In 1971 vroeg het bekende blad in de logistieke wereld, Transport Management, mij een artikel te schrijven over routeplanning. Dat was 'oud nieuws'. Veel interessanter was te schrijven over wat met behulp van computers mogelijk was. Na enig onderhandelen werd dat een combinatie van routeplanning en een model van het goederenvervoer via geautomatiseerde Distributiecentra. Anno 2015, 44 jaar later, is het concept algemeen geaccepteerd. Een beetje internetwinkel kan niet zonder.
Toch zitten er verschillende kanten aan de zaak. Verschillende perspectieven geven verschillende en soms tegengestelde resultaten. Logistiek is in principe de oplossing van een distributieprobleem. Met een positieve uitkomst. Maar er zijn ook negatieve aspecten. De snelle toename van de bezorgservice levert tegenwoordig zelfs in dorpsstaten files op, doordat chauffeurs hun bestelauto ‘even’ op de rijbaan laten staan en daarmee de bezorging van conculega hinderen. Door samenwerking, zeker op ’the last mile’, kunnen de negatieve aspecten zoveel mogelijk worden beperkt. Ict speelt hierin een belangrijke integrerende rol. Niet de hoofdrol natuurlijk, maar wil je het voor iedereen zo goed mogelijk doen, dan kun je niet zonder.
Context
Honderd jaar en langer geleden groeide alles min of meer vanzelf (natuur) en werd vrijwel al het overige op bestelling gemaakt (cultuur). Bovendien was de mobiliteit beperkt. Dat had drie grote voordelen: alles was overzichtelijk, alles werd op bestelling gemaakt en afgerekend en de logistiek was beperkt. Een soort kringloop samenleving met als gevolg een kringloop economie.
Vandaag kunnen we, wij wel, vrijwel alles kopen terwijl het niet meer uitmaakt waar het ter wereld groeit of door wie het wordt gemaakt. Je kunt het zelfs vanuit je eigen luie stoel bestellen en het wordt soms dezelfde dag nog thuisbezorgd. Luilekkerland daagt aan de horizon. Maar wel een luilekkerland met soms wat onplezierige achterkanten. We kennen in onze samenleving zowel de voorkant als de achterkanten. Alleen brengen we ze niet altijd met elkaar in verband…
Goederenstroom
Laat ik mij voorlopig beperken tot de logistiek in enge zin: de goederenstroom; de bijbehorende registratie en administratie laten we even buiten beschouwing. In theorie is het heel eenvoudig: breng een artikel van A naar B. Optimaliseer dat naar kosten en/of tijd. Plan de benodigde resources. Start het logistieke proces, monitor dit en initieer de administratieve afhandeling.
Afhankelijk van de optimalisatie wordt het logistieke proces opgedeeld in verschillende stappen. Afhankelijk van de te transporteren goederen worden de resources ingezet. Een aardbei transporteer je nu eenmaal niet met een shovel en een berg grond niet met een fiets. Niet wanneer je iets van goederen en transportmiddelen af weet tenminste. Soms lijken informatici dit nog steeds van ondergeschikt belang te vinden. Het gaat namelijk niet om de informatiemodellen maar om het real-life, real-time proces.
Automatisering is nog steeds te veel gericht op het ideale administratief–procedurele ‘proces’ en niet op het werkelijke proces waarin ondanks alle procedures tòch ‘iets’ over het hoofd is gezien. Of, minstens zo erg, de werkelijke wereld ‘past’ niet in de afgeleide ICT werkelijkheid.
Goederen zijn concrete entiteiten met concrete, heel verschillende eigenschappen, die leiden tot heel verschillende fysieke goederenstroom processen. We zijn wel steeds meer over processen gaan praten maar denken nog te veel in producten. Uiteraard binnen de traditionele organisatorische entiteiten waarvoor we verantwoordelijk zijn. In een B2B-omgeving is de verandering nog wel op te vangen. In de B2C-omgeving zijn de nieuwe ontwikkelingen moeilijker te voorspellen.
