Op 2 juni jongstleden was ik aanwezig bij een hoorzitting van de vaste Commissie voor Defensie van de Tweede Kamer over de problemen, die zich in de eerste helft van 2014 voordeden bij twee datacenters van Defensie. Tijdens dit overleg moest minister Hennis uitleg geven over hoe zij deze 'best ernstige problemen' ging oplossen.
De twee storingen brachten aan het licht dat de afgelopen jaren te weinig is gedaan om de bestaande informatiesystemen te moderniseren. Daarnaast bleek dat mede door onvoldoende onderhoud van de verouderde apparatuur, de kans op uitval in de infrastructuur sterk is toegenomen en er te weinig reservecapaciteit is om die uitval op te vangen. Al met al natuurlijk een zorgelijke situatie, zeker omdat informatietechniek steeds belangrijker is geworden voor de bedrijfsvoering van defensie.
Dit laatste geldt voor de hele overheid. We zijn steeds afhankelijker geworden van goed werkende informatiesystemen. En de afgelopen tien jaar is er ook enorm veel veranderd en verbeterd in de wereld van informatie. De komst van smartphones, tablets, virtuele werkplekken en cloud-diensten heeft ICT een totaal andere aanblik gegeven. En juist vrij ambtelijke en hiërarchische organisaties, zoals defensie, hebben grote moeite die vernieuwing bij te houden.
Daarnaast zijn we na de val van de Berlijnse muur – ruim twintig jaar geleden – onze defensie-investeringen continu aan het verminderen. En de laatste jaren kwamen daar nog veel te grote bezuinigingen overheen. Althans veel te groot om te verwachten dat dit geen impact zou hebben op de operationele beschikbaarheid van zo’n organisatie.
Eerste wapensysteem
De uitdaging voor Defensie is de organisatie strakker en lichtvoetiger te maken om de komende jaren deze modernisering toch door te kunnen voeren. Maar daarvoor moet voor iedereen duidelijk worden dat ict de basis is geworden van de bedrijfsvoering. Als de ict uitvalt, staat écht alles stil.
In de eerdergenoemde commissievergadering werd de verandering van ‘deze aandacht’ op een mooie manier benoemd. In eerste instantie werd de informatie-infrastructuur het 26ste wapensysteem van defensie genoemd, maar een kamerlid corrigeerde de uitspraak van de minister, door te stellen dat ‘IV/ICT het eerste wapensysteem van Defensie zou moeten zijn’.
Mooier had dit kamerlid het niet kunnen verwoorden. Daarnaast werd in de discussie door de Kamerleden terecht gesteld, dat ict geen sluitpost meer mag zijn. Het moet een essentieel strategische noodzaak worden voor zowel defensie als de hele overheid. Goed functionerende ict is van strategisch landsbelang.
Kentering
Deze kentering in denken over informatievoorziening is cruciaal in mijn ogen. Informatiesystemen waren altijd bedoeld om geld te besparen. Het was in feite een kostenpost maar we konden er geld mee besparen; daarom was het toch nog een ‘nuttige’ investering. Echter op dit moment zijn we dat station van ‘slechts’ besparingen echt gepasseerd. Zonder een robuuste informatie-infrastructuur staat alles stil, zowel bij de overheid als bij het bedrijfsleven. Het is de bloedsomloop – én het kloppend hart – van de maatschappij geworden!
Daarnaast worden data en informatie steeds belangrijker en ook meer waard. Zonder data en informatie geen intelligence en zonder intelligence heeft ook een defensie-organisatie weinig slagkracht. Tijdens de verhoren van de voorlopige commissie ICT van de Tweede Kamer bleek ook overduidelijk, dat de afhankelijkheid van de overheid van informatiesystemen en applicaties groot is geworden. Terwijl de ict beleidsmatig en bestuurlijk nog te veel een ondergeschoven kindje bleef. Zowel Rijks cio als de cio’s op de departementen hebben weinig macht, laat staan budgetrecht om projecten wel of niet te kunnen forceren. Ze doen prima werk, maar hebben op cruciale momenten te weinig bevoegdheden.
Bestuurstafel
De nieuwe situatie bij Defensie, waar de nieuw aangestelde cio door Minister Hennis wél aan de bestuurstafel is geplaatst, is een kentering in mijn ogen. Ook zijn bijzondere verantwoordelijkheid om goedkeuring aan álle informatieprojecten binnen Defensie te moeten geven, is een kentering. Projecten mogen geen lokale initiatieven (meer) zijn. Zij moeten op departementsniveau – en liever zelfs Rijksniveau – worden goedgekeurd en bewaakt. De Rekenkamer zou dit volgens mij ook zeer toejuichen.
Ook de aanstelling van de Nationale Commissaris Digitale Overheid – Bas Eenhoorn – is een stap in de goede richting. Als overheidsbrede regisseur gaat hij een programma opstellen dat wordt uitgevoerd door alle overheden (medeoverheden, uitvoeringsorganisaties en het Rijk) gericht op het leggen van een overheidsbrede infrastructurele basis voor een digitale overheid voor nu en in de toekomst.
