Volgens Google rijdt de door Google ontwikkelde zelfrijdende auto nu al veiliger dan een auto met een ervaren chauffeur achter het stuur. Zo zou de zelfrijdende auto minder abrupt remmen en optrekken en bewaart de auto bovendien beter de afstand tot de voorligger. Als het echter toch misgaat en er sprake is van een aanrijding, is de zelfrijdende auto dan ook zelf aansprakelijk?
Google is niet de enige partij die werkt aan een zelfrijdende auto. Door verschillende autofabrikanten wordt achter de schermen hard gewerkt aan dergelijke projecten. De ontwikkelaars van deze nieuwe technologie zijn het in ieder geval over één ding eens: de zelfrijdende auto biedt heel veel voordelen. De fabrikanten verzekeren ons dat de zelfrijdende auto zal zorgen voor minder uitstoot van schadelijke stoffen, minder files en natuurlijk minder ongelukken. Maar als het toch misgaat wie is dan aansprakelijk?
Het goede nieuws is in ieder geval dat de auto van de toekomst waarschijnlijk – net als vliegtuigen – uitgerust zal worden met een ‘black box’, waardoor de oorzaak van een ongeval relatief eenvoudig is vast te stellen. Maar hiermee is de aansprakelijkheidsvraag nog niet beantwoord. Wie gaat betalen als het misgaat? De eigenaar van de auto, de bestuurder c.q. passagier, de fabrikant van de auto, of de programmeur van de software in de auto? Of moet een publiek schadefonds worden opgericht om de schade te vergoeden, zoals is voorgesteld vanuit de zelfrijdende auto-industrie?
Hoewel de eerste tests veelbelovend lijken, zal het naar verwachting nog wel even duren voordat de zelfrijdende auto tot het dagelijkse straatbeeld behoort. De vraag ‘wat als het misgaat?’ lijkt dan ook nog enigszins futuristisch. Desalniettemin kan een automobilist in bijvoorbeeld Californië of Florida al een ‘robotauto’ aantreffen in het verkeer. Een aantal Amerikaanse staten staan namelijk al zelfrijdende auto’s toe op openbare wegen. Wel blijft het voorlopig verplicht om – voor de zekerheid – ook een ‘echt persoon’ met een rijbewijs achter het stuur van de auto te hebben. De staat Nevada gaat echter nog een stapje verder en heeft als eerste staat een rijbewijs toegekend aan een zelfrijdende auto van Google.
Auto zelf aansprakelijk
Deze laatste ontwikkeling roept een geheel nieuwe vraag op. Immers, waarom zou de auto niet zelf aansprakelijk kunnen zijn voor zelf-veroorzaakte schade? In onze samenleving gaan rechten en plichten immers hand-in-hand. Kennelijk is het mogelijk om een auto een recht (namelijk het recht om zelf te rijden) toe te kennen. Waarom zou het dan onmogelijk zijn ook plichten voor auto’s te introduceren? Het klinkt misschien absurd en praktisch onmogelijk, maar steeds vaker gaan stemmen op om te inventariseren wat mogelijk is op dit gebied.
Naar de huidige stand van de (rechts)filosofie wordt algemeen aangenomen dat alleen ‘natuurlijke personen’ en ‘rechtspersonen’ aansprakelijk kunnen zijn voor schade. Dit betekent overigens niet dat aansprakelijkheid alleen ziet op eigen handelen. Zo kan een werkgever aansprakelijk zijn voor het handelen van een werknemer, een dierenbezitter voor het handelen van het dier en een ouder voor het handelen van zijn of haar kind. Deze voorbeelden uit onze wetgeving hebben echter één ding gemeen: aangenomen wordt dat de aansprakelijke persoon een vorm van controle heeft over het schadeveroorzakende object, dier of persoon. Juist om deze reden vinden we het billijk om hieraan ook een risico – en dus potentiële aansprakelijkheid – te koppelen.
De regeling omtrent de aansprakelijkheid voor kinderen illustreert dit op mooie wijze. Een kind jonger dan veertien jaar wordt geacht nog volledig onder de controle van de ouders (of voogd) te staan, waardoor de ouders in beginsel ook volledig aansprakelijk zijn. De wetgever erkent echter dat als een kind ouder wordt, het meer autonomie verkrijgt. Daarom vond de wetgever het redelijk om ouders van kinderen in de leeftijd van veertien tot zestien jaar niet aansprakelijk te houden indien de ouder ‘niet kan worden verweten dat hij de gedraging van het kind niet heeft belet’. Uit deze bepaling blijkt onze westerse aansprakelijkheidsfilosofie op heldere wijze: we vinden dat alleen als sprake is van (enige) invloed op het schadeveroorzakende handelen van de derde, aansprakelijkheid voor deze derde redelijk is.
En dit is nu het cruciale punt in de discussie omtrent de zelfrijdende auto. Immers, de auto is autonoom. In voorkomende gevallen zal de eigenaar c.q. passagier geen enkele invloed hebben op de keuzes die de auto maakt. De nieuwe modellen zelfrijdende auto’s hebben zelfs geen ‘echt’ stuur, gaspedaal of rem meer. Is het dan wel redelijk om de persoon in de auto aansprakelijk te houden?
