er inderdaad voor dat mensen vooral wijzen en bomen zoeken om zich achter te verschuilen in plaats van open een fout-analyse ingaan zodat de hele organisatie er baat bij kan hebben.
Juist omdat we, door deze cultuur, bang zijn te falen krijg je het “ongeveer” effect.
Is het heel vreemd dat beslissers hier moeite mee hebben? Ik denk het niet eerlijk gezegd. Stel, je besteedt het bouwen van een huis uit en krijgt te horen: het komt ongeveer daar te staan, ziet er ongeveer zo uit, kost ongeveer zoveel en heeft ongeveer deze inrichting. Zou je er dan zo even 3 ton voor op tafel leggen?
Zeker als je je oude huis al verkocht hebt, is het niet handig als je niet weet wanneer je nieuwe huis klaar is.
Uiteraard is dit ook afhankelijk van de sector waarin je werkt. In de ene omgeving is het geen probleem als de software een maandje later komt, maar als je software onderdeel is van een product, en je mist de 2-jaarlijkse toonaangevende beurs met je nieuwe product omdat de software niet op tijd klaar is dan krijg je een ander spel.
Of wat te denken van een smart-tv met software die “ongeveer” doet wat het moet doen, of een smartphone met zulke software. Je merknaam kan aardig wat schade opleveren op die manier.
Goed verhaal alleen de titel is matig, fouten maken is tenslotte nog geen falen. Wie het kleine niet leert doet het grote verkeerd gaat echter niet altijd op. Punt is namelijk dat ICT projecten meestal door politiek falen en of je een pot regenwormen hebt of een adder onder het gras maakt dan niet zoveel uit.
Verfrissend stuk Marco, leuk!
Ik verkies ook goede principes boven een goede architectuur en ben groot aanhanger van domain driven design.
Pavake: Tuurlijk als je een huis bouwt wil je dat allemaal van te voren weten, maar als je business bouwt, of nieuwe software voor een branche, dat is het al snel ongeveer. Je weet namelijk niet wat je gebruikers precies willen en wat aan zal slaan.
Niemand had het succes van flappy bird kunnen voorspellen. Ik denk dat er ook zeer weinig mensen zijn die Airbnb op papier een goed idee vonden.
Zeker bij (zeer) grote IT projecten is het niet verstandig om vooraf alles vast proberen te leggen en dan is het nogmaals vooral belangrijk om een goed domein ontwerp te hanteren en goede principes. Bijvoorbeeld door de data en logica te scheiden van de interface. En domeinen als SOA aan te bieden en niet als 1 groot lomp geheel zodat je als Marco schrijft parallele trajecten kunt laten lopen waarbij als een onderdeel faalt, niet het systeem of systeemontwikkeling als geheel faalt.
Het nieuwe centraal decentraal denken….
Leuk stukje tekst om eens over na te denken op de prille zaterdagochtend, terwijl ik zo in de schaduw buiten mijn kantoor zit te genieten van een cola light en bij zit te komen van een frisse douche. Ja, bij mijn werkgever hebben we het maar goed, maar dit terzijde.
De teneur van het artikel is: “Neem eens een verantwoord risico, en als het fout gaat treur dan niet te hard, want je kan er best heel wat bruikbaars van hebben geleerd.”
En dat is natuurlijk ook zo. De crux is hem echter wat een “verantwoord risico” is.
Niet ieder idee dat je hebt is een goed idee, of het juiste idee op de juiste plaats in de juiste tijd. Sommige slechte ideeen werken toch wel een beetje, en leveren uiteindelijk iets bruikbaars op, maar langzamer en duurder dan als je het anders had gedaan. Een dergelijk suboptimaal idee was wellicht de moeite van het proberen waard, en is ondanks het feit dat het langzamer en duurder was geen “failure” worden genoemd.
De meeste ideeen waren echter nooit een goed idee, en zelfs als het uiteindelijk en na te veel geld iets bruikbaars oplevert moet deze aanpak toch als een mislukking worden geclassificeerd. Kan je wel wat hebben geleerd, maar het was wel een dure les die je had kunnen voorkomen door vooraf net iets beter na te denken.
Grote projecten a la Speer zijn natuurlijk mislukkingen van de eerste orde omdat het idee dat je een dergelijk systeem volgens de Niagara Waterval methode kan bouwen natuurlijk van meet af aan belachelijk is. Heeft nooit gewerkt, gaat nooit werken, kan nooit werken. Waarom leren we dat nu niet eens. Kan je je wel proberen te verschuilen dat je wat hebt geleerd en dat het helemaal niet erg is, maar dat is toch maar een slap excuus achteraf.
