2 oktober 2014 was Ordina-dag. Het bedrijf heeft de volle laag gekregen. Maar Ordina is niet corrupter dan de rest. Ze hebben vooral pech.
In mijn bijdrage van maandag jl. betoogde ik dat ict-fraude in de publieke sector geen incident is maar regel. Net als bij de bouwfraude is er sprake van samenspanning op grote schaal, zij het niet primair met de concullega’s tegen de klant, maar met de klant tegen de concullega’s. Dat is veel erger en de schade is veel groter dan bij de bouwfraude. Zo luidde mijn opinie.
Waarom Ordina? Ordina heeft vooral pech. De hoogste commerciële man in de divisie Public maakte structureel gebruik van omkoping als marketing instrument. Het karakter van deze Van L. lijkt nogal exhibitionistisch. Naar binnen en naar buiten toe verspreidt het commerciële rolmodel van Ordina de geur van dubieus succes, ook op de mail. De rest is geschiedenis: Van L. neemt zijn complete mailarchief mee als hij bij Ordina vertrekt. Ergens binnen of buiten Ordina lekt dat archief weg.
Tientallen connecties
Ikzelf ben al maanden geleden door Zembla benaderd als marktkenner en ict ‘troubleshouter’. Ik ken geen van de dossiers waarover Zembla uitzendt uit eigen waarneming. Van L. kende ik evenmin maar ik heb wel tientallen LinkedIn connecties met hem gemeen. Zes van die connecties, de helft ‘ordinees’ heb ik bevraagd en ze komen allen meteen met de naam Van L. op de proppen zodra het onderwerp ‘corruptie-Ordina-overheid’ wordt aangeroerd. ‘Ja, dat zat er wel in’. ‘Boefje hè?’ ‘Verbaast mij niets.’ ‘Altijd al een zak gevonden. “… maar wel een vakman.” Kortom, het dubieuze imago van Van L. is breed bekend.
Wist de toenmalige ceo van Ordina, Ronald Kasteel, er van? Tja, als iedereen intern en extern het foute gedrag waarneemt dan ligt dat bepaald in de rede. Wisten de mensen van Deloitte, Inter Access en Oracle dat Van L. niet deugde toen hij in zijn Ordina carrière bij ze in dienst trad? Ja natuurlijk, in elk geval globaal. Een top ict-nerd neem je misschien aan op een goed cv. Een commercieel directeur neem je aan omdat je hem of haar kent uit de markt. Iedereen zal alles ontkennen, maar weer hebben we hier een aanwijzing dat niet specifiek Ordina maar de gehele publieke ict-markt zwaar verziekt is. Dacht iemand dat andere bedrijven beter waren? Lees dan nog even ons schrijven (vanaf blz. 3 en met name blz. 6) aan de commissie Elias. In dezelfde periode waarin Van L. voor Ordina zijn mollen uitzet, doet Capgemini hetzelfde en dat op een wijze die niemand kon ontgaan: de secretaris van een groot aanbestedingsteam en de adviseur van de RvB bij de opdrachtgever stonden gewoon op de loonlijst van Capgemini, dat daarna toevallig de aanbesteding won. Gelukkig voor de betrokkenen zijn ze bij Capgemini wat discreter. Als niemand het kan zien en er lekt een mailarchief dan hang je. Als iedereen het kan zien maar er staat niets op papier dan is het geen probleem.
De bovengenoemde zaken zitten maar beperkt in de uitzending. Dat is begrijpelijk: Zembla beschikt, hoe uitgebreid ook, in essentie over een berg e-mails van, naar en cc één persoon: Van L. Wie praat mag een stacaravan gaan kopen. En de bewijslat ligt voor Zembla hoog, terecht natuurlijk. Ik heb ten behoeve van het interview inzage gehad in delen van een viertal Zembla dossiers en het beeld dat zich dan bij mij opdringt is dat de opdrachtgever (de Gemeente Rotterdam, de IND, et cetera) weet wat er speelt. Dus niet Ordina en Quint ‘fixen’ de IND-aanbesteding en maar alle partijen ‘fixen’ de aanbesteding. Dat is dus mijn indruk als ik de mails lees maar het is niet te bewijzen. Een schrijver van een opiniestuk voor Computable kan zoiets opschrijven maar Zembla moet hard bewijs hebben. En helaas strooien de meeste mensen niet zo met hun mailarchief als Van L.
