‘Generiek waar mogelijk, specifiek waar nodig’

'Niet alleen kijken hoe we efficiënter en effectiever kunnen werken, maar ook anders. De technologie draagt daarvoor oplossingen aan.' Aan het woord is voormalig chief technology officer Rijk Wim Sijstermans, die aan de wieg stond van de CTO-Raad.

In de hoedanigheid van cio van de Belastingdienst zag Wim Sijstermans goede mogelijkheden voor het verbeteren van afstemming  tussen uitvoeringsinstanties en de Interdepartementale Commissie Chief Information Officers, de ICCIO. De installatie van de CTO-Raad in 2014 – op zijn initiatief – zorgt sindsdien voor een goede aansluiting met de uitvoeringsorganisaties. Met als belangrijk uitgangspunt: de klant centraal. ‘En dat helpt bij het doel, een Rijksbrede aanbodstructurering van generieke dienstverlening’, voegt Sijstermans – in april 2013  aangesteld als chief technology officer (cto) Rijk – er met een glimlach aan toe.

In de bijna vijf jaar dat Sijstermans bij de Belastingdienst leiding gaf aan een transformatie van de ict-keten, maakte Maarten Hillenaar (cio Rijk van 2009 tot 2014) van de ICCIO een instituut. ‘En toen vroeg Maarten: ‘Wil je niet een tijdje bij ons komen werken?, dan kun je meehelpen!’ Een mooi aanbod dat mij de kans gaf om hier (DGOBR, Directoraat-generaal Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk – red.) meer specifieke uitvoeringskennis in te brengen. Want het grote doel  vanuit de Hervormingsagenda is, invulling geven aan een Rijksbrede infrastructuur en gestandaardiseerde generieke ict-diensten’, aldus Sijstermans.

Het primaire proces

In aanvulling op de ICCIO initieerde Sijstermans  de CTO-Raad tijdens een informele heisessie in Medemblik. ‘Daar hebben we ons als cto’s op hoofdlijnen aan elkaar voorgesteld, onze plannen, uitdagingen en zorgen besproken. Op het moment dat je die deelt, sta je niet tegenover elkaar maar naast elkaar. Zonder dat er enige dwang was, of zonder dat enige druk werd uitgeoefend, zag je de verbindingen ontstaan.’

In deze realiteit bemoeit de ICCIO zich met de wat?-vraag, de functionele vraag. De CTO-Raad juist met de hoe?-vraag, de visie op het technologie aanbod. ‘Een CTO-Raad die daarin niet alleen volgend is, maar ook inspirerend en proactief. Waarbij de burger, het bedrijfsleven en de ambtenaren die we moeten bedienen centraal  staan.’

De bezetting van de CTO-Raad is gespiegeld aan de ICCIO: ministerie van Defensie, OCW/DUO, Belastingdienst, ministerie van Infrastructuur en Milieu/Rijkswaterstaat, ministerie van Veiligheid en Justitie (waaronder shared service organisatie SSC-I), Logius, SSC-ICT Haaglanden, Dictu en UWV. RIVM en KNMI hebben aangegeven graag aan te sluiten. Onder de CTO-Raad kun je een aantal tafels organiseren die zich dan heel specifiek zullen bezig houden met bijvoorbeeld connectiviteit of werkplekdiensten, voegt Sijstermans eraan toe.

De samenhang vinden

Generiek waar mogelijk, specifiek waar nodig is het credo. Sijstermans noemt als voorbeeld het traject van de nieuwe RijksWerkOmgeving (RWO).  ‘Natuurlijk willen we allemaal een goede digitale werkplek en plaats en tijd onafhankelijk werken. Maar er zijn smaakverschillen tussen wat een Rijkswaterstaat en Belastingdienst nodig heeft of de kerndepartementen hier in Den Haag. De kern van RWO is interoperabiliteit. Dus wij moeten zorgen dat het verbonden is met elkaar, want je gaat steeds meer als één concern werken. Dat wil niet zeggen dat het overal exact op dezelfde manier eruit moet zien.’