Eervol falen is alleen mogelijk als je een redelijk idee had waarvan je ex tunc in goed geweten kon zeggen dat er best een hele goede kans was dat het heel goed ging werken. Als dat idee dan niet goed uitpakte door elementen van de context die je vooraf niet had kunnen voorzien dan heb je wat zinvols geleerd, en voor een dergelijk “falen” moet je inderdaad niet bang zijn. Maar die houding mag er niet toe leiden dat iedere mislukking die had kunnen worden voorkomen wordt geherclassificeerd als een levensles.
Een goede pleidooi voor het ruiterlijk toegeven van het maken van fouten en het nemen van foutieve beslissingen. Maar dat is wel op heel veel niveau’s, zo lees ik dat Failcon gaat over mislukkingen bij het opzetten van start-ups of eigen businesses. Dan lijkt me het falen van het Speer project weer van een hele andere orde en dat is weer iets anders als je zelf als uitvoerende de mist in gaat met een fout of blunder. De vraag blijft hetzelfde, geef je het toe of niet. En fouten maken is menselijk en aan Pavake’s spreekwoord kan je toevoegen, waar gehakt wordt vallen spaanders.
Alleen gebeurt dat toegeven heel weinig en het vereist moed om dat te doen, toch angst voor die schandpaal. Dus duiken, de doofpot of net doen of je gek bent zijn denk ik eerder regel dan uitzondering. Want bij toegeven stel je je kwetsbaar op en ben je aangeschoten wild.
Als het dan over een project a la Speer gaat dan heb je het inderdaad over een politiek project, politiek bij de besluitvorming maar ook de politiek in de projecten zelf. Ik heb het nog niet horen zeggen, we hebben enorme foutieve besluiten genomen en we hadden nooit op de adviezen van de ingehuurde programmanager moeten ingaan, de door hem binnengebrachte inuur krachten van bevriende bedrijven hebben er niets van terecht gebracht en van zijn verhaal dat software uit India zo goed is en lekker goedkoop daar klopte ook niets van. Maar dat zie je ook op het niveau van de politiek, het ruiterlijk toegeven van foutieve beslissingen is een doodzonde en dan ben je gezien. En zo werkt het op veel plekken.
Een mooie idealistische pleidooi is dit stuk wel.
Marco is een draaikont. Jarenlange ict afzeiksessies over “departments of No’s”. Daarna artikel van hem over ict-ers die geen nee durven zeggen tegen de business. Nou weer pleidooi voor mislukkingen. Louis noemt dat moedig, Henri noemt dat verfrissend, Ewout vindt het een goed verhaal.
Dagelijks zien we dat “briljante mislukkingen” en “besparen door voortijdig falen” alleen nog enigzins verkoopbaar zijn door gladjanussen als Gianotten : bij aankoop van 1 mislukkking, nu gratis voortijdig falen.
Wat vindt ruiterlijke Marco er zelf van, of gaat het alleen over anderen 🙂 ? En als zijn carriere vol met mislukkingen zit, is het dan eigenlijk een compliment ? Maar goed, ik geloof hem toch al niet ..
Ik zie de pretentie en de rooie lijn door het verhaal maar heb hier toch wel twee eenvoudige kanttekeningen.
Predestinated Value
In mijn courses en classes leer ik de mensen de basis en wetmatigheden die met IT gepaard gaan. Geen (I)nput Geen (O)utput. Simpel gesteld, elke stap die je in en met IT/ICT doet, kan alleen maar met ‘Predestinated Value’, like it or not. Die titan wet geld voor alles wat je dus in en met IT/ICT doet maar meer, wat je ook bereiken wil.
Dat betekend ook heel eenvoudig, dat vrijwel alles te berekenen en te voorspellen is in en met IT/ICT. Dus ook of iets slaag al dan niet. Doet iets het niet? Dan weet je meteen of je iets over het hoofd hebt gezien of wellicht een punt of komma ergens bent vergeten. Simpel zat.
Drie vijanden van IT/ICT
Incompetentie, commercie en politiek.
Alle falen in en met IT/ICT, worden door deze drie, enkelvoudig of icm elkaar veroorzaakt.
Waar ligt hem dan de crux?
Van mijn beleving en zienswijze uit dat het helemaal niet erg is om missers wereldkundig te maken, ik doe dat van mezelf ook, zonder problemen, maar tegelijkertijd ook wat er is gedaan de omissie weer recht te krijgen.
Voor mensen die zich meteen en graag achter anderen verschuilen, regels en processen en procedures, of naar anderen gaan staan te wijzen, heb ik erg weinig geduld en nog minder respect.
Ongeveer….
Opmaat voor voorspelbare missers en falen in IT/ICT. Voorspelbaar.
Mooi stuk, Marco. :O)
Falen verkopen als innovatie is toch het businessmodel van zo’n beetje half detacherend Nederland?
Ben toch meer voorstander van het bouwen van zinnige dingen die kwalitatief goed in elkaar zitten en dus herbruikbaar zijn. Daar zul in opvolgende projecten profijt van hebben.