Bouwfraude
Het idee dat ict-bedrijven de overheid oplichten triggert natuurlijk maar één begrip: ‘bouwfraude’. En bij bouwfraude denk je meteen aan nog iets anders: samenspanning, geheime sessies met ict-bedrijven onder elkaar, pepernoten. Ik heb Zembla datgene verteld dat ik ook in mijn vorige opiniebijdrage heb gemeld: ict-bedrijven concurreren wél met elkaar. Er wordt geen markt verdeeld. Maar het meest verontrustende Zembla dossier, dat van de Gemeente Rotterdam, suggereert anders. Ordina verdeelt daar een pot geld van 32 miljoen onder concullega’s Capgemini, CGI en zichzelf. Maar als ik de documenten lees dan zie ik dat de gemeente Rotterdam een mega-aanbesteding organiseert met veel kavels; teveel om aan één partij te gunnen. Ordina mag dan als meest foute vriend van de gemeente de buit verdelen onder zichzelf en de andere ‘usual suspects‘ Capgemini en CGI. De klant fungeert als market maker. En is die market maker de corrupte inkoper N. in zijn eentje? Ik waag het te betwijfelen.
Ik schrijf deze twijfels niet op om iets af te doen aan de geweldige prestatie van Zembla. Dit gaat doorwerken. Ongeacht waar de commissie Elias op 15 oktober mee komt, is de kans op een Parlementaire Enquête veel groter geworden. En de dossiers IND en (meer nog) Rotterdam tonen glashelder aan dat alle grote ict-bedrijven weten waar Abraham de mosterd haalt. Het is ook heel simpel: wie niet meedoet kan zijn diensten beter buiten de overheid aanbieden. Het is daarom ook wat gemakkelijk om harde morele oordelen uit te spreken.
Omdat de Zembla uitzending gaat doorwerken (en Zembla nog lang niet klaar is) is de bouwfraude vraag cruciaal. Als het bouwfraude-frame wordt gelegd over de ict-fraude dan gaat straks blijken dat er geen structurele vormen van marktoplichting door de gezamenlijke ict-spelers is gepleegd. Ook zal de aandacht voor samenspanning tussen ict-bedrijven enerzijds en publieke organisaties anderzijds dan niet de aandacht krijgen die het verdient.
Parlementaire enquête
Laten we positief eindigen. Er komt een parlementaire enquête. Dankzij Zembla en Elias – in willekeurige volgorde. En de foute ict-mensen mogen dan uitleggen hoe moeilijk het is om integer te zijn als je werkt voor de overheid. En de (top)ambtenaren durven uit te leggen dat de aanbestedingsregels haast dwingen tot het maken van afspraken met leveranciers. En dat je de dag nadat je een handtekening hebt gezet alleen van een ict-leverancier kunt afkomen door een project te laten ploffen.
Publieke-ict is een corrupt systeem zonder winnaars. Er worden enorme bedragen omgezet maar er wordt nauwelijks verdiend. Een doordachte ingreep in deze markt zal de omzet van de Ordina’s, Capgemini’s en CGI’s halveren, maar de winst van deze bedrijven verhogen. Er ligt ergens een win/win/win voor ict-bedrijven, publieke organisaties en belastingbetalers. Het is aan de Tijdelijke Commissie ICT om die buit over twee weken binnen te halen.
René Veldwijk, partner bij Ockham Groep
InformatieIsMeerDanIT zegt: “4. Het systeem van Europese aanbestedingen functioneert prima, op een paar incidenten na.”
Ik wil dat heel graag geloven, maar zie voorlopig, in publicaties als deze en in mijn eigen ervaring, toch vooral aanwijzingen voor het tegendeel. De doelstellingen van het aanbestedingsrecht zijn lovenswaardig. Echter, door het overmatig formaliseren van het contact tussen opdrachtgever en -nemer zoals nu gebruikelijk in aanbestedingen, is er voor complexe taken een probleem.
De complexe problematiek van bijvoorbeeld de ontwikkeling van een informatiesysteem laat zich niet vangen in enkele, of vele, vellen papier (al dan niet virtueel). De noodzakelijk iteratieve contacten om te komen tot de beste oplossing kunnen niet plaatsvinden of moeten vooraf ingeschat worden. Het korset van de gekozen constructie zorgt voor verkramping en wantrouwen aan beide kanten.
Door op een veel creatievere manier om te gaan met het verwerven van partners (lees creatief is ongelijk aan illegaal) kan er veel gewonnen worden. Het recht geeft hier wel degelijk de ruimte voor.
@Guido de Nobel: ik heb de 4 conclusies van de nog te houden parlementaire enquete alvast geformuleerd. Ook de door u geciteerde 4e conclusie is dan ook niet mijn mening, maar die van de commissie.
