2 oktober 2014 was Ordina-dag. Het bedrijf heeft de volle laag gekregen. Maar Ordina is niet corrupter dan de rest. Ze hebben vooral pech.
In mijn bijdrage van maandag jl. betoogde ik dat ict-fraude in de publieke sector geen incident is maar regel. Net als bij de bouwfraude is er sprake van samenspanning op grote schaal, zij het niet primair met de concullega’s tegen de klant, maar met de klant tegen de concullega’s. Dat is veel erger en de schade is veel groter dan bij de bouwfraude. Zo luidde mijn opinie.
Waarom Ordina? Ordina heeft vooral pech. De hoogste commerciële man in de divisie Public maakte structureel gebruik van omkoping als marketing instrument. Het karakter van deze Van L. lijkt nogal exhibitionistisch. Naar binnen en naar buiten toe verspreidt het commerciële rolmodel van Ordina de geur van dubieus succes, ook op de mail. De rest is geschiedenis: Van L. neemt zijn complete mailarchief mee als hij bij Ordina vertrekt. Ergens binnen of buiten Ordina lekt dat archief weg.
Tientallen connecties
Ikzelf ben al maanden geleden door Zembla benaderd als marktkenner en ict ‘troubleshouter’. Ik ken geen van de dossiers waarover Zembla uitzendt uit eigen waarneming. Van L. kende ik evenmin maar ik heb wel tientallen LinkedIn connecties met hem gemeen. Zes van die connecties, de helft ‘ordinees’ heb ik bevraagd en ze komen allen meteen met de naam Van L. op de proppen zodra het onderwerp ‘corruptie-Ordina-overheid’ wordt aangeroerd. ‘Ja, dat zat er wel in’. ‘Boefje hè?’ ‘Verbaast mij niets.’ ‘Altijd al een zak gevonden. “… maar wel een vakman.” Kortom, het dubieuze imago van Van L. is breed bekend.
Wist de toenmalige ceo van Ordina, Ronald Kasteel, er van? Tja, als iedereen intern en extern het foute gedrag waarneemt dan ligt dat bepaald in de rede. Wisten de mensen van Deloitte, Inter Access en Oracle dat Van L. niet deugde toen hij in zijn Ordina carrière bij ze in dienst trad? Ja natuurlijk, in elk geval globaal. Een top ict-nerd neem je misschien aan op een goed cv. Een commercieel directeur neem je aan omdat je hem of haar kent uit de markt. Iedereen zal alles ontkennen, maar weer hebben we hier een aanwijzing dat niet specifiek Ordina maar de gehele publieke ict-markt zwaar verziekt is. Dacht iemand dat andere bedrijven beter waren? Lees dan nog even ons schrijven (vanaf blz. 3 en met name blz. 6) aan de commissie Elias. In dezelfde periode waarin Van L. voor Ordina zijn mollen uitzet, doet Capgemini hetzelfde en dat op een wijze die niemand kon ontgaan: de secretaris van een groot aanbestedingsteam en de adviseur van de RvB bij de opdrachtgever stonden gewoon op de loonlijst van Capgemini, dat daarna toevallig de aanbesteding won. Gelukkig voor de betrokkenen zijn ze bij Capgemini wat discreter. Als niemand het kan zien en er lekt een mailarchief dan hang je. Als iedereen het kan zien maar er staat niets op papier dan is het geen probleem.
De bovengenoemde zaken zitten maar beperkt in de uitzending. Dat is begrijpelijk: Zembla beschikt, hoe uitgebreid ook, in essentie over een berg e-mails van, naar en cc één persoon: Van L. Wie praat mag een stacaravan gaan kopen. En de bewijslat ligt voor Zembla hoog, terecht natuurlijk. Ik heb ten behoeve van het interview inzage gehad in delen van een viertal Zembla dossiers en het beeld dat zich dan bij mij opdringt is dat de opdrachtgever (de Gemeente Rotterdam, de IND, et cetera) weet wat er speelt. Dus niet Ordina en Quint ‘fixen’ de IND-aanbesteding en maar alle partijen ‘fixen’ de aanbesteding. Dat is dus mijn indruk als ik de mails lees maar het is niet te bewijzen. Een schrijver van een opiniestuk voor Computable kan zoiets opschrijven maar Zembla moet hard bewijs hebben. En helaas strooien de meeste mensen niet zo met hun mailarchief als Van L.
