Oud-topman Getronics Ton Risseeuw overleden

Ton Risseeuw, een van de markantste en belangrijkste ict-ondernemers in Nederland, is afgelopen vrijdag 6 februari op 78-jarige leeftijd overleden, nadat hij in 2014 ernstig ziek was geworden. Risseeuw was de grote man achter Getronics, de automatiseerder die hij via een management buyout – toen nog Geveke Elektronica geheten – losweekte uit moederbedrijf SHV. Risseeuw bouwde Getronics uit tot een toonaangevende ict-dienstverlener die ook op internationaal vlak, via de overname van Wang Global in 1999, van zich liet horen.

Ton Risseeuw wordt op 9 november 1936 geboren in Den Haag. Na de HBS-B en een studie economie start hij zijn loopbaan in de marketing bij Hoogovens en later bij een reclamebureau. In 1973 begint Risseeuw bij SHV, het bedrijvenhandelshuis van de familie Fentener van Vlissingen. In 1977 krijgt hij de leiding over het SHV-onderdeel Groenpol – later na een fusie met Geveke omgedoopt tot Geveke Elektronica.

Aanvankelijk krijgt hij de opdracht het bedrijf te sluiten, omdat het niet binnen de handelscultuur van het moederbedrijf zou passen en verlies lijdt. Risseeuw ziet echter kansen liggen op het gebied van bepaalde technische specialismen en de opkomende automatisering en weet SHV van de levensvatbaarheid ervan te overtuigen. Het bedrijf is van oorsprong een installatiebedrijf en distributeur van techische producten, maar richt zich onder zijn leiding steeds meer op computerapparatuur, netwerken en software.

Gouden greep

Risseeuw weet eigenlijk weinig van automatisering. In een profiel van hem in Computable uit 1998 staat dat hij zich destijds niet te groot voelt om bij de redactie te rade te gaan over alle ‘ins en outs’ van de branche. Die weet hij zich pijlsnel eigen te maken. In 1983 kan Risseeuw met behulp van enkele investeerders Geveke Elektronica uitkopen en gaat hij met de automatiseerder onder de naam Getronics verder.

Een gouden greep, zo blijkt al twee jaar later, als het bedrijf rijp is voor een beursgang en de investeerders een flinke winst opstrijken. Daarna gaat Risseeuw op overnamepad. In 1988 slaat hij een grote slag met de overname van Datex. Drie jaar daarna volgt Koning & Hartman, een divisie van Internatio Muller. Ook Raet wordt in 1995 binnengehaald, in eerste instantie via een joint venture met Roccade, maar een jaar later koopt Getronics zijn concurrent uit.

De Generaal

Het uitbouwen van Getronics gebeurt door Risseeuw met strakke hand. Niet voor niets luidt zijn bijnaam De Generaal. Hij houdt van eenhoofdig leiderschap, zoals dat geldt in een militaire hiërarchie, en bemoeit zich met de kleinste details. Zijn voorletters AHJ leveren hem de bijnaam op Alle Heere Jezus. Als bestuursvoorzitter voert hij het liefst zelf de gesprekken met de pers. Stuurt het bedrijf een persbericht uit dan kun je hem als vakredacteur zelf direct bellen voor nader commentaar. Kom daar tegenwoordig maar eens om met het batterij aan voorlichters dat voor een ceo ligt.

Fameus is zijn aversie tegen vakbonden. Die zijn in zijn ogen niet nodig, want de interne arbeidsvoorwaarden en verhoudingen heeft hij prima geregeld. Maar Risseeuw staat ook bekend als ‘op de centen’ en afstandelijk. Hij geeft vrijwel nooit complimenten aan medewerkers, want dat zou maar leiden tot meer loon. Rond Getronics heeft dan ook nooit het aura van het snelle geld en de dure lease-auto’s voor medewerkers gehangen, waar andere ict-bedrijven bekend om zijn geworden.  