Er lopen inmiddels een aantal ‘proof of concept’ trajecten. ‘De taak van de CTO-Raad is om met elkaar de samenhang te vinden en die te bewaken, maar elkaar ook te gunnen dat er verschillende tempo’s gelopen worden. Het gaat erom dat je dat herkent en erkent. Ons past niet allemaal dezelfde jas, dus moet je inspelen op de behoeften en wensen van je klanten, in dit geval de burger, het bedrijfsleven en de ambtenaren.’

De CTO-Raad is  primair voor de generieke ict, maar deelt ook andere onderwerpen, vertelt Sijstermans. ‘Dat heeft geleid tot een aantal samenwerkingsinitiatieven en daar ben ik trots op.’ Hij noemt als voorbeelden het categorie management en strategisch leveranciersmanagement, implementatie van Govroam (één keer inloggen, overal online) binnen de Rijksoverheid en ook een gezamenlijke definitie van gebouw-gebonden ict. ‘Dat laatste lijkt misschien maar een klein operationeel ding maar het levert  veel winst op. Winst in de zin van geld, snelheid en flexibiliteit.’

Intensievere samenwerking

Sijstermans  staat samen met de CTO-Raad voor intensievere samenwerking met het bedrijfsleven en de kennisinstituten. ‘We doen er goed aan  om dat optimaal te benutten. We hebben een uitgebreide ict-infrastructuur hier in Nederland en veel innovatie. Als overheid moet je veel meer toe naar het toepassen van technologie dan het zelf uitvinden.’ Hij geeft als voorbeeld de afgesproken samenwerking met Surfnet. Dat heeft Eduroam ontwikkeld, waarmee meer dan vijftien miljoen studenten wereldwijd op universiteiten op een veilige manier Wi-Fi-toegang hebben en internet toegang met één user ID en wachtwoord. ‘Je hoeft die niet meer overal aan te maken, op het moment dat je inlogt, of dat nu op de VU in Amsterdam is of op Stanford University in Californië; je kan overal veilig werken. Het concept is briljant in z’n eenvoud want het koppelt netwerken aan elkaar.’

Dat concept heeft Surfnet nu ook vertaald naar Govroam. ‘Ook hier geldt dat delen het nieuwe hebben is. Het bestaat en je past het toe’, zegt Sijstermans. Na een succesvolle proef met onder meer Deventer, Arnhem en Heerlen, heeft nu ook de gemeente Den Haag Govroam omarmd. Ook de ministeries van OCW en Economische Zaken, Ictu, Belastingdienst, Rijkswaterstaat en de provincie Gelderland sluiten zich binnenkort aan. Sijstermans  verwacht dat Govroam in de toekomst Rijksbreed zal bestaan, ‘waardoor je als ambtenaar met je laptop in willekeurig Rijksgebouw probleemloos en veilig kunt werken. Het is ook een belangrijke symbolische stap, omdat je je hiermee als één overheid presenteert. Daarnaast is het een veiligere stap dan wanneer je overal zelf Wi-Fi-netwerken gaat aanleggen.’

Het nieuwe normaal

‘De structuur en cultuur van organisaties zal moeten wennen aan het feit dat versnelde verandering het nieuwe normaal wordt. Dat geldt ook voor de overheid’, stelt Sijstermans. Hij ziet de CTO-Raad als een draaggolf voor verandering binnen de overheid. ‘We moeten als  Rijksoverheid kijken hoe we efficiënter en effectiever kunnen werken én anders. Daarvoor draagt de technologie ons nu al oplossingen aan. Als je kijkt naar ‘Digitale Overheid 2017’, dan betekent dat niet dat we wat we vroeger op papier deden over twee jaar elektronisch doen. Maar dat we met elkaar manieren vinden om het anders te doen en gebruik maken van de al beschikbare kennis en middelen, in plaats van het weer proberen uit te vinden.

Zijn persoonlijke visie richting toekomst: de overheid zal steeds meer als een ‘virtuele overheid’ moeten en willen functioneren. ‘Dat gaat ict mogelijk maken. We zullen meer gaan praten over diensten dan producten. Door de opkomst van social, mobile en cloud staat de burger centraal, en niet de overheid. Voeg daaraan toe de mogelijkheden van big data en analytics en ik weet zeker dat we nog maar aan het begin staan van het benutten van de mogelijkheden. Welke mogelijkheden? Dat realiseren we ons nog niet eens.’

Dit artikel is ook te lezen in GOV magazine nummer 8.