Bouwfraude
Het idee dat ict-bedrijven de overheid oplichten triggert natuurlijk maar één begrip: ‘bouwfraude’. En bij bouwfraude denk je meteen aan nog iets anders: samenspanning, geheime sessies met ict-bedrijven onder elkaar, pepernoten. Ik heb Zembla datgene verteld dat ik ook in mijn vorige opiniebijdrage heb gemeld: ict-bedrijven concurreren wél met elkaar. Er wordt geen markt verdeeld. Maar het meest verontrustende Zembla dossier, dat van de Gemeente Rotterdam, suggereert anders. Ordina verdeelt daar een pot geld van 32 miljoen onder concullega’s Capgemini, CGI en zichzelf. Maar als ik de documenten lees dan zie ik dat de gemeente Rotterdam een mega-aanbesteding organiseert met veel kavels; teveel om aan één partij te gunnen. Ordina mag dan als meest foute vriend van de gemeente de buit verdelen onder zichzelf en de andere ‘usual suspects‘ Capgemini en CGI. De klant fungeert als market maker. En is die market maker de corrupte inkoper N. in zijn eentje? Ik waag het te betwijfelen.
Ik schrijf deze twijfels niet op om iets af te doen aan de geweldige prestatie van Zembla. Dit gaat doorwerken. Ongeacht waar de commissie Elias op 15 oktober mee komt, is de kans op een Parlementaire Enquête veel groter geworden. En de dossiers IND en (meer nog) Rotterdam tonen glashelder aan dat alle grote ict-bedrijven weten waar Abraham de mosterd haalt. Het is ook heel simpel: wie niet meedoet kan zijn diensten beter buiten de overheid aanbieden. Het is daarom ook wat gemakkelijk om harde morele oordelen uit te spreken.
Omdat de Zembla uitzending gaat doorwerken (en Zembla nog lang niet klaar is) is de bouwfraude vraag cruciaal. Als het bouwfraude-frame wordt gelegd over de ict-fraude dan gaat straks blijken dat er geen structurele vormen van marktoplichting door de gezamenlijke ict-spelers is gepleegd. Ook zal de aandacht voor samenspanning tussen ict-bedrijven enerzijds en publieke organisaties anderzijds dan niet de aandacht krijgen die het verdient.
Parlementaire enquête
Laten we positief eindigen. Er komt een parlementaire enquête. Dankzij Zembla en Elias – in willekeurige volgorde. En de foute ict-mensen mogen dan uitleggen hoe moeilijk het is om integer te zijn als je werkt voor de overheid. En de (top)ambtenaren durven uit te leggen dat de aanbestedingsregels haast dwingen tot het maken van afspraken met leveranciers. En dat je de dag nadat je een handtekening hebt gezet alleen van een ict-leverancier kunt afkomen door een project te laten ploffen.
Publieke-ict is een corrupt systeem zonder winnaars. Er worden enorme bedragen omgezet maar er wordt nauwelijks verdiend. Een doordachte ingreep in deze markt zal de omzet van de Ordina’s, Capgemini’s en CGI’s halveren, maar de winst van deze bedrijven verhogen. Er ligt ergens een win/win/win voor ict-bedrijven, publieke organisaties en belastingbetalers. Het is aan de Tijdelijke Commissie ICT om die buit over twee weken binnen te halen.
René Veldwijk, partner bij Ockham Groep
Veel erger dan fraude en corruptie met aanbestedingen zijn de legitieme effecten ervan. Kavels/opdrachten worden zo groot mogelijk gemaakt want je wil niet iedere week een aanbesteding. Ook bij een correcte gang van zaken wordt concurrentie over een zo breed mogelijk veld en lang mogelijke termijn uitgesloten. De geselecteerde partijen hebben jarenlang het alleenrecht en dat op nagenoeg vastomlijnde condities. Dat is absurd in een turbulente branche zoals de IT.
