Over het eindrapport van de Tijdelijke Commissie ICT en de ict-projecten bij de overheid is al veel gezegd en geschreven. Het rapport verhaalt van slepende projecten die niet leveren wat ze moeten leveren, langer duren dan gepland en meer kosten dan verwacht. Met een overheid die alles uitbesteedt en vertrouwt op externe leveranciers en adviesbureaus. Verantwoordelijkheid, kennis, management, uitvoering en controle achteraf: het wordt extern betrokken.
Een treurig beeld doemt op van het gunnen van opdrachten waarbij niet alleen inhoudelijke argumenten een rol lijken te spelen. Binnen komen is één en dan kan de meter gaan lopen. Zelfs de Tijdelijke Commissie ICT heeft het over perverse aanbestedingen. Is dit de ict-cultuur waarover in het rapport gesproken wordt, waardoor de overheid iedere grip over de ict kwijt is? Ik had dan ook verwacht daarover iets in de aanbevelingen terug te lezen maar helaas. Ook had ik iets meer ict-inhoudelijke aanbevelingen en bespiegelingen verwacht.
Helder verhaal
Ik ben niet negatief over het eindrapport, het is een helder geschreven verhaal met treffende analyses en een aantal goede aanbevelingen. Het vergroten van ict-kennis bij de overheid met het aantrekken van ict-ersoneel en het investeren in opleidingen lijkt zinvol. Het Bureau ICT Toetsing (BIT) als extra slot op de deur met bevoegdheden bij het beoordelen van ict-projecten klinkt goed. Het BIT is echter ook een oplossing in een bestaand stramien van nog meer toetsing en controle zonder verantwoordelijkheid. Het Poolse landdag-model, waarin iedereen mee praat en niemand beslist of verantwoordelijk is, blijft intact.
Daarmee raakt het rapport naar mijn mening niet de kern, want ik lees geen woord over het uitbesteden en aanbesteden van ict-projecten waar dat wel gemoeten had. Overheid stop met alles uitbesteden en neem de regie in handen, had de boodschap moeten zijn. Zorg voor een eigen ict-organisatie en neem inhoudelijke en technische verantwoordelijkheid.
Wat ik eveneens mis in het rapport is een visie op de rol van de ict in de organisatie. In het rapport staan diverse voorbeelden van langlopende ict-projecten, moeizaam en over vele jaren. Hoe realistisch en passend is dat? Is een ict-project ooit af? De overheid heeft te maken met steeds veranderende regels en wetgeving, dat is de wijze waarop beleid gemaakt wordt. Is het dan niet veel verstandiger om ict als een doorlopend onderdeel te beschouwen? Met een eigen ict-organisatie die zorgt voor continuïteit, wijzigingen en nieuwe ontwikkelingen waar nodig.
Hoeft niet te betekenen dat je geen doelen kan stellen of projecten kan starten maar dan zonder aanbestedingen en de illusie dat ict-projecten ooit ‘af’ zijn. Niet voor niets is Agile (wendbaar, flexibel) het toverwoord in de ict-wereld, het je kunnen aanpassen aan de veranderende omstandigheden of wensen. Nog een reden om zelf het heft in handen te nemen. Bij iedere wijziging weer te moeten steggelen over contracten met externe leveranciers is contraproductief, tijdrovend en geldverslindend.
Tegeltjeswijsheden
Tot slot wordt er in het rapport van de Tijdelijke Commissie ICT vaak gesproken over het gebruiken van het boerenverstand. In het rapport staan een aantal ict-tegeltjeswijsheden waarvan ik het jammer vind dat ze niet expliciet in de aanbevelingen terugkomen. Om er een paar te noemen: Ga niet repareren wat niet stuk is, neem de meningen en inzichten van gebruikers en uitvoerende ict’ers serieus en maak ze zwaarwegend en hou je teams zo klein en overzichtelijk mogelijk. En ook al regelmatig genoemd in diverse opinies: verlies je niet in de dwaze ambities, kies realistische doelen en ga uit wat van wat er reeds bestaat. Tot slot, beschikbaarheid en betrouwbaarheid van systemen horen altijd op de eerste plaats te staan.
Ha, die Louis 🙂
Commissie “Even denken, IP adres, wat dat is ? Nee, dat heb ik zo even niet paraat.” Dat raakt zo’n beetje de kern. In contrast met de naiviteit van de voet-in-klei ICT-er die alles technisch en rationeel benadert.