Informatiestroom
Met een integrale en transparante informatiestroom kan het proces duidelijk worden gemaakt. Grote delen van de traditionele distributiefunctie staan onder steeds grotere druk. Fun shoppen gaat meer om de fun dan om het shoppen. We hebben daarvoor al jaren de winkelsluiting verruimd. Maar de toegenomen fun levert met name in de kleinere plaatsen onvoldoende toename van omzet op om de toegenomen kosten goed te maken.
Dat de cultuur steeds sneller verandert door de rol van de informatietechnologie is evident. De verschuiving van de informatievoorziening van centraal (producent/distributeur) naar decentraal (samenleving/consument) is niet tegen te houden. Met name het fenomeen “fact checking” zal in de nabije toekomst grote gevolgen hebben. De traditionele marketing komt onder druk van de feiten te staan. De hybride vorm van distributiekanalen, winkel èn webwinkel, neemt snel toe. Dat roept de vraag op of de distributiefunctie weer onderdeel wordt van de productie. Aan de andere kant wordt door de 3D-print-hype wel degelijk een deel van de productiefunctie verlegd van de producent naar de consument. Ikea was overigens de eerste die doe-het-zelf confectie in bouwpakketten afleverde en daarmee ook de distributiefunctie verlegde naar de consument. Steeds meer bedrijven zijn gevolgd en zullen nog volgen. Vrijwel ieder product kan in onderdelen en/of sub-assemblages worden geleverd, inclusief de productie informatie voor de consument of zijn huisslaaf, de productierobot.
De vraag is dus niet wanneer de informatiesystemen meer bijdragen aan de samenleving dan fysieke productie en bijbehorende goederendistributie, maar welke organische ontwikkeling de samenleving zal volgen en welke systemen uiteindelijk dominant zullen zijn.
Procedures of Processen?
De ontwikkelingen vragen om een heroriëntatie op de samenleving. Weten we wat de randvoorwaarden zijn waaronder die ontwikkelingen kunnen plaats vinden? Wordt het een exclusieve samenleving, alleen voor de ‘besten’, of inclusieve samenleving voor en van iedereen? Hoe gaan we om met de groeiende globalisering? Kan ICT een rol spelen om deze groei en de culturele rijkdom te ondersteunen? Of moeten we juist meer standaardiseren en normaliseren om mee te kunnen blijven doen? En, niet onbelangrijk, hoe gaan we om met de beperkte resources op aarde waar we afhankelijk van zijn voor ons leven?
Het zou interessant zijn om met elkaar een virtuele wereld te spelen voor we besluiten welke werkelijkheid we willen nastreven. In ieder geval is het noodzakelijk om de context van die gewenste samenleving helder te krijgen. Dat kan door de huidige procedurele/administratieve product georiënteerde automatiseringssystemen om te bouwen naar real-time proces georiënteerde systemen. Daar is wel het één en ander aan kennis en creativiteit voor nodig. Of, met andere woorden, niet de nadruk leggen op reactieve systemen die vertellen wat je deed, maar proactieve processen die adviseren wat je het best zou kunnen doen.
Dat is de kracht van informatieverwerking. De zwakte blijft van de mens: kies je voor de kwaliteit van het – samen – leven of voor een groot getal in een computer dat je financiële winst representeert. En pas op: het grootste getal begint niet met een 1 maar met een 0. Een computer heeft geen bewustzijn dus hebben de nerds ergens in het begin van de ict-geschiedenis bepaald dat negatieve getallen met een 1 beginnen. ’t Is maar dat u het weet…
Das nog eens een opinie.
Hmm… honderd jaar geleden was zo’n beetje aan de vooravond van de eerste wereldoorlog, een tijdperk dat zich kenmerkte door overzeese handelsbelangen. De goederenstroom ging toen misschien nog per stoomschip maar dat was alleen maar het (transport)middel en doet niet veel terzake als we overwegen dat belang zat in ‘vrije doorgang’ over de verbindende zee. Eenzelfde soort discucssie die nu ook gevoerd wordt aangaande de netneutraliteit en de eventuele veilige havens hierin.