Kleine projecten hebben een disproportioneel grotere kans van slagen en – net zoals een klein land veel meer buitenland heeft dan een groot land – bieden noodzakelijkerwijs veel betere waarborg op synergie met onvoorzienbare toekomstige ontwikkelingen. Voor een klein project is het veel relevanter dat het zich met maximale synergie laat inbedden tussen bestaande en toekomstige investeringen. En – als ze niet slagen – is het leereffect maximaal en is de schade beperkt.
Dus laten we hopen dat een gevolg is van dit schandaal, dat ze ophouden met die idiote aanbestedingen. Het lijkt inefficiënter, maar laat maar zoveel mogelijk kleine eindbeslissers hun eigen keuzen maken (net als bij de huisartsen, makelaars, notarissen, enzovoort). Er is al bijna een eeuw geleden bewezen dat dat veel beter werkt in een hoog-turbulente markt. Die beslissers kunnen naar eigen voorkeur op onderdelen onderling samenwerken en – als ze daar op andere onderdelen geen behoefte aan hebben – moeten ze het vooral laten. Synergie treedt dan alsnog wel op via de leveranciers (die zullen proberen een zo groot mogelijk marktaandeel te verwerven). Zou er om die reden ook relatief weinig te doen zijn geweest met GBA-1 en 2? Of heb ik in het verleden iets gemist?
Tja, Van L is een tijdje mijn baas geweest. Verschrikkelijke vent. Tijdens een beoordeling begon hij te bellen. Kon z’n verhaaltjes erg goed verkopen, ook intern. Het enige wat echter jammer is dat er nu veel mensen gedupeerd worden die hier volkomen buitenstaan. Dit door een handje vol met Van L voorop.
Parlementaire enquete? Ik zeg zonde van het publieke(!) geld dat daarmee is gemoeid.
Want laten we wel wezen – de uitslag staat bij voorbaat vast.
1. Zoals ook René Veldwijk al terecht vaststelt: het systeem van Europese aanbestedingen nodigt uit tot fraude. Eigenlijk zegt hij: de enige manier om te winnen is door middel van fraude.
2. Niemand van de verantwoordelijken had “een indicatie dat er gefraudeerd werd”. Hoewel iedereen het wist.
3. Niemand kan de schuld krijgen, behalve een onfortuinlijke ambtenaar en/of ICT topman. Die zondebok sturen we dan voor een paar jaar de cel in en de rest kan vrolijk door gaan.
4. Het systeem van Europese aanbestedingen functioneert prima, op een paar incidenten na. Net als de privatiseringen en de Europese arbeidsmarkt.
Vervolgens verzinnen we er een paar loze regeltjes bij en gaan we weer over tot de orde dag.
En daar slaat Veldwijk de plank volkomen mis: dit wordt geen win-win-win. Want uiteindelijk gaat de belastingbetaler weer veel geld ophoesten voor een mislukt project. En ditmaal heet het project: parlemantaire enquete.
En nu heeft Oracle dus een interessant probleem 😉
Laten we wel zijn alsjeblieft, ik heb dat al vaker gezegd, er is helemaal niets nieuws onder de zon. Vroeger ‘gunden’ we elkaar opdrachten. Dat ging aan de koffietafel, een papiertje waar een rpijs op werd geschreven en als dang werd er een prestatie voor je gedaan. Soms wat commissie, soms een opdrachtje, soms een verbouwinkje.
Tegenwoordig?
Tegenwoordig heb je een ex-MP, ene meneer B. Meneer B veroorzaakte een miljarden schade, aantoonbaar en aanwijsbaar, door verregaande impotentie en incompetentie. Na zijn ambtstermijn, ging meneer B. naar bedrijf E&Y als partner. Oh ja, en passant was er ook nog iets met twee BV’s, eentje van Amelia, eentje van zijn dochter. Die kwamen ineens in het zicht en werden samengevoegd. ( http://bit.ly/1tCHDyf )
Heb je het over corruptie, dan is het maar net hoe jij corruptie definieert en presenteert. Het is niets nieuws, het is van alle tijden. Hert is nooit uitgebannen alleen in de wetgevende kringen heeft men dit plots anders gaan noemen waardoor, waardoor ogenschijnlijk ‘correct handelen’ gewoon corrupt kan worden genoemd.