Roccade

Risseeuw is gevreesd om zijn onderhandelingstechniek. In dat opzicht lijkt hij op een Chinees. Als het contract gesloten is, beginnen de eigenlijke onderhandelingen over de exacte uitleg van de kleine lettertjes, memoreert een oud-medewerker in het Computable-profiel.

Niet alles in zijn loopbaan wordt een succes. Zo draait de overnamepoging van ict-staatsbedrijf Rocccade uit op een mislukking. Roccade-topman Henk Bosma is in 1997 zelf rond met Risseeuw, maar het toenmalige kabinet besluit alsnog tot een veiling. Daarbij dient Getronics het hoogste bod (1,2 miljard gulden) in, maar het verschil met medebieder IBM (zevenhonderd miljoen) is zo groot, dat Risseeuw zijn bod koste wat kost wil verlagen. Uiteindelijk lopen de onderhandelingen tussen de Staat en Getronics stuk, door Risseeuw getypeerd als een Grieks drama. Daarna kiest de regering als alternatief voor een gefaseerde beursgang van Roccade.

Mislukking

Een dag voor zijn afscheidsreceptie in het Amsterdamse Concertgebouw op 1 april 1999 lijkt Ton Risseeuw zijn laatste huzarenstukje uit te halen met de aankondiging van de overname van Wang Global – het fusiebedrijf van Wang en Olsy (de oorspronkelijke dienstverleningstak van Olivetti). Daarmee stoomt ‘zijn’ Getronics op naar de top in de automatiseringswereld, als internationaal dienstverlener voor netwerk- en desktopomgevingen met een omzet van 9,6 miljard gulden en dertigduizend medewerkers.

Zijn opvolger Cees van Luijk – overleden in juni 2014 – weet er echter geen succes van te maken. Achteraf gezien bestempelt Risseeuw het regelen van zijn opvolging als zijn grootste mislukking; Van Luijk blijkt niet in staat de overname succesvol te integreren. ‘Mijn grootste fout is dus eigenlijk dat ik geen zeggenschap heb gehouden in het bedrijf. Ik verwijt mezelf dat de onderneming bijzonder slecht bestuurd wordt, dat ik verkeerde commissarissen heb benoemd, kortom, dat het hele bestuur dat ik achterliet niet opgewassen was tegen zijn taak’, zegt hij in een interview in Computable uit 2004.

KPN

Na zijn vertrek volgen er dus moeilijke jaren voor Getronics, dat nog wel in een overnamestrijd met Ordina alsnog Pinkroccade in 2004 kan overnemen. Op een Getronics-reünie begin 2007 verklapt Risseeuw aan de aanwezigen dat hij regelmatig slecht slaapt vanwege het roerige vaarwater waarin het bedrijf terecht is gekomen sinds zijn vertrek in 1999. In datzelfde jaar dient zich een ‘redder’ aan: KPN. Het telecombedrijf wil zijn zakelijke ict-tak uitbouwen.

Saillant detail: Risseeuw is daar sinds 2001 voorzitter van de raad van commissarissen. Maar KPN zet na de acquisitie echter stevig het mes in de zakelijke dienstverlener. Er worden tal van onderdelen verkocht, waaronder het Pinkroccade-deel, en in 2011 laat KPN zelfs de naam vallen ten faveure van de weinig uitstraling hebbende divisienaam Corporate Market (tegenwoordig Zakelijke Markt). In het buitenland blijft Getronics, dat door KPN in delen wordt verkocht aan diverse partijen, onder eigen naam actief als onderdeel van het Duitse Aurelius en in verband met de Getronics Workspace Alliance.

Bach

Na zijn Getronics-tijd bekleedt Risseeuw een aantal toezichthoudende functies, waaronder dus een bij KPN. In 2009 geeft hij hier de voorzittershamer over aan Jos Streppel, maar hij blijft nog tot 2013 aan als commissaris.

Ton Risseeuw, een groot Bach-liefhebber, laat zijn vrouw, een dochter, een zoon en drie kleinkinderen achter.