Kortom, ik zie veel overeenkomsten in deze opinie met eerder schrijven van mezelf aangaande de logisiteke vraag van data in steeds langer wordende ketens. Uiteindelijk is logistiek dan ook een meer dan tweedzuizend jaar oude krijgskunst welke pas na de tweede wereldoorlog wetenschappelijke belangstelling kreeg. Hetzelfde geldt voor marketing maar dat even terzijde want uiteindelijk gaat het om de productiefactoren in het economische vraagstuk.
Goed, ik ben missschien een beetje ‘agrarisch’ opgevoed maar zoals je in gelul niet kunt wonen kun je jezelf ook niet voeden met de spijs die een ander gegeten heeft. Sommigen hebben hun ramen volgeplakt met kranten en gaan vanaf beeldschermen de groeischema’s van gewassen bepalen maar vinden de hond in de pot als we kijken naar de prognoses en uiteindelijke resultatenrekeningen, de deling door nul zullen we maar zeggen.
Om een lang verhaal kort te maken, auteur maakt een klassieke fout door te stellen dat het niet gaat om wat je gisteren geleerd hebt maar wat je morgen kunt doen. Natuurlijk is het goed om een punt aan de horizon te zetten maar uiteindelijk zul je niet alleen de weg er naar toe moeten hebben maar ook een goed beeld van je positie. Voor je het weet verwar je net als Columbus de ‘native Americans’ met een hele andere bevolkingsgroep omdat je denkt dat je de shortcut gevonden hebt.
Oja, in het kader van de maatschappelijk vraag aangaande de ‘coal question’ van Jevons (1865) aangaande de voortdrijvende brandstof misschien handig om eens te kijken naar de energierekening van het geheel. Maak me maar wakker als iemand ‘draadloos stroom’ uitgevonden heeft want tot op heden is de real-time economie nog behoorlijk afhankelijk van een fossiele infrastructuur, pizzakoerier die tegengehouden wordt door de brengchinees zegt wel iets over de kookkunsten van sommigen.
Dit is me zeker een opinie. Van een behapbaar logistiek probleem in een reutel door naar abstracte levensvragen over de toekomst van de samenleving en de ict.
Dat eerste vond ik wel te begrijpen en interessant, hoe vroeger de goederen van producent naar consument komen en hoe dat tegenwoordig gaat. Even terug kocht je het in de winkel en nu wordt het besteld via internet. Per busje direct van het distributiecentrum naar de consument, dus inderdaad moet er per product veel meer gereden worden om het op de plaats van bestemming te laten komen. En nu staan de busjes op elkaar te wachten. Dat laatste lijkt me overigens geen ICT probleem maar eerder een organisatorisch probleem.
Tsja, en die levensvragen.
Boeiende vragen; helaas zijn de antwoorden nogal achterhaald.
Met name het idee om “de huidige procedurele/administratieve product georiënteerde automatiseringssystemen om te bouwen naar real-time proces georiënteerde systemen” is precies de wijze waarop SOA al meer dan 10 jaar geleden aan de man werd gebracht (onder de noemer BPM en/of EDA) en ook precies de reden waarom SOA haar belofte van flexibiliteitsverhoging en complexiteitsreductie nog steeds niet heeft waargemaakt.
Overigens was productdenken ook altijd al procesdenken, namelijk binnen productgerichte silo’s.
Procesgericht denken gaat van input via verwerking naar output;
klantgericht, dienstgericht, servicegericht denken gaat van output (de vragen) naar de input (de antwoorden).
Naast meer vrijheid levert servicegericht denken ook een andere vorm van voorspelbaarheid.
Wordt het na product- en procesoriëntatie niet eens tijd voor service-oriëntatie?
@Louis: allemaal (levens-)vragen, weg ermee?