Dat zijn allemaal hoopgevende stappen voorwaarts om de compacte overheid werkelijk gestalte te geven. Met ‘ict als eerste wapensysteem’ voor iedereen. Niet alleen voor Defensie, maar de hele Rijksoverheid. En alle andere overheden: van provincie tot gemeenten en van zbo’s tot uitvoeringsorganisaties. Bestuurders moeten ook begrijpen dat zij ‘verstand’ van informatiemanagement moeten hebben om een goede bestuurder te kunnen zijn. En zich desnoods omringen met (technische) bestuurders die daar wel kaas van gegeten hebben. De tijd dat deze kennis gedelegeerd kon worden naar technische uitvoeringsorganisaties is voorbij.
Consequenties
Chapeau voor Minister Hennis dat zij deze stap – weliswaar gedwongen door de omstandigheden – heeft gezet. En dat het een voorbeeld mag zijn voor de andere departementen om hun cio ook aan de bestuurstafel uit te nodigen en eindverantwoordelijkheid te geven voor álle projecten waar informatie een cruciale rol speelt. Als maatschappij kunnen we niet zonder een goed en efficiënt werkende overheid. Politiek en bestuurders moeten die consequentie ook nemen, en de bestuurlijke deskundigen daarvoor hun plaats in het hoogste bestuur geven.
Deze blog is eerder deze week verschenen op de wekelijks blog van Hans Timmerman.
Natuurlijk is ICT belangrijk voor Defensie. Natuurlijk is ICT belangrijk voor vrijwel elke organisatie. Maar ICT is en blijft ondersteunend.
Daarom is het een zeer slechte zaak om ICT het eerste wapensysteem te noemen. ICT is geen wapensysteem. ICT komt ook niet op de eerste plaats. ICT moet gewoon ondersteunen wat de echte wapensystemen van ICT vragen en eisen.
Veel van de problemen bij Defensie zijn veroorzaakt door verkokering. Dat los je echt niet op door een nieuwe sterke koker, namelijk ICT, op te tuigen. Een probleem los je niet op met het denken dat het probleem heeft veroorzaakt. Het denken dat de verkokering heeft veroorzaakt zie je ook terug in de roep naar een sterke CIO. Nieuwe staffunctionarissen die ineens een sterkere vinger in de pap krijgen.
In het geval van Defensie is dat nog erger: een CIO die ineens aan de bestuurstafel zit tussen bestuurders met hogere rangen en veel meer status. Een CIO die moet werken met “Agentschappen” en daarvan afhankelijk is. Agentschappen die door hun organisatorische status “zelfstandig” werken en zich daardoor niet al teveel hoeven aan te trekken van de CIO.
Dit alles maakt de stap van Hennis een aardige op basis van onderbuikgevoelens en voor de bühne. Maar effectief zal het zeker niet zijn.
Erg stoer om ICT het 1e wapensysteem te noemen, feitelijk geldt dat voor alle infrastructuur denk aan G/W/E inclusief de Mensen die deze bedienen. Aangezien de Mens voor ruim 65% uit water bestaat, zou je met hetzelfde recht van spreken de watervoorziening het allereerste wapensysteem kunnen noemen. Je bent dan namelijk gewapend tegen uitdroging!
Ik begrijp dat Politici vaak in Metaforen spreken, maar het ware goed dat voor ICT én Wapens toch verschillende experts aan het woord zijn en liefst ook blijven. Door deze per ongeluk te verwisselen kun je in compromitterende situaties belanden.
Dat ICT het eerste wapensysteem van defensie zou kunnen zijn is zeer modern, hoewel…
De verhoudingen in de defensie(?)wereld veranderen voortdurend. De inzet van technologie maakt die veranderingen mede mogelijk. De robotsoldaat heeft allang zijn intrede gedaan, alleen nog niet in homonoïde vorm. Wel als bv drone. En eerder in de vorm van geleide wapens.
Virtualisatie van de oorlogsvoering is in principe mogelijk. Er vallen dan alleen virtuele slachtoffers…Aantrekkelijk idee wanneer de mensheid op deze wijze haar conflicten zou kunnen oplossen; computergevechten als ipv echte oorlogen…
Alleen is men zover nog niet in Den Haag en andere centra van de macht.
De oplossing zou te eenvoudig zijn…maar misschien kunnen we als ICT’ers toch het goede voorbeeld geven door in ieder geval de beste ICT te maken. Niet langer voor groei van de (financiële) economie maar voor de groei van de – wereldwijde – samenleving. De middelen hebben we. Het lost de verkokering op waarover Nico het heeft. En bovenal: je voorkomt de compromitterende situaties waar Hans, terecht, voor waarschuwt. Of hebben we als ICT’ers hetzelfde ethische tekort als “gewone” mensen?