Het ergste probleem met aanbestedingen, heb ik nog vergeten te noemen. Het hele verhaal wordt zeer gedetailleerd geschreven vanuit de stand der technologie zoals de opdrachtgever (of – nog erger – de club waaraan de aanbesteding is uitbesteed) die voor ogen heeft. Dat is in negen van de tien gevallen doorborduren op wat ze hebben met een fixatie op de structurele problemen die ze tot dan daarmee hebben ondervonden. Uitleggen dat die problemen inmiddels niet meer bestaan omdat er op dat moment met totaal andere oplossingsconcepten wordt gewerkt, is nooit mogelijk. Er mag niet met je gecommuniceerd worden en er ligt ook al vooraf vast waar je indiening op gewogen wordt. Je weet dus zeker dat je het niet krijgt, als je je eigen stand der techniek daarin voor het voetlicht probeert te krijgen. Die calculatie kun je zelf maken. Overheden sluiten zich daarmee compleet af van ontwikkelingen in de markt.
Sinds de gemeente Groningen mij ongevraagd in 2003 10.000 euro heeft toegeschoven (ze handelden strijdig met de mededingingswet inzake een aanbesteding waarvoor wij geselecteerd waren) heb ik om bovenstaande redenen daarna tot nu toe van meedingen af moeten zien bij alle aanbestedingen die mij onder ogen zijn gekomen.
Verder krijg je inderdaad via via al gauw een vermoeden wie de gedoodverfde winnaar wordt bij welke uitvoerende partij van de aanbesteding. Vaak blijken er dan weer andere connecties via stichtingen zoals EduGlas e.d.
Allereerst het handelen van Ordina is corrupt, hier is geen enkele rechtvaardiging op zijn plaats. Toch denk ik dat het roer om moet, we hebben een bureaucratische moloch in het leven geroepen die Aanbesteding heet en die de mislukkingen naar mijn mening veroorzaken. We willen een utopie waar alles transparant en eenduidig is. Toch werkt dit niet zo, vaak overziet de aanbesteder van te voren niet alle gevolgen van het ‘bouwen’, maar is gehouden aan het vastgestelde bestek / contract. Daarnaast zal de aanbieder zich op alle mogelijke (juridische) manieren indekken om eventuele claims te voorkomen – wat ook veel tijd en aldus geld kost. Hierbij wordt vaak vakjargon gebruikt die door de aanbesteder niet tot in detail meer begrepen wordt en vaak een ‘nooduitgang’ vormt om eventuele niet uitgevoerde werkzaamheden af te dekken. Iedere vorm van flexibiliteit die noodzakelijk is in een bouwproces wordt door de aanbesteding teniet gedaan. Als ik zie hoeveel publiek geld verspild wordt aan externe bureaus en capaciteit binnen de eigen organisatie bij het opstellen van een opdracht: juridisch advies, ICT-advies, bestuurlijk advies, interne specialisten, en wat het uiteindelijk resultaat is, dan kan ik niet anders concluderen dat het contraproductief is. Naar mijn mening moet er binnen de overheidsorganisatie een controleteam zijn die de opdracht beoordeeld op inhoud en eventuele ‘vriendendiensten’. Onder vriendendiensten versta ik niet een bedrijf waar je al lang mee samenwerkt en zijn credits heeft verdiend, maar persoonlijke belangen (corruptie). Ik ben van mening dat je de meeste kosten kunt besparen door gebruik te maken van de ‘relatie’ die je opbouwt met bedrijven (niet nagelaten dat je kritisch moet blijven zeker bij evt. onderaannemers die gelieerd zijn aan het bedrijf waarmee je zaken doet). In mijn contacten met bedrijven geef ik zelf ook aan dat ik ga voor de beste dienst en niet gehouden ben aan hun relaties met andere bedrijven en dat werkt erg goed (ik bepaal de criteria). Wat kost het meeste geld? Een bedrijf die voldoet aan de aanbesteding, maar die je liever kwijt dan rijk bent, of een bedrijf die kennis van de organisatie heeft en met je meedenkt en meewerkt?
Een belangrijk aspect van openbare aanbestedingen is de transparantie van het proces. Tenslotte betreft het hier de overheid. Om deze transparantie erin te krijgen is het proces belangrijker geworden dan het resultaat. Hierdoor is het voor aanbieders een dure grap geworden om in te schrijven.
Tweede punt: Het is erg lukratief om een kavel te hebben want de praktijk leert dat de geldkraan dan onbeperkt opengaat totdat het project klapt. Dit geld is oa nodig om al die verliezende aanbestedingen terug te verdienen.
Dit is een giftige cocktail wat fraude en corruptie in de hand werkt.
