Nederland heeft een tekort aan ict-personeel en dat is toch wel een punt van zorg. Zowel ict-bedrijven als ict-werkgevers in verschillende branches doen erg hun best om jong talent voor zich te winnen. Ict komt immers overal in terug. Hoe kunnen we het structurele tekort opvangen? En moeten we dat wel willen? Maakt het tekort onderdeel uit van een grotere trend? Verschillende Computable-experts geven hun mening over de druk op de ict-arbeidsmarkt.
Volgens Jurgen van der Vlugt, zelfstandig organisatieadviseur, zit het leren programmeren gewoon niet in het onderwijssysteem van Nederland. Volgens hem lijkt het de norm om manager of nog liever ceo te worden, in plaats van operationeel plezier te hebben in het werk. Vlugt raadt aan dat zowel jong als oud wordt gestimuleerd om in ieder geval iets te leren over het programmeren. ‘Het is eigenlijk een basisvaardigheid, ná rekenen, schrijven en lezen. Daarna komen vakken als de buitenlandse talen, wiskunde, natuurkunde, aardrijkskunde, geschiedenis, scheikunde, et cetera.
Maar een ander probleem is volgens Vlugt dat we in Nederland specialisatie zo lang mogelijk uit willen stellen. ‘Het liefst houden we de stof zo breed mogelijk voor zoveel mogelijk leerlingen, of zij nu mee kunnen komen of nagel bijtend verveeld raken. Dus neemt de noodzakelijke, te behappen stof alleen maar toe qua omvang en wordt in de breedte gezocht naar niveau en diepgang. Wat wordt geleerd, is een gebrek aan enthousiasme voor simpelweg goed programmeren. Hieruit kan inzicht worden ontwikkeld dat kan leiden tot goed softwaredesign. Dus moeten we op middelbaar niveau meer opleidingen en opleidingsrichtingen creëren richting ict. Dat kan veel talent opleveren, ook waar dat talent op lagere niveaus misschien nog niet werd opgemerkt. Dit voorkomt uitval en zorgt dat we werkgelegenheid in ons land houden.’
Programmerende nerds
Volgens zelfstandig ict-consultant Kurt de Koning is het maar de vraag of we de pure ict-banen wel in leven moeten willen houden. ‘Pure ict-banen zullen verdwijnen, mede door cloudoplossingen en automatisering van het beheer.’ Er lijkt daardoor ook sprake van verschuivingen in het takenpakket van de ict’er. Zo merkt Judith van de Vorle, managing business analist bij Capgemini, op dat er bij ict vooral wordt gedacht aan nerds, programmeren en pure techniek. ‘Maar ict is mede door die verschuivingen binnen de branche, meer dan dat. It is ook analyseren, leiding geven, afstemmen met je klant en collega’s, testen, et cetera. Of je nu bij een consultancybedrijf werkt of in dienst bent van één vast bedrijf, overal heb je te maken met omgang met collega’s. Die relatie wordt ook steeds vaker ‘klant’ genoemd. Hierbij wordt het belangrijker om de klantvraag te begrijpen en helder op papier te zetten, voordat je aan de slag gaat met ofwel programmeren of architectuur- of businessanalyse. Dit geldt ook wanneer er gebruik wordt gemaakt van uitbesteding van werk naar andere landen. Dan worden culturele verschillen ook nog eens benadrukt en ook dan zijn de sociale vaardigheden belangrijk.’
Laten die relationele vaardigheden nou volgens Van de Vorle een betere kwaliteit zijn van vrouwen dan van mannen. ‘In mijn ogen blijft het dus belangrijk om meer vrouwen in de ict te laten instromen, en dat begint natuurlijk bij de studiekeuze. Organisaties moeten ict meer ‘sexy’ maken. Big data, apps, internet of things, digital transformation, het zijn allemaal hot topics voor het komende decennium. Als we dit soort onderwerpen op een juiste manier onder de aandacht brengen, dan weet ik zeker dat meer studenten voor ict-studies gaan kiezen. Het is natuurlijk helemaal mooi als opleidingen hun lesinhoud en lesmethoden hierop aanpassen. Daarom blijft het belangrijk dat grote organisaties in contact staan met het onderwijs om bijvoorbeeld stages en afstudeerplekken aan te bieden. Dat is namelijk de juiste de manier om echt met ict aan de slag te gaan.’
Storm op arbeidsmarkt
Volgens EMC-cto Hans Timmerman is er de komende jaren sprake van een ‘perfecte storm op personeelsgebied’. ‘Er zijn gelijktijdig verschillende tegengestelde, maar elkaar versterkende ontwikkelingen gaande, die zijn weerga in het verleden nog niet hebben gekend. De babyboomers werken door de verhoging van de pensioenleeftijd nu nog iets langer door, maar verlaten over vijf jaar massaal het bedrijfsleven. Het aantal jongeren dat hen kan opvolgen, blijft echter ver achter bij het aantal vertrekkende ouderen. Daarnaast zal de aantrekkende economie nieuwe werkgelegenheid creëren, waarvoor wij nog amper studenten aan het opleiden zijn, terwijl de automatisering van de administratieve werkvloer duizenden banen op dat gebied zal elimineren. Zie hier het grote dilemma voor werkgevers en de overheid voor de komende jaren. Hoe houd ik mijn personeelsbestand ten minste op peil en hoe ga ik alle nieuwe werklozen herscholen naar banen die nog wel beschikbaar blijven of komen?’