De grote vraag
Zowel wetgevers als verzekeringsmaatschappijen zullen in de nabije toekomst deze vraag moeten beantwoorden. Overigens niet alleen met betrekking tot zelfrijdende auto’s, maar ook met betrekking tot zelf-bestellende koelkasten, ‘smart houses’ en andere apparaten die zonder enige vorm van menselijke tussenkomst met elkaar communiceren. Deze technieken (bekend onder de naam ‘Internet of Things’) zullen ons leven ongetwijfeld gemakkelijker gaan maken en veel van onze taken overnemen. Maar wie houden we verantwoordelijk als het misgaat?
Internet of things kan nog een hele aardige tijd gaan brengen, vooral als het mis gaat. Met een beetje fantasie kun je daar dolkomische zaken bij bedenken, wanneer de autonome auto via de autonome koelkast ijs bestelt voor een warm gelopen motor!
Ik verheug me op wat er komt.
Tja,
– Ben ik verantwoordelijk voor de taxichauffeur die een aanrijding veroorzaakt?
– Ben ik verantwoordelijk voor het handelen van de buschauffeur?
– Ik ben kennelijk wel verantwoordelijk voor de voetganger/fietser die zich niet aan de verkeersregels houdt.
Met zo’n zelfrijdende auto vraag ik me af of het zin heeft zo’n ding zelf te bezitten.
Als de wagen mij maar op kwart over vijf komt ophalen zal het mij een zorg zijn of hij tussendoor aan de boemel gaat, dus een gedeelde auto voor woon/werk-verkeer lijkt me ideaal.
– Wat trouwens als die wagen leeg over de weg rijdt (zie geen reden waarom dat niet kan, fijn als het ding mij van mijn werk komt halen en een prima oplossing voor parkeerproblemen in diverse steden)
Mijn eerste gedachte was:
Als een boom, wat op zich een levend organisme is, “spontaan” besluit om te vallen tijdens een storm, en vervolgens op mijn auto valt (of erger: op mij), kan ik dan de boom aansprakelijk stellen?
Het vraagstuk op zich is overigens wel een heel interessante. Aan de ene kant stelt dit heel zware eisen aan de vrijgave van autonoom opererende apparaten. Als fabrikant zul je aan moeten kunnen tonen dat je er alles aan gedaan hebt om eventuele ongevallen te voorkomen.
Het gevaar van het stuk aansprakelijkheid (en eventueel daaruit voortvloeiende schadeclaims) kan daarnaast ook nog eens remmend werken op de innovatie van dit soort producten.
Technisch gezien kunnen we software van allerlei apparaten “on the fly” updaten, maar wie is nu aansprakelijk voor als het toch mis gaat? Dus gaan we vooralsnog voor de “better safe then sorry” optie, halen we apparaten terug voor onderhoud of sturen een monteur langs om de updates te doen.
Betreffende de aansprakelijkheidsvraag hoef je trouwens niet eens na te denken over futuristische nieuwigheden want deze speelt al veel langer. Ook bij software als ik kijk naar de belemmering om voor open source te kiezen. De remmende werking op innovatieve ontwikkelingen zit dan ook niet zo zeer in technologie maar in het risicomijdend gedrag.
‘Better safe then sorry’ is iets wat je niet zo vaak ziet in de software industrie als ik kijk naar de voorwaarden hiervan, gevolgschade is vrijwel nooit gedekt. Kortom ik vind het onderwerp dus nogal vergezocht.
Zelfs de verhuurder van mijn verwarmingsketel schuift verantwoorddelijk af ondanks herhaalde meldingen dat het ding niet goed functioneert.
Een apparaat aansprakelijk stellen lijkt me niet handig; je stelt een persoon (of een rechtspersoon) aansprakelijk. Dat hebben we ook met machines die zonder bediening van mensen hun werk doen. Daar is meestal de eigenaar aansprakelijk, die overigens wel de verantwoordelijkheid kan doorschuiven naar de leverancier als de machine niet aan de specificaties voldoet.
Er verandert dus waarschijnlijk niet zoveel; het is nog steeds de eigenaar die een AV moet afsluiten.
Overigens zijn er wel andere interessante vragen te bedenken rond de ‘bestuurder’. Zoals, mag de auto ongestuurd een minderjarig kind laten wegbrengen, mag ik mijzelf met een borrel op door de auto laten wegbrengen en mag ik de auto leeg terug laten rijden naar huis, zodat mijn vrouw de auto die dag ook kan gebruiken?
Laten we het voor de verandering eens eenvoudig houden, de fabrikant (die claimt dat de auto veiliger rijd dan een auto die door een persoon wordt bestuurd)is verantwoordelijk voor alle veroorzaakte schade (ingeval de auto schade veroorzaakt, niet bij het betrokken zijn bij een ongeval).
En ja, je mag stomdronken in zo’n auto plaats nemen, minderjarige kinderen “mee” laten rijden en de auto “leeg” je vrouw, vriendin of huisdier op laten halen.
Ondanks dat ik van mening ben dat iemand altijd zelf aansprakelijk is, vind ik dit een erg goed geschreven artikel dat interessant is om te lezen.
Wat een haarkloverij.
Als je vriendin vraagt : “mag ik rijden ?” is het ook geen probleem als ze achterop een andere auto knalt. De verzekering dekt de schade, zolang de bestuurder maar een rijbewijs had. Een zelfrijdende auto heeft altijd een rijbewijs, dus je moet voor je instapt alleen even checken of hij verzekerd is.