Rob stelt het wat mij betreft correct. Corrupt, iemand iets gunnen, hou het binnen de perken, is helemaal niet zo ongezond. Maar verregaande Impotentie, Incompetentie, doordat het ambtelijke en politieke systeem gewoon niet goed genoeg in elkaar steekt, is een Miljarden kostende #FAIL!
Het verhaal Ordina staat echt niet op zichzelf. We hebben de perikelen gezien rond Imtech, we hebben de zeer vreemde gang van zaken kunnen zien rond Diginotar, duik daar eens in zou ik zeggen. We zien de grootschalige #Fails rond het miljardenkostende EPD of het nog steeds niet functionerende C2000 systeem.
Ik heb liever te maken met een ‘Corrupte’ aannemer die goed en gedegen werk levert dan met een volkomen impotente ambtenaar of politicus die aantoonbaar ‘en geen affiniteit met de materie heeft waar die de scepter over gaat zwaaien en die verder geen enkel idee heeft hoe een organisatie te runnen en roept, ik ben een goed beleidsmaker.
Meneer B. is tenslotte niet zo zeer om zijn capaciteiten partner geworden bij E&Y. Wel omdat hij een zeer actueel netwerk binnen de happy few heeft en dat dat zakelijk/financieel hartstikke interessant is. En dat vind niemand corrupt?
Doe mij een groot plezier, vergeet het hele farce commissie Elias. Dat is weer een ander verhaaltje voor het slapen gaan.
Buiten de excessen die gelukkig niet de norm zijn, wordt het gedrag vooral veroorzaakt door omstandigheden. Als een overheidsorganisatie zeer tevreden is met de kwaliteit van leverancier A en slechte ervaringen heeft leverancier B, dan ligt hun voorkeur natuurlijk bij leverancier A. Met de huidige aanbestedingsregels hebben beide leveranciers gelijke kansen en loopt de overheidsorganisatie het risico dat leverancier B de aanbesteding wint. Om dat risico te verkleinen worden creatieve oplossingen verzonnen binnen of soms buiten de grenzen van wat toelaatbaar is. Is dat corrupt of is dat natuurlijk gedrag? Die overheidsorganisatie kan hiermee grote schade voorkomen en daarmee verspilling van belastinggeld.
@Jelle Dat is vreemd, A is de beste leverancier maar toch wordt B het door de aanbestedingsregels. Uit de verhalen van Veldwijk begrijp ik dat er ook nog hele andere argumenten op gaan. Heb je de juiste contacten en voorkennis. Je kiest toch voor de beste leverancier? Ben benieuwd waar de commissie Elias mee komt. Hebben ze goede concrete suggesties om de ICT projecten bij de overheid beter te laten verlopen?
Bij beter denk ik aan aan kosten in de hand, afzienbare doorlooptijd en het doet wat het moet doen. Dat lijkt me uiteindelijk het doel van de suggesties. Waar zoveel geld rond gaat gelden echter andere wetten en komt de inhoud op de laatste plaats. Ben het het eens met @InformatieismeerdanIT, om hier nu weer een parlementaire enquette tegenaan te gooien. Ben bang dat dat het probleem niet oplost en het moeilijk is om alles hard te maken. Misschien ziet de overheid in dat het zelf de verantwoordelijkheid voor ICT projecten moet nemen en het hele uitbestedingscircus te laten voor wat het is. Maar ja, de overheid en verantwoordelijkheid nemen. Een ongelukkige combinatie want afschuiven en doorschuiven lijkt wel het motto.