Deze ontwikkeling is volgens Timmermans dan ook niet nieuw. ‘Voor de ict-branche is deze trend al veel eerder gesignaleerd. De oorlog om ict-talent is in Europa al eerder uitgebarsten. Ons basis- en middelbaar onderwijs leven voor een deel nog in de vorige eeuw. We zullen maatschappelijke verandering inclusief onderwijs moeten hebben, net zoals we in de jaren zestig en zeventig hebben gehad. Dat vraagt om politieke moed en investeringen. Beide zie ik momenteel niet aanwezig zijn in Den Haag.’
Aan klant uitleggen
Dat er nog wat schort aan invloed vanuit de overheid merkt ook Mark Karsch, managing director MK Digital, op. ‘Om aan de vraag naar goed ict-personeel te kunnen voldoen, is specialisatie nodig. De snelheid waarmee roc’s en hbo-instellingen nieuwe technologieën oppakken, laat nog wel wat te wensen over. Maar dit ligt meer aan de ministeries en de flexibiliteit die zij mogelijk maken binnen de lespakketten. De samenwerking tussen de onderwijsinstellingen en commerciële bedrijven loopt wel goed, alleen moet een onderwijsinstelling studenten afleveren die binnen de criteria van een ministerie vallen. Bij vacatures voor applicatieontwikkeling die wij ontvangen is er wel een groeiend verwachtingspatroon. Van de Nederlandse softwareontwikkelaars wordt verwacht dat zij niet alleen op de hoogte zijn van de laatste technologieën, maar dat zij ook in staat zijn om de gebruikte technologie aan de klant uit te leggen. Deze trend heeft tijd nodig om goed geïntegreerd te raken in het opleidingsprogramma van de verschillende roc’s en hbo-instellingen.’
Waar het volgens Richard van Lent, managing partner en business development director bij mITE, binnen Nederland vooral aan schort, is niet zozeer een mismatch tussen vraag en aanbod, maar zijn dit het ontbreken van een duidelijke visie, creativiteit en doorzettingsvermogen. Alleen zo kunnen volgens hem de juiste infrastructuur en randvoorwaarden worden geschapen om zowel binnen Nederland als daarbuiten voor bedrijven interessant te gaan worden voor het leveren van flexibele- en hoogwaardige kenniswerkers. ‘Nederland zal er goed aan doen om de lokale maakindustrie, die de afgelopen 25 jaar sterk is gereduceerd, nog beter te ondersteunen en waarbij vooral moet gaan worden ingezet op het langdurig creëren van een infrastructuur die ondernemers en bedrijven samenbrengt met innovatieve ideeën, studenten en financiële middelen. Ten aanzien van de rol van de overheid is het advies simpel: onderzoek theoretisch iets minder en doe praktisch veel meer. Wellicht zou het goed zijn om hierbij vooral naar landen te kijken die wel in staat zijn geweest om deze infrastructuur succesvol te creëren.’
Geen keurslijf
Hanneke Slager, advocaat ict-recht en partner bij Cordemeyer & Slager Advocaten, merkt op dat er een enorme opkomst is van het aantal start ups in de ict. ‘Zou de nieuwe generatie geschoold personeel dus liever voor zichzelf beginnen dan dat ze in het keurslijf van grote organisaties gaan werken? Nadat een ‘life time employment’ allang niet meer het hogere doel was, is ‘employment’ dat ook al niet meer. Het heft in eigen handen nemen en de maakbaarheid van de eigen carrière, het gros van de zzp’ers heeft daar bewust voor gekozen. Spelen de grotere organisaties onvoldoende in op de wijze waarop een nieuwe generatie hoger opgeleiden hier ten lande hun zakelijke carrière vorm wil geven? Nederlanders waren en zijn kennelijk toch een ondernemend volkje. Dat is eigenlijk goed nieuws.’
@Jelle: Ik doe een gooi. Omdat veel vijftigers te vaak hebben meegemaakt dat er moest worden gebouwd op nauwelijks specs, te weinig budget en onvoldoende sturing en voortschrijdend inzicht, met als gevolg uiteindelijk halve of helemaal geen resultaten.
Dus prima als de “jeugd“ gaat bouwen, maar dan wel op basis van fatsoenlijke afspraken, afgestemd budget, degelijke planning en afgebakende scope. En laat dat dan maar aan die vijftigers over.
@hk: Helaas, dit komt niet overeen met mijn ervaringen. Deze vijftigers zijn 30 jaar geleden de IT ingerold zonder relevante opleiding (dat blijkt direct uit het CV). Zijn door de jaren heen meer gaan verdienen, vervolgens uitgerangeerd door onbalans tussen salaris en competenties (dat zie je ook buiten de IT). Daarna storten ze zich massaal op de beter betaalde, “management consultancy”-achtige rollen. Liefst bij de overheid/gemeente als ZZP-er voor 120 euro/uur vergaderen/emailen. Alles “high-level” houden zodat weinig inzicht vereist is.