Politiek heeft helaas een eigen agenda, 4 jaar dik. Vol met ambitieus zakvullen, draaikonten en dwaze ambities. Mensen belazeren heeft nu eenmaal een interessantere BC/Capex/Opex dan machines besturen. Ooit een ICT-er met wachtgeld gezien ?
Ha die Felix!
En de kamervoorzitster wist niet wat ICT betekende. Ik vind dat niet zo erg hoor, ik herken het wel. Dat ik over technische ICT zaken moet zeggen: nee, dat heb ik niet zo even paraat. Maar daar heb je ook google voor. Dat Elias niet wist wat IP adres was vond ik ook niet zo erg, hij moest met de andere mensen de ICT projecten onderzoeken. Dat je van toeten noch blazen weet en een belangrijke een beslissende rol in ICT projecten kan spelen vind ik een serieuzer probleem.
Toen ik het stukje schreef heb ik inderdaad gedacht, het is wat naief. Dat is al erg genoeg, dat je het iets rationeel benaderd bent dat je dan naief bent. Het is ook, gelegenheid maakt de dief en het ging mij natuurlijk om een gelegenheid in stand blijft. Ik maak me geen illusies overigens, waar geld te halen is gelden andere wetten. Niet alleen bij de overheid.
Een boerenwijsheid bij ons: “Wie geld wil winnen moet met stront beginnen”
In 2011 schreef ik dat aanbesteden niet om de knikkers maar het spel gaat, het middel is het doel geworden. En onze nationale ICT faalexpert René Veldwijk legde al een aantal onwenselijke belangenverstrengelingen bloot, de no(r)menklatoera van vriendjespolitiek.
Over bestuurlijke afstand is al veel geschreven, Machiavelli begon daar een paar eeuwen geleden mee. Zoals Machiavelli stelde ben je gedoemd de geschiedenis te herhalen als je deze niet kent, van traditieland zijn we verworden tot transitieland en dat brengt nog geen (munt)eenheid, (wereld)orde en (economische)voorspoed.
Ik ben bang dat Ewout gelijk heeft, we zullen eerst wat “shit” moeten opruimen. “and this has covered the fan completely”…
Ruud Leether gaf aan dat er tot nu toe nog nooit is afgerekend , dus doet men aan spelletjes Oostindisch doof zijn, geloof ik. Was het niet Mevrouw Arda Gerkens die in 2008 in een 2e kamer ICT werkgroep al aangaf dat er zaken behoorlijk fout zaten, bij de overheid. (met cijfermatige onderbouwing van de rekenkamer). René Veldwijk zag van dichtbij (UWV) wat er gebeurde en wilde graag iets opleveren wat wel zou gaan werken, hij is enorm tegengewerkt, maar is gelukkig toch in zijn opzet geslaagd.
Ik kan me goed vinden in de woorden van Louis “om ict als een doorlopend onderdeel te beschouwen? Met een eigen ict-organisatie die zorgt voor continuïteit, wijzigingen en nieuwe ontwikkelingen waar nodig.”
Zodra dit beklijft en men de juiste spelregels toepast, dan pas gaan we weer verder in de “vaart der volkeren”.
Louis, leuk dat je een artikel schrijft op het snijvlak van IT en Politiek.
Keep them coming!
Verder ligt politiek en overheid ver van het terrein waarop ik me begeef en wil begeven. Al mijn ervaring met overheid in deze is tot nu toe teleurstellend geweest. Daar ga ik mijn geluk niet vinden. En wat ik niet kan veranderen laat ik dan maar los. Zonde van mijn tijd.
Is het niet de rol van de ‘fourth estate’ om dit soort zaken continu in alle scherpte te onderzoeken in plaats van promotiepraatjes van IT bedrijven 1:1 over te nemen?
Of een stichting van (ex)ITers die zoveel mogelijk gaat graven in de archiefkasten al dan niet met een WOB verzoek?
Want zonder een stok achter de deur blijft het hele circus gewoon draaien op de oude en vertrouwde manier.