Wat me nog wel bezighoudt is die klokkenluider die wat buiten beeld is. Je moet toch dicht bij het juiste vuur zitten om al dit soort emails te bemachtigen en door te sturen. Want ook dat is vloeken met integriteit, dat is een wezenlijk onderdeel van de je ICT werk. Geen gegrut. Wat beweegt zo iemand, is dat oprechte woede over het onrecht of is het rancune? Vond het uiteindelijk allemaal niet zo heel verrassend, deze vriendendiensten. Zolang er geld te verdelen is bij overheid en in het bedrijfsleven heb je dat.
Tot slot, ik kende de term ‘handjes’ al maar ik heb nu ook geleerd dat ‘warm vlees’ een andere benaming is. Goed om te weten wat je bent. Daar sta je dan met je enthousiaste interesse in die mooie en wonderlijke computer. Ik voel me een heel naief schaap als je dit allemaal ziet en leest. En ik maar denken dat het om de inhoud gaat.
Ben het geheel eens met Jelle en zelf heb ik de afgelopen 16 jaar vaker gezien dat klanten zich in alle mogelijke bochten wringen om onder een aanbesteding uit te komen of de opdracht aan de ‘favoriete’ leverancier te gunnen. Zo worden projecten soms op papier opgeknipt in kleine deelprojecten die niet aanbesteedt hoeven te worden. De suggestie bij Zembla dat ambtenaren er financieel voordeel bij hebben was tendentieus en niet onderbouwd. Wat ik wel vaker gezien heb dat leveranciers bereid zijn om een (verliesgevende) opdracht uit te voeren voor een goede klant. Denk dat het wisselgeld behoorlijk vaak in die hoek gezocht moet worden en dat is niet per definitie slecht voor de publieke zaak. Bij Ordina wordt vast en zeker door individuele werknemers soms een scheve schaats gereden, maar ik denk dat de aandacht vooral uit moet gaan naar de echte problemen, zoals de aanbestedingsprocedure die niet werkt en het feit dat de klant/overheid vaak niet in staat is om aan te geven wat geleverd moet worden etc.
Persoonlijk vind ik het een goede zaak als de Overheid projecten laat uitvoeren door externen en ook veel beheertaken kunnen efficiënter buiten de deur uitgevoerd worden. Wel heeft de Overheid behoefte aan meer – en wellicht betere – Solution Architecten die beschikken over voldoende domeinkennis om er voor te zorgen dat het ICT landschap snel veranderende wetgeving kan volgen en maximaal gebruikt gemaakt wordt van standaardpakketten die van de plank leverbaar zijn. Als een leverancier goed werk tegen een goede prijs levert dan dient die voorrang te krijgen bij een nieuwe aanbesteding en dat dient de publieke zaak. Bij Roermond ligt een dure tunnel die 2 jaar te laat gereed was, nog steeds een beetje lekt en die eigenlijk nodeloos te laag is, omdat de goedkoopste partij – die nog nooit een tunnel gebouwd had – geselecteerd was.
Ik krijg een naar gevoel als ik de opening van dit artikel lees: Maar “Ordina is niet corrupter dan de rest. Ze hebben vooral pech.”
Jammer om zo’n statement te maken. Het blijkt uit de Zembla uitzending dat het werk op een oneerlijke (misdadige) manier onder de 5 / 6 grote ICT spelers wordt verdeeld.
Het erge is dat dit ten koste gaat van innovatie en we een te hoge prijs betalen als burger.
Mijn prijs gaat dan ook uit naar de ict-bedrijven die wel op een eerlijke manier zaken willen doen. En die zijn dan ook de (terechte) winnaars van de komende jaren. Ze zijn er ! Ga zaken met ze doen en skip de grote jongens.
Hier in oostenrijk heb ik kollega’s die weigeren met overheidsinstanties te werken, “die brengen alleen maar problemen”. Dat in een land waar het korruptie-nivo bepaald hoger ligt als in nederland.
Van kanselier tot dorpsburgemeester “regelen” ze allemaal de opdrachten voor bekenden als die bij de juiste partei hoort. Zoiets als het oude communistische systeem, maar dan met 2 of 3 parteien.