Doet me denken aan een scene in Starship troopers.
Een drilsergeant die uitlegt waarom de recruiten moeten leren messen werpen door een mes door de hand van een recruit te gooien, daarmee vast te pinnen aan de muur en daarna smalend op te merken of die met die hand nog in staat is om een knop van een lanceerinstallatie in te drukken.
De intenties lijken allemaal oprecht en goedbedoeld maar ik kan me er niet aan ontsnappen om hier toch een kanttekening van achterdocht bij te plaatsen. ICT projecten zijn juist veel beter beheersbaar door ze klein te beginnen en daarna naar inzicht verder uit te bouwen. Dat lijkt mij haaks te staan met een rijksbrede aanpak. Volgens mij staat de teller van het aantal geslaagde rijks ICT projecten nog op nul.
Wat de laatste alinea betreft denk ik niet dat je de plank meer mis kan slaan dan te veronderstellen dat de overheid goed en efficiënt werkt.
Door de opgelegde Europese regeldruk aangevuld met het denken in financiële potjes die aan het eind van het jaar op moeten omdat er anders het volgend jaar gekort zou gaan worden heb je al een ideaal recept in handen die kwaliteit en efficiëntie tegenstaat. Dit mag wellicht populistisch overkomen maar er zit wel degelijk een kern van waarheid is die herkenbaar is voor een ieder.
Het zou heel wat helpen als we als samenleving af gaan stappen van het idee dat de overheid je hele leven je handje vast moet houden. Meer eigen verantwoordelijkheid geven zodat er meer tijd en geld overblijft om de basistaken van de overheid in te vullen en daar ook goed op toe te zien.
Dan kunnen er bijvoorbeeld zaken zoals het dossier waarbij bij defensie bekend was dat medewerkers met gevaarlijke stoffen aan het werk waren niet ergens onder in een lade verdwijnen terwijl de minister van niets schijnt te weten.
Wat ICT en de overheid betreft moeten we ons geen illusies maken.
De overheid is een instituut dat grotendeels bestaat uit alpha’s, die gefaciliteerd door belastinggeld en het kaststelsel, zorgdragen voor de eigen continuïteit. Interactie met de boze buitenwereld, de private sector waar de centen worden verdient, wordt liever vermeden of tot een minimum beperkt. Zie bijvoorbeeld de sturing op het project Speer.
Het enige waartoe de overheid succesvol in staat is, is het creëren van meer overheid. Als techneut heb je daar niets te zoeken.
Ik heb niet zoveel verstand van wapentuig maar zelfs een leek als ik weet dat tank met een kanon een effectiever middel is om de vijand te verjagen dan een pc met Windows.
Dat ICT het eerste wapensysteem van defensie is dat wil ik geloven. Veel ontwikkelingen in de ICT komen vandaan uit onderzoeken die gefinancierd zijn door de (Amerikaanse) defensie en ik denk dat er ook vast veel high tech electronica komt kijken bij de wapens en defensie systemen. Platbombarderen doe je niet zomaar. Maar het eerste wapensysteem van defensie lijkt me in dit geval misplaatst. Speer is begrijp ik een zogeheten ERP systeem, ik denk niet dat je daar de tegenstander mee bang maakt. Dat is een boekhoudpakket voor defensie.
Een zuinige taak voor mevrouw Hennis, het is te hopen dat ze goed geadviseerd wordt door de diverse ICT professionals. Fraai vond ik ook dat de paniek getriggerd werd door een paar storingen in datacentra. Er werden wat hoge ict ambtenaren uitegmikt, een commissie bij elkaar en viel er hier te lezen
https://www.computable.nl/artikel/nieuws/outsourcing/5121741/1276946/minister-ictuitbesteding-defensie-gaat-door.html
Uitbesteding gaat door, het was nog wat steggelen over de kavels. Ik heb mijn twijfels, juist die uitbesteding is waar de overheid steeds op de nat gaat, bleek ook uit de verhoren van de ict commissie. Ik denk dat het meer een geval is, men kan niet terug.
Vroeg me verder nog af, bestaat hier geen SaaS Cloud oplossing voor, ERP?
Natuurlijk is een Nederlandse defensie noodzakelijk. De internationale vraagstukken echter vragen tegenwoordig om internationale afstemming van defensie qua inhoud en qua inzet. Kortom, zonder enige nadere motivatie en onderbouwing roepen om meer geld voor defensie is grote onzin.
Eventuele inzet van meer financiële middelen behoort anno 2014 afhankelijk te zijn van:
1. politiek overleg en afstemming van inhoud en inzet van financiële middelen met de NATO, EU en VN.
2. een gelijkwaardige inspanning van westerse partners op alle fronten.
Zie ook https://wuala.com/FreemoveQuantumExchange/Aspects/Security/Theory/Cybersecurity_and_Cyberwar.pdf