@Ewout Is de boerenwijsheid over ‘met stront beginnen’ van je werkgever of van het boerenland? Is het niet omgekeerd? Hoe meer ICT ellende en gedoe en stront je produceert hoe lucratiever het is voor een ICT leverancier. Er valt iets op te ruimen. Eens dat het middel vaak belangrijker wordt dan de inhoud, zoals bij het aanbesteden. Moet daar ook altijd aan denken bij projectbegeleidingsmethodes: gaan de discussies over de correcte invulling daarvan of gaat over de inhoud. En misschien hebben wij als ICT-ers daar ook wel last als we ons focussen op de techniek en de oplossing want uiteindelijk is het doel: tevreden gebruikers en functionerende systemen waarmee de werkzaamheden goed uitgevoerd kunnen worden.
@RJBuitenhuis De belangenverstrengeling is waar het mij om gaat en wat je door alles aanbesteden en uitbesteden in de hand werkt. Er staat hier even verderop ook een artikel over inhuur bij het IND. De rollen waarvoor ingehuurd wordt zijn onder andere interim management, inkoop en audits. En dan denk ik, is dat nu verstandig? Dat had ik ook verwacht van de commissie, af van de voorwaarden die belangenverstrengeling in de hand werken. Funest voor de kwaliteit en kosten. Wat je beschrijft, de verhalen van Ruud Leether en René Veldwijk, geeft ook aan dat het een klus zal zijn die cultuur te doorbreken. Het heft in eigen handen nemen zou een goede stap voorwaarts zijn.
@Henri Dat denk ik ook wel eens bij mezelf, man waar maak je je druk om, maar dit eerste ei moest ik even kwijt. Het zat al te lang in het hoofd en wie weet komt er in de toekomst misschien iets over techniek. Over Docker en Openstack bijvoorbeeld, veel leuker. Maar als technisch uitvoerend ICT-er beinvloedt het je werk, de politiek in een organisatie en de vreemde beslissingen. Het kan het de computerpret aardig bederven.
@Johan Zembla deed al een poging, dat is goed maar misschien is het verstandiger om de energie te gebruiken om naar voren te kijken en na te gaan hoe deze cultuur te doorbreken. Het was de reden deze opinie te schrijven.
@Louis
Met stront bemesten boeren hun akkertje waar ze de nieuwe zaadjes in geplant hebben. Helaas denken sommigen nog in het oude 3-slagen stelsel van de middeleeuwen, twee akkertjes bebouwd en de derde in ruste. Feodale leenstelsel van uitbesteding blijkt dan ook steeds vaker te knellen zoals we reeds zagen toen een akkertje in ruste plotseling een beschermingscontructie opwierp. Plotselinge beweging was vanuit strategische kernbelang terecht maar het roept wel de vraag op hoeveel marktwerking er werkelijk is met alle schimmige juridische constructies.
https://www.computable.nl/artikel/opinie/systeembeheer/5088443/1277800/ict-is-een-nationaal-belang.html
@Ewout Eens met het stukje in de link, als ik het goed begrepen heb, het zijn kostenoverwegingen om iets buiten de deur te gooien. Zoals ook met de zorg gebeurd is, de markt die alles efficienter en goedkoper zou moeten laten verlopen. Niet dus. Het blijkt in het geval van de overheid en de ICT ook compleet anders te lopen. Sluit mooi aan op de discussies over outsourcing die de afgelopen week verschenen zijn. Naar mijn mening is er ook maar één overweging om het zo ver weg te doen, kostenoverwegingen. Hele ongelukkige constructies met veel ruis op de lijn die niet bieden wat beloofd. Het omdopen tot rightsourcing vind ik dan ook een mooie, outsourcing maar dan echt goed.
@Louis
Rightsourcing lijkt in Nederland tot op heden nog te vaak dezelfde drol met een ander kleurtje, zie wat dit betreft een aantal spanningen in het speelveld:
http://www.slideshare.net/edekkinga/get-your-house-on-order
Betreffende effectiviteit en efficiëntie wordt nog vergeten dat homogeniteit voor de homo sapiens niet bestaat. Techniek, talent en teleurstelling loop van rightsourcing wordt nu eenmaal bepaald door grootvader-vader-zoon principe als ik even op het bestuurlijke beheermodel van Looijen mag wijzen. Als ik voorbij normatieve cijferkader van regenten kijk naar de demografische ontwikkelingen dan is het afvegen van bipsen de nieuwe markt, vadertje staat lonkt naar participatie modellen met het idee van moestuinen als oudedagsvoorziening maar vergeet dat niet iedereen ‘groene’ vingers heeft.