Nu wordt gefocust op oneerlijke aanbestedingen. Ik denk dat het geen moer uitmaakt wie wint want om het even wie de winnaar is, men gaat als eerste het project oprekken om zoveel mogelijk warm vlees naar binnen te schuiven en dan maakt het niet meer uit wat er op hun badge staat: CGI, CAP, Ordina etc. Als overheid ga
En als ik Blok hoor, die richt zich weer op symptoombestrijding en er zal wel een aanscherping (lees nog meer) van de regels komen waardoor aanbestedingen voor alle partijen nog duurder wordt.
Europese aanbestedingen kosten miljoenen. 20, 10 of 5 leveranciers die een offerte schrijven en specialisten invliegen om vragen te beantwoorden waar zij weken en soms langer mee bezig zijn. Een klant die de drie ordners in viijfvoud op het uur U in dank aanvaardt en zich dan twee maanden op de hei met een team terugtrekt. Een secretaresse met een visitekaartje van de prospect, die later blijkt bij de concurrent te werken, maar door de prospect ingehuurd is. Een klant die na vier maanden studie meedeelt dat je weliswaar de beste aanbieding had, maar tot de conclusie kwam dat de oplossing te hoog gegrepen is voor zijn organisatie en van de hele koop afziet. Weg zijn de tonnen die je investeerde in deze aanbesteding. Weg zijn de avonden en weekenden die je doorwerkte aan de offerte. En niet alleen jouw tonnen en jouw uren, ook die van de overgebleven concurrenten. Ik heb het allemaal meegemaakt en was het op zeker moment spuugzat. Want de kans om te winnen was 1 op 50. Let wel, ik heb het over 1996!!! Europese aanbestedingen zijn een gruwel.
Elke overheid is corrupt en hoe groter een overheid wordt, hoe corrupter.
Dat is dan ook exact de reden dat ik weiger voor de overheid te werken, ofschoon ik al tientallen keren ben benaderd voor (en ook door) vtsPN.
Dan werk ik nog liever voor de Cosa Nostra of iets dergelijks.
Die komen er tenminste eerlijk voor uit.
Ordina heeft inderdaad de pech dat die mail op straat kwam te liggen. Ik ben zelf bij een aantal van dergelijke projecten betrokken geweest en heb van dichtbij gezien hoe miljoenen euros opgingen aan het schuiven met “warm vlees”.
Ik ben daarnaast ook wel benieuwd in hoeverre er nog wordt gekeken naar de daadwerkelijke opbrengst van de projecten; blijft de business case nog overeind aan het eind van het verhaal? Ik proef dat diverse mensen en bedrijven enigzins baat zouden kunnen hebben bij het uitlopen en/of niet slagen van grote projecten.
Tot slot ook benieuwd naar de uitkomst van het eerste onderzoek, maar ik vrees dat er nog heel wat data door de glasvezel moet stromen voor er daadwerkelijk een ommekeer gaat plaats vinden.
Eigenlijk is dit ‘gedoe’ een symptoom van Europese bemoeizucht die er niet in slaagt om oneigenlijke motieven of zelfs corruptie aan te pakken. Mede vanwege het feit dat de slechten onder ons laat zien dat creativiteit niet alleen ten goede gebruikt kan worden.
Het is dan ook tekenend dat Ordina in deze niet uniek is maar dat ze allemaal de kluit belazeren. Alsof iedereen in de Tour met doping rijdt.
Maar dan gaat het hier om de kwaliteit van de doping ipv de kwaliteiten van de rijders. Dat wreekt zich dan ook in de bizarre resultaten die schijnbaar iedereen gelaten over zich heen laat komen.
Misschien is het dan ook belangrijk om als ICTer je te beseffen dat mede hierdoor jouw zo geliefde vakgebied in een slecht daglicht komt te staan. Wat ga je daaraan doen? Of liever gezegd, wat gaan wij hieraan doen?
Camiel,
Zolang de overheid geen korte metten maakt met ‘foute’ ambtenaren en ‘foute’ leveranciers zal er niets veranderen en aangezien dergelijke grote bedrijven de overheid dusdanig middels FUD in de tang hebben hoef jedus niet te verwachten dat ergens eens iemand zich achter het oor krabt.
Rene wil niet voor de overheid werken, mij zullen ze niet vragen (ik zit momenteel trouwens goed) maar tientallen vakgenoten doen niet zo moeilijk over Euro’s die her en der langs te tafel vallen.
Overigens.. die ‘warm vlees’ uitdrukking… ik kende ehm niet en had even de vrees dat Ordina ook nog eens alle shoarma tenten ging overnemen.